Główni aktorzy polskiej sceny politycznej wobec zjednoczenia Niemiec (1989–1991)
Abstrakt
This article examines the attitudes and opinions of major Polish political actors about the impact of German reunification on Polish-German relations between 1989 and 1991. These are outlined against the background of public opinion polls and themes underpinning Polish foreign policy as reflected in the programmes of the main political parties represented in the Polish parliament. There were strong similarities in their programmes and policies. They broadly reflected the approach of Solidarity’s electoral manifesto of 4 June 1989, subsequently adopted by Tadeusz Mazowiecki’s government. In consequence, all political parties represented in the parliament supported the government’s policies towards Germany. The author also considers various forms of Polish-German cooperation outside the realm of intergovernmental relations. Finally, she examines the impact on public opinion of intergovernmental relations between Warsaw and Bonn. It is interesting that the policies of compromise and reconciliation were supported not only by the political class but also by the general public. This factor strongly contributed to the stability of the political and economic transition towards democracy and a market economy in Poland.
Słowa kluczowe
Rozpad systemu komunistycznego 1989-1991; rząd Tadeusza Mazowieckiego; Niemcy w polskiej polityce zagranicznej; Niemcy w programach polskich partii politycznych
Bibliografia
Monografie i artykuły:
Ash T.G., In Europe’s Name. Germany and Divided Continent, Vintage Books. A Division of Random House, Inc., New York 1994.
Dehnel-Szyc M., Stachura J., Gry polityczne. Orientacje na dziś, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1991.
Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1989 – 1995, Wydawnictwo GEO, Kraków 1997.
Fiszer J.M., Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17 czerwca 1991 roku: Geneza, cele, realizacja. Sukcesy, porażki i perspektywy w kontekście kryzysu migracyjnego w Europie, w: „Studia Polityczne”, t. 46, nr 4, 2018, s. 45-69.
Friszke A., Geneza i historia Komitetu Obywatelskiego, w: Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie. Stenogramy posiedzeń”, opracowała Małgorzata Strasz, Rosner i Wspólnicy, Warszawa 2006, s. 5-68.
Grodkowski K. [Kazimierz Dziewanowski], Polski problem – Niemcy, „Tygodnik
Mazowsze”, nr 156, 1986, s. 3, w: stosunki polsko-niemieckie. zjednoczenie niemiec; ecs.gda.pl › ... (dostęp: 20 IV 2020 r.).
Jaskułowski T., Karoline Gil: Dwadzieścia lat później. Rozmowy o polsko-niemieckim traktacie o dobrym sąsiedztwie, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2011.
Kastory A.M., Rola Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w kształtowaniu polskiej polityki wschodniej w latach 1989 – 1991, Societas 114 - seria pod redakcją Bogdana Szlachty, Księgarnia Akademicka, Kraków 2018.
Klingemann H.-D., Hofferbert R.I., Budge I. i in., Parties, Policies, and Democracy, Westview, Boulder – San Francisco – Oxford 1994.
Leszczyńska K., Senat Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1989 – 2011, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015.
Madajczyk P., Polsko-niemiecka szansa na przełom, „Więź” nr 1/1992, s. 60-68.
Mazowiecki T. , Rok 1989 i lata następne, Prószyński i s-ka, Warszawa 2012.
Muszę być optymistą. Rozmowa z Mieczysławem Pszonem, redaktorem „Tygodnika Powszechnego”, pełnomocnikiem Premiera ds. przygotowania wizyty kanclerza RFN w Polsce, /rozmawiał Jerzy Brzozowski/, w: „Kontakt. Miesięcznik redagowany przez członków i sympatyków ”, nr 6, 1990, s. 28-35.
Nalewajko E., Protopartie i protosystem? Szkic do obrazu polskiej wielopartyjności, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1997.
Nowak-Jeziorański J., Będziemy musieli dokonać wyboru, „Przegląd Katolicki”, nr 39 (275), 2409.1989 r., s. 3 i 7.
Pick D., Ponad Żelazną Kurtyną. Kontakty społeczne miedzy PRL i RFN w okresie Detente i stanu wojennego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2016.
Polacy i Niemcy.100 kluczowych pojęć, opracowali: Ewa Kobylińska, Andreas Lawaty i Rudiger Stephan, Biblioteka Więzi, Warszawa 1996.
Polska – Niemcy. Nadzieja i zaufanie. Księga Jubileuszowa na 80-lecie Urodzin Profesora Mieczysława Tomali, red. nauk. Stanisław Sulowski, Fundacja Politeja, Warszawa 2002.
Programy partii i ugrupowań parlamentarnych 1989 – 1991, część 1 i 2, zebrała i opracowała Inka Słodkowska, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1995.
Skubiszewski K., Podstawy stosunków polsko-niemieckich, w: „Przegląd Powszechny” nr 9, 2007, s. 126-138.
Inka Słodkowska, Wybory ’91, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2011.
Warszawa – Bonn 1945- 1991. Stosunki polsko- niemieckie. Analiza i dokumenty, redakcja: Hans-Adolf Jacobsen, Mieczysław Tomala, Polski Instytut Studiów Międzynarodowych, Warszawa 1992.
Wybory 1991. Programy partii i ugrupowań politycznych, pod redakcją I. Słodkowskiej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2001.
Zelikow P., Rice C., Germany Unified And Europe Transformed. A Study In Statecraft [With a New Preface], Harvard University Press, Cambridge Massachusetts 1997.
Dokumenty źródłowe:
Centrum Badań Opinii Społecznej, Polacy i Niemcy w pięćdziesiąt lat od wybuchu II wojny światowej. Relacja z polsko-zachodnioniemieckich badań opinii publicznej, sierpień 1989 r.
- Polacy wobec kwestii niemieckiej. Komunikat z badań, Warszawa, marzec 1990 r.
- Opinie o polityce rządu T. Mazowieckiego. Komunikat z badań, Warszawa, maj 1990 r.
- Opinie o prezydencie RFN Richardzie von Weizsackerze i jego wizycie w Polsce. Komunikat z badań, Warszawa, czerwiec 1990 r.
- Polacy wobec zjednoczenia Niemiec. Komunikat z badań, Warszawa, październik 1990 r.
- Opinia publiczna o Niemcach i stosunkach polsko-niemieckich. Komunikat z badań, Warszawa, luty 1991 r.
„Konferencja Ruchu Obywatelskiego , 9-10 grudnia 1989 r.”: stenogram posiedzenia zespołu „Polska w Europie” - transkrypt nagrania znajdującego się w zbiorach Archiwum Senatu (syg. N.6.K.1.89), dokonany w ramach projektu badawczego „Dokumenty przełomu. Polska transformacja ustrojowa w latach 1989 – 1991 w dokumentach Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ oraz Komitetów Obywatelskich ” (grant NPRH 2014 – 2019, zrealizowany w Instytucie Studiów Politycznych PAN; kierownik projektu: dr hab. I. Słodkowska).
„Sprawozdanie Stenograficzne z 28. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniach 26, 27, 28 kwietnia 1990 r.”, www.orka2.sejm.gov.pl (dostęp 01.09.2020 r.).
stosunki polsko-niemieckie. zjednoczenie niemiec; ecs.gda.pl, (dostęp 15.04.2020 r.).
Institute of Political Studies PAS Polska
https://orcid.org/0000-0002-3264-5669
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
