Europa Środkowo-Wschodnia w „Zderzeniu cywilizacji…” Samuela P. Huntingtona. Komentarze z perspektywy ćwierćwiecza


Abstrakt

The article attempts to relate one of the theses of Samuel P. Huntington’s famous The Clash of Civilizations to the socio-political reality of contemporary East Central Europe. The question is to what extent the so-called civilizational fault line – the line separating the zones of western and eastern Christianity – explains the socio-political processes taking place in this part of the continent, on either side of the line. Citing a number of conditions – in Lithuania in the north to Greece in the south – the author argues that Huntington’s metaphor has limited explanatory value. He draws particular attention to the shifts that have occurred in the course of the fault line since the mid-1990s (when Huntington’s book was published), the heterogeneity of socio-political relations on either side, and the civilizational borderland created around it.


Słowa kluczowe

Samuel P. Huntington; zderzenie cywilizacji; uskok cywilizacyjny; Europa Środkowo-Wschodnia

Altermatt Urs, 1998, Sarajewo przestrzega. Etnonacjonalizm w Europie, tłum. Grzegorz Sowiński, Znak, Kraków.

Beck Ulrich, Grande Edgar, 2009, Europa kosmopolityczna. Społeczeństwo i polityka w drugiej nowoczesności, tłum. Aleksander Ochocki, Scholar, Warszawa.

Braudel Fernand, 2006, Gramatyka cywilizacji, tłum. Hanna Igalson-Tygielska, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Całus Kamil, 2016, Państwo niedokończone. 25 lat mołdawskiej niepodległości, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa.

Chawryło Katarzyna, 2015, Sojusz ołtarza z tronem. Rosyjski Kościół prawosławny a władza w Rosji, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa.

Cobel-Tokarska Marta, Dębicki Marcin, 2017, Słowo i terytorium. Eseje o Europie Środkowej, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa.

Cox Robert W., 2000, Thinking about Civilizations, „Review of International Studies”, t. 26(5), s. 217–234.

Czarnecki Radosław S., 2007, Współczesny bałkański kocioł, „Dziś”, nr 12.

Dębicki Marcin, 2017, Powrót eteryczności wypieranej. O wciąż żywej idei Europy Środkowej w ćwierćwiecze jej ostatniego uśmiercenia, „Sensus Historiae”, nr 2.

Dębicki Marcin, Makaro Julita, 2019, Białoruś jako kontekst dla refleksji o polskości. Wprowadzenie, w: Marcin Dębicki, Julita Makaro (red.), Sąsiedztwa III RP — Białoruś. Zagadnienia społeczne, Wydawnictwo Gajt, Wrocław.

Haynes Jeffrey, 2019, From Huntington to Trump: Twenty-Five Years of the “Clash of Civilizations”, „The Review of Faith and International Affairs”, t. 17(1), s. 11–23.

Huntington Samuel P., 1993, The Clash of Civilizations?, „Foreign Affairs”, t. 72(3).

Huntington Samuel P., 2000, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum. Hanna Jankowska, Wydawnictwo Muza, Warszawa.

Jaroszewicz Marta, 2007, Skutki rozszerzenia obszaru Schengen dla wschodnich sąsiadów Unii Europejskiej. Raport, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa.

Jović Dejan, 2012, Croatian EU Membership and the Future of Balkans, w: Vedran Džihič, Daniel Hamilton (red.), Unfinished Business: The Western Balkans and the International Community, Center for Transatlantic Relations, Washington, D.C.

Leonard Mark, Popescu Nicu, Rachunek sił w stosunkach Unia Europejska–Rosja, Europejska Rada Spraw Zagranicznych, Fundacja im. Stefana Batorego, Londyn–Warszawa.

Łatyszonek Oleg, 2013, Cywilizacyjna przynależność Polski i Białorusi w opiniach wybitnych teoretyków wielości cywilizacji, w: Tomasz Zarycki (red.), Polska Wschodnia i orientalizm, Scholar, Warszawa.

