Elity pod presją negatywnych emocji
Abstrakt
The aim of the article is to reflect on the phenomenon of populist resentment towards elites in contemporary liberal democracies. This form of resentment is claimed to lower the quality of democracy, both in regard to its procedures and social bonds, thus deepening the crisis of the system. One of the paper’s aims is to explore this phenomenon as a structure composed of negative social emotions. This part of the analysis is conceptual and theoretical in character. The article then considers the dynamics and mechanisms of the resentment against elites. In this part of the text, the phenomenon is viewed through the lens of the social and cultural context in which it is rooted, as well as from the perspective of individual experiences. Because instances of social resentment manifest themselves mainly in words, this is illustrated using examples from the public debate in Poland regarding elites. The paper concludes with two hypotheses formulated with respect to the multilevel and multidimensional character of this form of resentment.
Słowa kluczowe
emocje społeczne; resentyment; elity; populizm; demokracja
Bibliografia
Barbalet Jack M., 1998, Emotion, Social Theory, and Social Structure: A Macrosociological Approach, Cambridge University Press, Cambridge.
Betz Hans-Georg, 2007, Warunki sukcesu (klęski) populistycznych partii radykalnej prawicy we współczesnych systemach demokratycznych, w: Yves Mény, Yves Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Bill Stanley, 2020, Counter-Elite Populism and Civil Society in Poland: PiS’s Strategies of Elite Replacement, „East European Politics and Societies and Culture”, t. 20, nr 10, s. 1–23.
Canovan Margaret, 2008, Lud, tłum. Sebastian Szymański, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Collins Randall, 1990, Stratification, Emotional Energy, and the Transient Emotions, w: Theodore D. Kemper (red.), Research Agenda in the Sociology of Emotions, State University of New York Press, Albany, s. 27–57.
Collins Randall, 2011, Łańcuchy rytuałów interakcyjnych, tłum. Katarzyna Suwada, Nomos, Kraków.
Ferro Marc, 2013, Resentyment w historii. Zrozumieć nasze czasy, tłum. Wojciech Prażuch, Czytelnik, Warszawa.
Głowiński Michał, 2002, Mowa agresji, w: Człowiek i agresja. Głosy o nienawiści i przemocy. Ujęcie interdyscyplinarne, Wydawnictwo Sic!, SNS–IFiS PAN, Warszawa, s. 259–272.
Haidt Jonathan, 2012, Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, tłum. Agnieszka Nowak-Młynikowska, Smak Słowa, Sopot.
Kapralski Sławomir, 1989, Resentyment i zmiana społeczna, „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 67–80.
Kemper Theodore D., 1984, Power, Status, and Emotions: A Sociological Contribution to a Psychophysiological Domain, w: Klaus Scherer, Paul Ekman (red.), Approaches to Emotion, Lawrence Erlbaum, Hillsdale, NJ, s. 369–383.
Kemper Theodore D., 1990, Social Relations and Emotions: A Structural Approach, w: Theodore D. Kemper (red.), Research Agendas in the Sociology of Emotions, State University of New York Press, Albany, s. 207–237.
Kłosińska Katarzyna, Rusinek Michał, 2019, Dobra zmiana, Znak, Kraków.
Krastew Iwan, Holmes Stephen, 2020, Światło, które zgasło. Jak Zachód zawiódł swoich wyznawców, tłum. Aleksandra Paszkowska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Markowski Michał Paweł, 2019, Wojny nowoczesnych plemion. Spór o rzeczywistość w epoce populizmu, Wydawnictwo Karakter, Kraków.
Mény Yves, Surel Yves, 2007, Zasadnicza dwuznaczność populizmu, w: Yves Mény, Yves Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Moïsi Dominique, 2012, Geopolityka emocji. Jak kultury strachu, upokorzenia, nadziei przeobrażają świat, tłum. Renata Włoch, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mudde Cas, 2007, W imię chłopów, robotników i narodu. Populizm w Europie Wschodniej, w: Yves Mény, Yves Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Müller Jan-Werner, 2017, Co to jest populizm?, tłum Michał Sutowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Nalewajko Ewa, 2013, Między populistycznym a liberalnym. Style polityczne w Polsce po roku 1989, ISP PAN, Warszawa.
Pelinka Anton, 2010, Populizm w Europie — w poszukiwaniu znaczenia mglistego pojęcia, w: Jean-Michel De Waele, Anna Pacześniak (red.), Populizm w Europie. Defekt i przejaw demokracji?, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 17–34.
Piłat Robert, 2003, Krzywda i zadośćuczynienie, IFiS PAN, Warszawa.
Rakusa-Suszczewski Mikołaj, 2018, „Polityka krzywdy” PiS, „Przegląd Socjologiczny”, t. 67/2, s. 119–138.
Reykowski Janusz, 2019, Rozczarowanie demokracją. Perspektywa psychologiczna, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot.
Reykowski Janusz, 2002, O czterech poziomach regulacji zachowań agresywnych u człowieka, w: Człowiek i agresja. Głosy o nienawiści i przemocy. Ujęcie interdyscyplinarne, Wydawniwo Sic!–SNS IFiS PAN, Warszawa, s. 276–283.
Scheff Thomas J., 2000, Shame and the Social Bond: A Sociological Theory, „Sociological Theory”, t. 18, s. 84–99.
Snyder Timothy, 2019, Droga do niewolności: Rosja, Europa, Ameryka, tłum. Bartłomiej Pietrzyk, Znak Horyzont, Kraków.
Szacki Jerzy, 2007, Wstęp, w: Yves Mény, Yves Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 9–26.
Taggart Paul, 2007, Populizm i patologie polityki przedstawicielskiej, w: Yves Mény, Yves Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 106–128.
Turner Jonathan H., Stets Jan E., 2009, Socjologia emocji, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wasilewski Jacek, 1989, Elita, w: Encyklopedia socjologii, t. 1, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Weryński Piotr, 2010, Wzory uczestnictwa obywatelskiego Polaków, IFiS PAN, Warszawa.
Weryński Piotr, 2017, Morfostaza. Resentymentalne uwarunkowania sprawstwa w polskiej sferze publicznej, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, nr 19 (2), s. 27–37.
Wnuk-Lipiński Edmund, 2002, Agresja w polityce, w: Człowiek i agresja. Głosy o nienawiści i przemocy. Ujęcie interdyscyplinarne, Wydawnictwo Sic!–SNS IFiS PAN, Warszawa.
Instytut Studiów Politycznych PAN Polska
https://orcid.org/0000-0001-5230-4055
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
