Samotni nie z wyboru – o deprywacji relacyjnej wśród polskich pracowników korporacji
Abstrakt
W badaniach współczesnych przemian relacji społecznych i życia rodzinnego uwaga badaczy i teoretyków koncentruje się na zwiększonej różnorodności form łączenia się w pary i inne układy interpersonalne. Jednocześnie jeśli mówi się o osobach samotnych, to ich sytuację relacyjną opisuje się bądź jako objaw rozpadu więzi i kryzysu rodzinnego, bądź jako wybór tożsamościowy. Celem tego tekstu jest przyjrzenie się doświadczeniu samotności wśród współczesnych pracowników korporacyjnych w Polsce i próba ujęcia tego doświadczenia w szerszym kontekście społecznym, a zwłaszcza w kontekście pracy zawodowej. Analizowany jest również związek między formami relacyjnymi (w tym bycie singlem) a systemem społecznym w późnym kapitalizmie. Przedmiot rozważań stanowią doświadczenia osób, które są singlami nie z wyboru, co pozwala wyróżnić kontrastowe ich warianty, na przykład posiadanie niskich kompetencji interpersonalnych wraz z wysokim poziomem umiejętności interakcyjnych. W podsumowaniu zostają zarysowane wzory powiązań między byciem singlem nie z wyboru a funkcjonowaniem na późno kapitalistycznym rynku pracy.
Słowa kluczowe
relacje społeczne; deprywacja relacyjna; późny kapitalizm; Polska; badania biograficzne
Bibliografia
Andrejczuk, Magdalena, Jacek Burski. 2017. “Constructing relationships between the work and private life on the basis of narratives of young Poles experiencing precariousness”. Warsaw Forum of Economic Sociology 1(8): 51–67.
Bauman, Zygmunt. 2000. Liquid Modernity. Cambridge: Polity Press.
Beck, Ulrich, Elisabeth Beck-Gernsheim. 1995. The Normal Chaos of Love. Cambridge, UK–Cambridge, MA: Polity Press (1st edition).
Beck-Gernsheim, Elisabeth. 1998. “On the way to a post-familial family from a community of need to elective affinities.” Theory, Culture & Society 15(3): 53–70.
Benson, Michaela, Karen O’Reilly (eds.). 2009. Lifestyle Migration: Expectations, Aspirations and Experiences. Farnham–Burlington: Ashgate.
Bush, M. L. 1996. Serfdom and Slavery: Studies in Legal Bondage. London–New York: Longman.
Castel, Robert. 2000. “The roads to disaffi liation: insecure work and vulnerable relationships.” International Journal of Urban and Regional Research 3(24): 519–535.
Cojocaru, Olga, Anna Rosińska. 2018. “Double time bind. (Migrant) domestic workers and their employers in Italy And Poland.” Kultura i Społeczeństwo/Culture and Society 4: 19–46.
Connolly, Catherine. 1998. “The description of gay and lesbian families in second-parent adoption cases.” Behavioral Sciences and the Law 16(2): 225–236.
Davies, Katherine. 2011. “Friendship and personal life.” In: Vanessa May (ed.). Sociology of Personal Life. New York–Palgrave Macmillan Publishers.
Dembek, Agata. 2016. „«Miękkie kompetencje» menedżerskie jako sprofesjonalizowane umiejętności społeczne. Socjologiczna analiza zjawiska” (unpublished doctoral thesis) http://www.depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/1570/Dembek_DR_Repozytorium%20UW.pdf?sequence=1 (retrieved: 30.09.2019).
Dembek, Agata. 2013. „Rekonstrukcja sposobów uprawomocnienia zarządzania relacjami i emocjami w organizacji biznesowej.” Kultura i Społeczeństwo 2: 155–172.
Donati, Pierpaolo, Margaret Archer. 2015. The Relational Subject. Cambridge: Cambridge University Press.
Fiałkowska, Kamila. 2019. “Remote fatherhood and visiting husbands: seasonal migration and men’s position within families.” Comparative Migration Studies 7(2).
Fihel, Agnieszka, Paweł Kaczmarczyk, Nina Wolfeil, Anna Zylicz. 2009. „Brain drain, brain gain and brain waste.” In: Herbert Brücker (ed.). Labour Mobility Within the EU in the Context of Enlargement and the Functioning of the Transitional Arrangements. Final report. Nüremberg: European Integration Consortium: 89–103.
Fihel, Agnieszka, Marta Kiełkowska, Anna Rosińska, Agnieszka Radziwinowiczówna. 2017. “Determinanty spadku płodności w Polsce — synteza teoretyczna.” Studia Demograficzne 172(2): 35–69.
Fleming, Peter. 2014. Resisting Work: The Corporatization of Life and Its Discontents. Philadelphia: Temple University Press.