Olszański Tadeusz A., 2018, Kijów czeka na autokefalię, „Tygodnik Powszechny”, nr 26.

Podraza Antoni, 2005, Central Europe as a Historical Region, w: Jerzy Kłoczowski i in (red.), Central Europe between East and West, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.

Pucek Zbigniew, 2000, Socjologiczny walor paradygmatu cywilizacyjnego, w: Jan Skoczyński (red.), Feliks Koneczny dzisiaj, Księgarnia Akademicka, Kraków.

Riabczuk Mykoła, 2007, Has the Second Rzecz Pospolita Expanded to the Borders of the First RP in the Contemporary Ukraine? Critical Outlook on a Huntingtonian Fault-Line and the Regional Results of Political Elections, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, z. 31.

Riabczuk Mykoła, 2013, Wschodniosłowiańska „umma” a proces emancypacji: o „słabej” tożsamości Ukraińców i Białorusinów, w: Tomasz Zarycki (red.), Polska Wschodnia i orientalizm, Scholar, Warszawa.

Riabczuk Mykoła, 2015, Ukraina. Syndrom postkolonialny, Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław–Wojnowice.

Sadowski Andrzej, 2013, Pomiędzy Europą Zachodnią i Wschodnią. Kierunki przeobrażeń pogranicza cywilizacyjnego w warunkach demokratycznych, w: Jerzy Juchnowski, Robert Wiszniowski (red.), Współczesna teoria i praktyka badań społecznych i humanistycznych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Sadowski Andrzej, 2019, Białorusini w Polsce — dramat tożsamości pogranicza, w: Marcin Dębicki, Julita Makaro (red.), Sąsiedztwa III RP — Białoruś. Zagadnienia społeczne, Wydawnictwo Gajt, Wrocław.

Sadowski Andrzej, 2020, Pogranicze cywilizacyjne, w: Elżbieta Opiłowska i in. (red.), Studia nad granicami i pograniczami. Leksykon, Scholar, Warszawa.

Szczerek Ziemowit, 2018, Putin zwycięzca?, „Polityka” 2018, nr 30.

Szyszlak Tomasz, 2007, Kościół greckokatolicki a tożsamość regionalna Rusinów/Ukraińców na Zakarpaciu, w: Stefan Dudra i in. (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini — historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera”, Legnica–Zielona Góra.

Szyszlak Tomasz, 2010, Dwa Kościoły po dwóch stronach Karpat. Współczesna kondycja grekokatolicyzmu na Ukrainie, w: Andrzej Gil, Witold Bobryk (red.), Kościół katolicki na Wschodzie w warunkach totalitaryzmu i posttotalitaryzmu, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce–Lublin.

Todorova Maria, 2008, Bałkany wyobrażone, tłum. Piotr Szymor, Magdalena Budzińska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.

Waldenberg Marek, 2000, Narody zależne i mniejszości narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Dzieje konfliktów i idei, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Winnicki Zdzisław J., 2019, Współczesne relacje międzycywilizacyjne na obszarze „uskoku białoruskiego”, w: Marcin Dębicki, Julita Makaro (red.), Sąsiedztwa III RP — Białoruś. Zagadnienia społeczne, Wydawnictwo Gajt, Wrocław.

Winnicki Zdzisław J., 2020, Uskok cywilizacyjny jako kategoria socjopolitologiczna, w: Studia nad granicami i pograniczami. Leksykon, Elżbieta Opiłowska i in. (red.), Scholar, Warszawa.

Pobierz

Opublikowane : 2020-09-21


Dębicki, M. (2020). Europa Środkowo-Wschodnia w „Zderzeniu cywilizacji…” Samuela P. Huntingtona. Komentarze z perspektywy ćwierćwiecza. Kultura I Społeczeństwo, 64(3), 143-167. https://doi.org/10.35757/KiS.2020.64.3.8

Marcin Dębicki  marcin.debicki@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski  Polska
https://orcid.org/0000-0002-6510-0614




Inne teksty tego samego autora