Sprawozdanie z polemiki Leszka Kołakowskiego z Józefem Marią Bocheńskim na łamach „Kultury” paryskiej oraz kilka wniosków dotyczących filozofowania w ogóle
Abstrakt
W artykule tym przedstawiam skróconą historię „intelektualnych kontaktów” Józefa Innocentego Marii Bocheńskiego i Leszka Kołakowskiego (pomijam młodzieńczą, ortodoksyjnie marksistowską, napisaną w 1952 roku, krytykę Kołakowskiego książki Bocheńskiego Der sowjetrussische dialektische Materialismus oraz życzliwą recenzję Bocheńskiego książki Kołakowskiego „Główne nurty Marksizmu”). Koncentruję się na zdecydowanej polemice, która pozwala dostrzec różnice filozoficznych stanowisk i „stylów filozofowania”. Zaczyna się ona sporem o znaczenie Erazma z Rotterdamu na konferencji w Rapperswillu w roku 1986; jej kontynuacją była krytyczna ocena książki Bocheńskiego Sto zabobonów. Jerzy Giedroyc w liście do Kołakowskiego zauważył: „Rzeczywiście trudno z większą elegancją zniszczyć autora. Wyobrażam sobie jaka będzie reakcja Bocheńskiego”. Zaiste reakcja Bocheńskiego była gwałtowna, opublikował w roku następnym dwa artykuły, które były – przeważnie „nie wprost” – zdecydowaną polemiką z Kołakowskim i próbą precyzyjnego przedstawienia własnego stanowiska. Spór ten można potraktować jako ilustrację słynnego rozróżnienia Kołakowskiego na dwa typy aktywności w kulturze: kapłana i błazna.
Słowa kluczowe
Józef Maria Bocheński; Leszek Kołakowski; Sto zabobonów; Kultura paryska; zaskoczenie; kapłan; błazen
Bibliografia
Bocheński J.M., Główne nurty marksizmu, „Kultura” 1979, nr 10.
Bocheński J.M., O nawrocie w filozofii, „Kultura” 1988, nr 11.
Bocheński J.M., W sprawie Bożycy, „Kultura” 1988, nr 3.
Bocheński J.M., Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów, Oficyna Wydawnicza „Dajwór”, Kraków 1994.
Giedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, oprac. i posłowie K. Pomian, Czytelnik, Warszawa 1999.
Giedroyc J., Kołakowski L., Listy 1957–2000, wstęp P. Kłoczkowski, oprac. i przypisy H. Citko, Warszawa 2016.
Kołakowski L., Ile zabobonów?, „Kultura” 1987, nr 11.
Między logiką a wiarą. Z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys, Noir sur Blanc, Warszawa 1995.
Platon, Teajtet, przeł. W. Witwicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Polska
http://orcid.org/0000-0002-8862-9721
Doktor habilitowany, pracownik Studium Filozofii i Psychologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Zainteresowania naukowe: historia idei, historiozofia, historia filozofii polskiej, filozofia polityki.
Ważniejsze publikacje: Dwa tysiące sześćset letni poród. Wstęp do filozofii, Białystok 2007; Poglądy historiozoficzne pisarzy z kręgu „Kultury” paryskiej. Przezwyciężenia katastrofizmu, odrzucenie mesjanizmu, Lublin 2010, Cywilizacja na zakręcie. Szkice z historii filozofii i filozofii historii, Lublin 2014.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.