Franklin, Adrian S. 2009. “On loneliness.” Geografiska Annaler 91(4): 343–354.
Fromm, Erich. 2000, O sztuce miłości, Warszawa: Rebis.
Fromm-Reichmann, Frieda. 1959. “Loneliness.” Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes 22: 1–15.
Fuszara, Małgorzata. 2007. Równe traktowanie w procesie rekrutacji. In: Ewa Lisowska (ed.). Gender Index. Monitorowanie równości kobiet i mężczyzn w miejscu pracy. Warszawa: UNDP.
Gabb, Jacqui. 2009. “Researching family relationships: a qualitative mixed methods approach.” Methodological Innovations Online 4(2): 37–52.
Gdula, Maciej 2014. “Klasa średnia i doświadczenie elastyczności.” Polityka Społeczna 5–6: 40–45.
Giddens, Anthony. 1992. The Transformation of Intimacy: Sexuality, Love, and Eroticism in Modern Societies. Stanford, Calif.: Stanford University Press.
Giza-Poleszczuk, Anna. 2004. “Przemiany rodziny.” In: Anna Giza-Poleszczuk, Mirosława Marody (eds.). Przemiany więzi społecznych. Warszawa: Scholar: 184–216.
Giza-Poleszczuk, Anna. 2005. Rodzina a system społeczny. Reprodukcja i kooperacja w perspektywie interdyscyplinarnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Granovetter, Mark. 1983. “The strength of weak ties: A network theory revisited.” Sociological Theory 1: 201–233.
Haratyk, Karol, Kamila Biały. 2018. “Outline of the concept of order-generation dimensions: hypermodernity in Polish society of late capitalism.” Kultura i Społeczeństwo/Culture and Society 4: 47–68.
Haratyk, Karol, Kamila Biały, Marcin Gońda. 2018. “Biograficzne znaczenia pracy: przypadek polskiego freelancera.” Przegląd Socjologii Jakościowej 13(4).
Habermas, Jürgen. 1981. Theorie des kommunikativen Handelns. Vol. 1: Handlungsrationalität und gesellschaftliche Rationalisierung. Vol. 2: Zur Kritik der funktionalistischen Vernunft. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Haratyk, Karol, Kamila Biały, Marcin Gońda. 2017. “Biographical meanings of work: The case of a Polish freelancer.” Przegląd Socjologii Jakościowej 13(4): 136–159.
Harvey, David. 1990. The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change. Cambridge, MA: Blackwell.
Hawkley, Louise, John T. Cacioppo. 2010. “Loneliness matters: a theoretical and empirical review of consequences and mechanisms.” Annals of Behavioral Medicine 40(2): 218–227.
Hochschild, Arlie R. 1983. The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling. Berkeley: University of California Press.
Illouz, Eva. 2007. Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism. Cambridge, UK–Malden, MA: Polity Press.
Inglehart, Ronald. 1977. The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles among Western Publics. Princeton University Press: Princeton.
Jameson, Fredric. 1991. Postmodernism, or, the Cultural Logic of Late Capitalism. Durham: Duke Univeristy Press.
Jamieson, Lynn. 1998. Intimacy: Personal Relationships in Modern Societies. Cambridge/Oxford: Polity Press/Blackwell Publishers.
Karolak, Mateusz, Adam Mrozowicki. 2017. “Between normalisation and resistance: life strategies of young precarious workers.” Warsaw Forum of Economic Sociology 1(15): 7–32.
Kaźmierska, Kaja, Fritz Schütze. 2013. “Wykorzystanie autobiograficznego wywiadu narracyjnego w badaniach nad konstruowaniem obrazu przeszłości w biografii. Na przykładzie socjologicznego porównania narracji na temat życia w PRL-u i NRD.” Przegląd Socjologii Jakościowej 9(4): 122–139.
Kordasiewicz, Anna. 2016. (U)sługi domowe. Przemiany relacji społecznych w płatnej pracy domowej, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Kordasiewicz, Anna, Agnieszka Radziwinowiczówna, Weronika Kloc-Nowak. 2018. “Ethnomoralities of care in transnational families: care intentions as a missing link between norms and arrangements.” Journal of Family Studies 24(1): 76–93.
Koropeckyj-Cox, Tanya. 2005. “Singles, society, and science: Sociological perspectives.” Psychological Inquiry 16(2): 91–97.
Krzyżowski, Łukasz. 2013. Polscy migranci i ich starzejący się rodzice. Transnarodowy system opieki międzygeneracyjnej. Warszawa: Scholar.
Kubiak, Anna, Anita Miszalska. 2004. “Czy nowa próżnia społeczna, czyli o stanie więzi społecznej w III Rzeczypospolitej.” Kultura i Społeczeństwo 2: 19–43.
Lasch, Christopher.1977. Haven in a Heartless World. New York: Basic Books.
