Stan wyjątkowy w ujęciu monistycznym: trzy propozycje teoretyczne i ich realizacja na przykładzie polskich unormowań stanów nadzwyczajnych
Abstrakt
Tekst stanowi próbę pomyślenia instytucji stanu wyjątkowego w ramach logiki monistycznej, która by nie naruszała podstaw demokracji liberalnej: jako instrumentu prawnego do zwalczenia zagrożenia, przed którym stoi państwo, przy użyciu narzędzi z porządku norm sprzed wystąpienia sytuacji ekstraordynaryjnej. Autor analizuje trzy możliwości takiej logiki, wywodząc ją z koncepcji m. in. libertarianizmu Roberta Nozicka, instytucjonalizmu Nomi Claire Lazar czy liberalnego realizmu Jeremy’ego Waldrona i aplikując do zapisów Konstytucji RP z 1997 r.
Słowa kluczowe
stan wyjątkowy; instytucjonalizm; monizm
Bibliografia
International Covenant on Civil and Political Rights, https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/ccpr.aspx.
Agamben G., Stan wyjątkowy, przeł. M. Surma-Gawłowska, Ha-art, Kraków 2009.
Agamben G., Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, przeł. M. Salwa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
Biebricher T., Sovereignty, Norms, and Exception in Neoliberalism, „Qui Parle” 2014, t. 23, nr 1, s. 77–107.
Benjamin W., Przyczynek do krytyki przemocy, przeł. A. Lipszyc, „Kronos: metafizyka, kultura, religia” 2009, nr 4, s. 26–41.
Bonefeld W., Democracy and Dictatorship. Neoliberalism and the State of Exception, „Critique. Journal of Socialist Theory” 2006, t. 34, nr 3, s. 237–252.
Buchanan J., The Reason of Rules: Constitutional Political Economy, Cambridge University Press. Cambridge 1985.
Bułajewski S., Dąbrowski M., Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, w: M. Chmaj (red.), Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
Dyzenhaus D., The Constitution of Law. Legality in the Times of Emergency, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
Finn J.E., Constitutions in Crisis. Political Violence and Rule of Law, Oxford University Press, Oxford 1991.
Ferejohn J., Pasquino P., The Law of the Exception: A Typology of Emergency Powers, „International Journal on Constitutional Law” 2004, t. 2, nr 2, s. 210–239.
Fraenkel E., The Dual State: A Contribution to the Theory of Dictatorship, przeł. E.A. Shils, Lawbook Exchange, New York 2010.
Gray J., Two Faces of Liberalism, New Press, New York 2000.
Gross O., Ní Aoláin F., Law in Times of Crisis. Emergency Powers in Theory and Practice, Cambridge University Press, Cambridge 2006.
Hjorth R., The Poverty of Exceptionalism in International Theory, „Journal of International Political Theory” 2014, t. 10 (2), s. 169–187.
Huysmans J., International Politics of Exception: Competing Visions of International Political Order Between Law and Politics, „Alternatives: Global, Local, Political” 2006, t. 31, nr 2, s. 135–165.
Hussein N., The Jurisprudence of Emergency, University of Michigan Press, Ann Arbor 2003.
Kant I., On the Common Saying: „This May Be True in Theory, But It Doesn’t Apply to Practice”, w: idem, Political Writings, Cambridge University Press, Cambridge 1971.
Kant I., Metafizyka moralności, przeł. M.J. Siemek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
Kant I., Co to jest oświecenie?, w: T. Kroński, Kant, Wiedza Powszechna, Warszawa 1966.
Klein N., Doktryna szoku: jak współczesny kapitalizm wykorzystuje kryzysy społeczne, przeł. H. Jankowska, Muza, Warszawa 2020.
Kitler W., Aspekty kompetencyjne kierowania bezpieczeństwem narodowym w warunkach stanu wyjątkowego, „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej” 2014, nr 4 (97), s. 34–51.
McGovern M., The Dilemma of Democracy: Collusion and the State of Exception, „Studies in Social Justice” 2006, t. 5, nr 2, s. 1213–1230.
Newey G., After Politics: The Rejection of Politics in Contemporary Liberal Philosophy, Palgrave, Bansinbstoke 2001.
Nozick R., Anarchy, State, and Utopia, Basic Books, New York 1974.
Prokop K., Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Temida, Białystok 2005.
Rossiter C., Constitutional Dictatorship. Crisis Government in the Modern Democracies, Princeton University Press, Princeton 1948.
Scheppele K.L., Law in a Time of Emergency: States of Exception and the Temptations of 9/11, „University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law” 2004, t. 6, nr 5, s. 1001–1083.
Shklar J., The Liberalism of Fear, w:S. Hofman (red.), Judith N. Shklar: Political Thought and Political Thinkers, University of Chicago Press, Chicago 1998.
Sleat M., Liberal Realism: A Liberal Response to the Realist Critique, „The Review of Politics” 2003, t. 73, s. 463–496.
Szubert-Zarzeczny U., Społeczne aspekty interwencjonizmu państwowego w gospodarce na przykładzie wybranych państw Unii Europejskiej, w: D. Kopycińska, Polityka gospodarcza państwa, Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007.
Talmon J.L., The Origins of Totalitarian Democracy, W.W. Norton, New York 1970.
Waltz K., The Continuity of International Politics, w: K. Booth, T. Dunne (red.),
Worlds of Collision: Terror and the Future of Global Order, Palgrave. London 2002.
Waldron J., Proximity as the Basis of Political Community, NYU School of Law, Public Law Research Paper No. 11–08.
Waldron J., Security and Liberty: The Image of Balance, „The Journal of Political Philosophy” 2006, t. 11, nr 2, s. 191–210.
Waldron J., Torture and Positive Law: Jurisprudence for the White House, „Columbia Law Review” 2005, t. 105 (6), s. 1681–1750.
Wilkinson P., Terrorism and the Liberal State, New York University Press, New York 1986.
Williams B., In the Beginning Was the Deed, Princeton University Press, Princeton 2005.
Zakaria F., The Rise of Illiberal Democracy, „Foreign Affairs” 1997, t. 76, nr 6, s. 22–43.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-4816-9193
Doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
