Akt kobiecy i rewolucja seksualna w dekadzie Gierka. Historia wystaw „Venus” na tle przemian obyczajowych w PRL
Abstrakt
The paper aims to critically analyse media discourse on the “Venus” female nude exhibitions, organized annually in Kraków between 1970 and 1991. By analysing discourse that legitimised nudity in the public sphere, the paper sheds light on ways in which attitudes toward sexuality and the body changed during the so-called Gierek decade. The source base consists primarily of press publications, newsreels, and photo books from the 1970s. As the paper demonstrates, there were three dominant frameworks of discussing nudity in state-socialist Poland: artistic, pornographic and educational. Moreover, historical discourse analysis allows us to observe the role female nudes played in setting the stage for the Polish sexual revolution in the second half of the 1980s.
Słowa kluczowe
nagość; seksualność; rewolucja seksualna; komunizm; płeć kulturowa; socjologia historyczna
Bibliografia
Akt. Album fotograficzny, 1984, Anna Gogut (red.), Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Berberyusz Ewa, 1976, S.O.S. dla Venus. Sytuacje krytyczne, „Kultura”, 16 maja, nr 20, s. 9.
Bywalec, właśc. Passent Daniel, 1972, Sztuka i seks, „Polityka”, 12 lutego, nr 7, s. 12.
Chomicz Zbigniew, 1988, „Venus” triumfująca. Rozmowa z Władysławem Klimczakiem, „Pan”, nr 10 (13), s. 8–9, 35.
Clark Kenneth, 1990, The Nude: A Study in Ideal Form, Princeton University Press, Princeton, N.J.
Eck Beth, 2001, Nudity and Framing: Classifying Art, Pornography, Information, and Ambiguity, „Sociological Forum”, t. 16, nr 4, s. 603–632.
Garztecki Juliusz, 1970, Wenus 70. Rodzaj skandalu?, „Panorama Północy”, 23 sierpnia.
Garztecki Juliusz, 1974 Venus dziś, Venus jutro, „Perspektywy”, 12 lipca, nr 28, s. 30.
Garztecki Juliusz, 1975a, Ostatni raz Venus?, „Perspektywy”, 20 czerwca, nr 25, s. 31.
Garztecki Juliusz, 1975b, Nieźle w Krakowie, „Perspektywy”, 1 sierpnia, nr 31, s. 31.
Gołębiewska Rita, 1982, Krakowska „Wenus” wyskromniała, „Dziennik Łódzki”, 3–4 kwietnia.
Ignaciuk Agata, 2020, No Man’s Land? Gendering Contraception in Family Planning Advice Literature in State-Socialist Poland (1950s–1980s), „Social History of Medicine”, t. 33, nr 4, s. 1–23.
Ingbrant Renata, 2020, Michalina Wisłocka’s The Art of Loving and the Legacy of Polish Sexology, „Sexuality and Culture”, t. 24, nr 2, s. 371–388.
Jabłoński Rafał, 1976, Rozkwitająca Venus, „Tygodnik Demokratyczny”, 24 października, nr 43, s. 18.
Jachymek Karol, 2019, Obnażyć rzeczywistość. Nagość i erotyka w kinie polskim czasów przełomu, „Kwartalnik Filmowy”, nr 105/106, s. 56–68.
Jakubowski Krzysztof, 2020, Jasna strona „Venus”, „Kraków. Miesięcznik społeczno-kulturalny”, nr 7–8, s. 12–18.
Jankowski Stanisław, 1977, Posiadać Wenus, „Ekspres Reporterów”, nr 6, s. 45–123.
Jurzyk Władysław, 1983, „Venus” nadal atrakcyjna. Rozmowa z Władysławem Klimczakiem, „Perspektywy”, 7 października.
Kalinowska Izabela, 2009, Seks, polityka i koniec PRL-u: o cielesności w polskim kinie lat osiemdziesiątych, w: Sebastian Jagielski, Agnieszka Morstin-Popławska (red.), Ciało i seksualność w kinie polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 63–78.