Lofland, John, David A. Snow, Leon Anderson, Lyn H. Lofland. 2009. Analiza układów społecznych. Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych. Warszawa: Scholar.
Lutyński, Jan. 1990. Nauka i polskie problemy. Komentarz socjologa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Maffesoli, Michel. 1996. The Time of the Tribes: The Decline of Individualism in Mass Society. London–Thousand Oaks: Sage.
May, Vanessa (ed.). 2011. Sociology of Personal Life. New York: Palgrave Macmillan Publishers.
McDonald, Peter. 2000. “Gender equity in theories of fertility transition.” Population and Development Review 3(26): 427–439.
Miller, Robert, Graham Day (eds.). 2012. The Evolution of European Identities: Biographical Approaches. New York: Palgrave Macmillan.
Mizielińska, Joanna. 2007. Odmienne czy zwyczajne. Rodziny z wyboru w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piotrowski, Andrzej. 1998. “O Jana Lutyńskiego koncepcji działań pozornych.” Kultura i Społeczeństwo 4: 39–50.
Riesman, David, Nathan Glazer, Reuel Denney. 1950. The Lonely Crowd: A Study of the Changing American Character. New Haven, CT: Yale University Press.
Rosa, Hartmut. 2013. Social Acceleration: A New Theory of Modernity. New York: Columbia University Press.
Schippers, Mimi. 2016. Beyond Monogamy: Polyamory and the Future of Polyqueer Sexualities. New York: New York University Press.
Schmidt, Filip, Joanna Mizielińska, Agata Stasińska, Marta Olcoń-Kubicka, Magdalena Żadkowska, Joanna Jasińska, Mateusz Halawa. 2018. “W stronę socjologii pary: propozycja paradygmatu teoretyczno-badawczego.” Studia Socjologiczne 3: 11–39.
Schütze, Fritz. 2008. Biography Analysis on the Empirical Base of the Autobiographical Narratives: How to Analyse Autobiographical Narrative Interviews. Part I: INVITE – Biographical Counselling in Rehabilitative Vocational Training. Further Educational Curriculum. EU Leonardo da Vinci Programme (http://www.zsm.ovgu.de/zsm_media/Das+Zentrum/Forschungsprojekte/INVITE/B2_1-p-140.pdf).
Sennett, Richard. 1998. The Corrosion of Character: The Personal. Consequences of Work in the New Capitalism. London–New York: W. W. Norton.
Silver, Allan. 1997. “Two different sorts of commerce–friendship and strangership in civil society.” In: Jeff Weintraub, Krishan Kumar (eds.). Public and Private in Thought and Practice: Perspectives on a Grand Dichotomy. Chicago: University of Chicago Press.
Silverstein, Louise, Karl Auerbach. 2005. “Post-modern families.” In: Jaipaul Roopnarine, Uwe Gielen (eds.). Families in Global Perspective. Boston: Pearson: 33–48.
Slany, Krystyna. 2002. Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Nomos.
Szlendak, Tomasz. 2010. Socjologia rodziny: ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tornstam, Lars. 1992. “Loneliness in marriage.” Journal of Social and Personal Relationships 9(2): 197–217.
Tönnies, Ferdinand. 1963 [1887]. Community and Society [Gemeinschaft und Gesellschaft]. Transl. and ed. by Charles P. Loomis. New York: Harper & Row.
Tronto, Joan C. 2013. Caring Democracy: Markets, Equality, and Justice. New York: New York University Press.
Ukleja, Miłosz. 2011. “Procesy indywidualizacji i przemian tożsamościowych jako podstawa funkcjonowania «rodzin z wyboru».” In: Maria Świątkiewicz-Mośny, Rodzina: kondycja i przemiany. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 57–75.
Urbańska, Sylwia. 2015. Matka Polka na odległość: z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989–2010. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Walker, Ian, Heather J. Smith (eds.). 2002. Relative Deprivation. Specification, Development, and Integration. Cambridge: Cambridge University Press.
Weber, Max. 1978. Economy and Society [Wirtschaft und Gesellschaft. Grundriß der verstehenden Soziologie]. Berkeley: University of California Press.
Weintraub, Jeff , Krishan Kumar (eds.). 1997. Public and Private in Thought and Practice: Perspectives on a Grand Dichotomy. University of Chicago Press.
Zelizer, Viviana. 2012. “How I became a relational economic sociologist and what does that mean?” Politics and Society 40(2): 145–174.
Znaniecki, Florian. 1965. Social Relations and Social Roles. The Unfinished Systematic Sociology. San Francisco: Chandler Publishing Company.
Ca’ Foscari University Venice, University of Massachusetts Lowell Włochy
https://orcid.org/0000-0003-4508-5565
Institute of Sociology, University of Lodz Polska
https://orcid.org/0000-0003-0940-8849
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
