Zbrodnia w Lasach Piaśnickich jako element zbrodni pomorskiej 1939 roku
Abstrakt
The term ‘Pomeranian Crime of 1939’ means acts of direct extermination carried out on the Polish population from September 1939 to the first months of 1940 by the Volksdeutscher Selbstschutz, Wehrmacht and SS divisions. It was a planned and mass campaign carried out in over 400 towns located in the pre-war Pomeranian province. This action involved capturing and arresting Poles, and selecting people to be shot from among this group. The massacre in the Piaśnica forests was the first and largest crime in Pomerania and, at the same time, one of the first on such a large scale in Europe. The executions in the Piaśnica forests began in late October 1939 and lasted until the first months of 1940. In November and December 1939, approximately 2,000 Poles and Jews from Gdynia, Wejherowo and Puck, as well as the Kartuzy and Gdańsk poviats were shot. People brought by rail from the Third Reich also died in Piaśnica. Among them were mentally ill people, opponents of Hitlerite ideology and Poles living in Germany before the war. The massacre in the Piaśnica forests was also supervised by Friedrich Class, the head of the Gdynia Gestapo, and SS-Brigadeführer Christoph Diehm, the head of the Gdynia police. SS officers from Wachsturmbann ‘Eimann’ and members of the local Volksdeutscher Selbstschutz under the supervision of the Gdynia police and the Gestapo dealt with escorting the victims to the place of execution and the execution. The bodies of those murdered in Piaśnica were buried in 35 mass graves. At the end of August 1944, the Germans began to remove traces of the executions carried out in Pomerania. In 1946, a special exhumation commission was established on the initiative of the members of the Polish Western Association in Wejherowo to determine the number of victims murdered in Piaśnica and identify unburnt corpses. On 2 April 1967, prosecutor Marian Multan issued a decision to initiate an investigation with the reference number Ds. 1/67 regarding the murder of approximately 12,000 Poles in the Piaśnica forests in the Wejherowo poviat from September to December 1939. This investigation was suspended by the Polish side on 20 September 1975 due to the impossibility of interrogating witnesses and suspects living in the West. After the end of the war, several criminal trials were carried out in Germany and Poland in which ‘the executioners from Piaśnica’ sat in the dock. In 2011, prosecutor Maciej Schulz, the then Head of the Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation in Gdańsk, reinitiated this investigation and it continues to this day. Polish researchers estimate the number of victims of the Piśnica massacre at 12,000 to 14,000, while the Germans estimate it at about 6,000. The investigation conducted since 2011 at the Branch Commission in Gdańsk will verify this data. Numerous studies carried out in Polish and German archives have made it possible to obtain many valuable documents that significantly broaden our knowledge of this crime scene. To date, it has been possible to determine approximately 1,300 names of executed Poles and approximately 1,200 mentally ill persons transported from Germany.
Bibliografia
Bojarska B., Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim wrzesień–grudzień 1939, Instytut Zachodni, Poznań 1972.
Bojarska B., Piaśnica miejsce martyrologii i pamięci z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu, Urząd Gminy, Wejherowo 2001.
Bojarska B., Piaśnica miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu, Wydawnictwo „Bernardinum”, Pelplin 2018.
Ceran T., In Nahmen des Führers. Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia w Łopatkach w 1939 roku, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Bydgoszcz–Gdańsk 2014.
Ceran T., Mazanowska I., Tomkiewicz M., Zbrodnia pomorska 1939, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2018.
Długoborski W., Geneza Sonderfahndungsbuch Polen i jej funkcje w kampanii wrześniowej i pierwszych tygodniach okupacji, w: B. Moś (red. nauk.), Reminiscencje września 1939. W 70. Rocznicę Kampanii Wrześniowej, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Bytom 2009.
Drywa D., Sӓuberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof 1939–1942, Muzeum Stutthof, Sztutowo 2015.
Gąsiorowski A., Posłowie do wydania polskiego Z więziennych losów Alberta Forstera, w: D. Schenk, Albert Forster. Gdański namiestnik Hitlera, przeł. W. Tycner i J. Tycner, Polnord – Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2002, s. 481–525.
Gąsiorowski A., Jan Kaszubowski i służby specjalne. Gestapo, Smiersz, UB…, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2008.
Gąsiorowski A., Zbrodnia w Piaśnicy na tle innych miejsc kaźni na terenie okupowanej Polski, w: S. Janke (red.), Piaśnica oskarża. Pokłosie konferencji naukowej „Piaśnica 1939–1941” i IV Powiatowo-Gminnego Konkursu Fotograficznego „Nekropolia Piaśnicka”, Urząd Gminy, Wejherowo 2009.
Grochowina S., Sziling J., Barbarka. Miejsce niemieckich egzekucji Polaków z Torunia i okolic (październik–grudzień 1939), Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń 2009.
Grot E., Zbrodnie hitlerowskie w Piaśnicy. Stan badań i postulaty”, „Acta Cassubiana”, t. III, Gdańsk 2001, s. 27–42.
Jansen C., Weckbecker A., Der „Volksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/40, Oldenbourg, München 1992.
Jastrzębski W., Organizacja policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie w latach 1939–1945, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej” 1991, t. XXXIII.
Jastrzębski W., Sziling J., Okupacja hitlerowska na Pomorzu w latach 1939–1945, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1979.
Krausnick H., Hitlers Einsatzgruppen die Truppe des Weltanschauungskrieges 1938–1942, Fischer Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 1985, s. 26–34.
Leszczyński K., Działalność Einsatzgruppen Policji Bezpieczeństwa na ziemiach polskich w 1939 r. w świetle dokumentów, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. XXII, Warszawa 1971, s. 7–290.
Madajczyk Cz., Polityka narodowościowa władz hitlerowskich na Pomorzu, „Najnowsze Dzieje Polski” 1965, t. IX, s. 5
Matelski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Poznań 1999.
Mazanowska I., Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutzu Westpreussen, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Bydgoszcz–Gdańsk 2017.
Mazanowska I., Ceran T.S. (red.), Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940. Wybrane zagadnienia, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Bydgoszcz–Gdańsk 2016.
Męclewski A., Neugarten 27: z dziejów gdańskiego gestapo, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1974.
Milczewski Z., Wejherowo i powiat morski wrzesień 1939 – maj 1945, wyd. własne, Rumia 1996, s. 9–21.
Osowicka R., Las Piaśnicki. Niemy świadek hitlerowskiej kaźni, Wydawnictwo „MS”, Wejherowo 2014, s. 210–235.
Radziwończyk K., „Akcja Tannenberg” grup operacyjnych Sipo i SD w Polsce jesienią 1939 r., „Przegląd Zachodni” 1966.
Riess V., Die Anfänge der Vernichtung „lebensunwerten Lebens” in den Reichsgauen Danzig-Westpreussen und Wartheland 1939/1940, Europäischer Verlag, Frankfurt–Berlin–Bern–New York–Paris–Wien 1993, s. 21–23.
Sasinkowski W., Piaśnica 1939–1944, Komitet Budowy Pomnika Ofiarom Piaśnicy, Wejherowo 1956, s. 13–27.
Sołga H., Niemcy o Niemcach. Bilans ścigania zbrodniarzy hitlerowskich w Republice Federalnej Niemiec, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce – Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 1988.
Stargardt N., Wojna Niemców. Naród pod bronią 1939–1945, przeł. T. Fiedorek, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2017.
Steyer D., Eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1939–1945, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1967.
Steyer D. (red.), Stutthof – hitlerowski obóz koncentracyjny, Interpress, Warszawa 1988, s. 1–94.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