Kornacki Krzysztof, 2008, Naga władza. Polskie kino erotyczne (schyłkowego PRL-u), „Studia Filmoznawcze”, t. 29, s. 195–224.
Kościańska Agnieszka, 2018, Humanae Vitae, Birth Control and the Forgotten History of the Catholic Church in Poland, w: Allana Harris (red.), The Schism of ’68: Catholicism, Contraception and Humanae Vitae in Europe, 1945–1975, Palgrave Macmillan, London, s. 187–208.
Kozakiewicz Mikołaj, 1984, Wstęp, w: Anna Gogut (red.) Akt. Album fotograficzny, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa, s. 5–11.
Kozicki Stefan, 1972, Seks, obserwacja prawie naukowa, „Kultura” 13 lutego, nr 7, s. 11, 12.
Krakowska Wenus, 1980 [J.R.], „Panorama Północy”, 2 marca.
Leszkowicz Paweł, 2012, Nagi mężczyzna: akt męski w sztuce polskiej po 1945 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Levine Philippa, 2013, Naked Truths: Bodies, Knowledge, and the Erotic of Colonial Power, „Journal of British Studies”, t. 52, nr 1, s. 5–25.
Łaniewski Jerzy, 1975, Komu zależy na likwidacji KTF, „Prawo i Życie”, 15 czerwca, nr 24, s. 15.
Martineau Paul, 2014, The Nude in Photography, J. Paul Getty Museum, Los Angeles.
McNair Brian, 2002, Striptease Culture: Sex, Media and The Democratization of Desire, Routledge, London.
Moszkowicz Zygmunt, 1987, Veni, vidi…, Venus, „Tygodnik Kulturalny”, 3 maja, nr 18, s. 11.
Półtawska Wanda, 1972, Wenus na serio, „Polityka”, 3 czerwca, nr 23, s. 10.
Rachtan Piotr, 1975, Awantura o „Venus”, „Literatura”, 26 czerwca, nr 26, s. 14.
Rajca Brunon, 1973, „Venus 73”, „Odra”, wrzesień.
Rajca Brunon, 1975, Listy do Warszawy. „Venus” na szafot, „Szpilki”, 8 czerwca, nr 23, s. 19.
Sawa Bożena, 1972, W poszukiwaniu „prawdziwej Wenus”, „Sztandar Młodych”, 13 stycznia.
Strońska Anna, 1972, Duży ubaw, „Polityka”, 24 czerwca, nr 26, s. 12.
Szejnert Małgorzata, 1976, Venus w zajzajerze, „Literatura”, 27 maja, nr 22, s. 13.
Trzy lata międzynarodowych salonów Venus: 1971–1973, 1979, Andrzej Głowacz, Leszek Jesionkowski (red.), Krakowskie Towarzystwo Fotograficzne, Kraków.
Urbański Stanisław, 1973, „Wenus” czy „Playboy”?, „Kierunki”, 5 sierpnia, nr 31, s. 8.
Wasiak Patryk, 2012, The Video Boom in Socialist Poland, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, t. 61, nr 1, s. 27–50.
Weeks Jeffrey, 2012, Wynalezienie seksualności w: Agnieszka Kościańska (red.) Antropologia seksualności. Teoria, etnografia, zastosowanie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Wenus polska, 1973, Anna Gogut (red.), Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Zachuta Andrzej, 1972, Pornografia czy sztuka, „Gazeta Sądowa i Penitencjarna”, 1 marca, nr 5, s. 10.
Zawaniecki Andrzej, 1979, Prawda jest naga, rozmowa z Władysławem Klimczakiem, „Tygodnik Kulturalny”, 18 listopada.
Zwierzchowski Piotr, 2018, Nagość jako strategia promocyjna kina polskiego lat 80., „Images (Poland)”, nr 23(32), s. 170–176.
European University Institute, Florencja Włochy
https://orcid.org/0000-0002-2312-8010
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
