Harcerstwo na emigracji wobec końca odwilży października ’56 w krajowym ZHP


Abstrakt

Od chwili nawiązania kurtuazyjnych stosunków na linii Warszawa – Londyn w marcu 1957 roku, poprzez wymianę korespondencji pomiędzy przedstawicielami władz krajowego ZHP, a przedstawicielem Naczelnictwa ZHP poza granicami Kraju (ZHPpgK) relacje te miały charakter dwojaki. Oficjalne, które ze względu na ostrożność władz ZHPpgK nie zostały nigdy doprowadzone do jakiegoś formalnego sposobu współpracy (umowa, uchwała itp.) oraz nieoficjalnie, o których wiemy jeszcze stosunkowo niedużo. O ile dotychczasowe wyniki badań na ten temat starałem się ogłosić w wydanej ostatnio książce pt. Z tymi co zostali… Harcerskie relacja Warszawa – Londyn (1945–1990) [Warszawa 2016], to publikacja ta – przedstawiające ustalenia dotyczące lat 1957–1959 – ma charakter uzupełniający.
Istotną rolę w opisywanym tu okresie odegrały także ówczesne władze światowego skautingu, które w 1957 roku, a potem dwa lata później starały się wzmocnić swoimi działaniami „siłę” argumentów stojących po stronie władz ZHPpgK. Zaproszenie na dwa kolejne światowe zloty skautingu (Jamboree) delegacji Polaków z ZHPpgK, było tego realnym potwierdzeniem i przypuszczalnie próbą naprawienia swoich decyzji sprzed lat wobec harcerstwa działającego wśród Polaków na emigracji. Ostatecznie, w kwietniu 1959 roku w nowo uchwalonym statucie krajowego ZHP (podczas II Zjazdu Walnego ZHP) pojawił się zapis, że organizacja ta rozwija swoją działalność na obszarze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz, że „współdziała z młodzieżą Polonii zagranicznej”. Był to zapis biegunowo odmienny od tego, który został uchwalony w grudniu 1956 roku na tzw. Zjeździe Łódzkim, tj. że „ZHP wyciąga braterską dłoń do Polaków harcerzy żyjących poza granicami naszej Ojczyzny”. Po dwóch latach „koegzystencji” w zupełnie odmiennych warunkach dwóch organizacji o tej samej nazwie nie było już mowy ani o deklarowanym braterstwie, ani o fakcie istnienia w świecie organizacji, która nadal była pełnoprawnym spadkobiercą przedwojennej organizacji na gruncie legalizmu. Zmiany, które dokonały się wtedy w krajowym ZHP zamknęły w sposób formalny kolejny etap społecznej odwilży, która po Październiku ’56 dotknęła także krajowego harcerstwa. Władze ZHP działającego poza granicami kraju (związane z emigracyjnym rządem w Londynie) poprzez swoją nieugiętą postawę w stawianych ocenach wydarzeń zachodzących w Polsce mogły mieć satysfakcję, że był to – jak często podkreślano – etap w kierunku odrodzenia, a w żadnym wypadku odbudowa ZHP.


Słowa kluczowe

emigracja; harcerstwo; Londyn; Październik ’56; skauting; Związek Harcerstwa Polskiego

Baran A.F., Z tymi co zostali… Harcerskie relacje Warszawa–Londyn (1945–1990), Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2016,

Błażejowska J., Harcerska droga do niepodległości. Od „Czarnej Jedynki” do Komitetu Obrony Robotników. [Nieznana historii KOR-u i KSS „KOR”], Wydawnictwo „Arcana”, Kraków 2016,

Borek W., Urbański A., Strzembosz – portret rodzinny, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1995,

Broniewski S., Młodość przeżywa się raz! „Orszy” gawędy o wychowaniu, oprac. J. Błoniarz, Niezależne Wydawnictwo Harcerskie, Warszawa 2013,

Frazik W., Emisariusz Wolnej Polski. Biografia polityczna Wacława Felczaka (1916–1993), Wydawnictwo Attyka, Kraków 2013,

Friszke A., Związek Harcerstwa Polskiego 1956–1963. Społeczna organizacja wychowawcza w systemie politycznym PRL, Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2016,

Hausner W., Kapusta M., Konieczna M. (współpraca), Epizody harcerskiej konspiracji niepodległościowej na ziemi krakowskiej 1944–1953, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2014,

Kapiszewscy. Saga o losach polskiej inteligencji, praca zbiorowa, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2017,

Kiewicz A., Odrodzenie i odbudowa ZHP 1956–1959, [Na prawach rękopisu; Do użytku - wewnątrzorganizacyjnego], druk: Centralna Szkoła Instruktorów Zuchowych ZHP, [Oleśnica] 1989,

Kukla W., Miszczuk M., Polish Scouting Publishing in the United States of America, the Unitet Kingdom, Canada and Australia (1913–2009). Outline of History and Bibliography / Harcerska działalność wydawnicza w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii (1913–2009). Zarys dziejów wraz z bibliografią, Wydawnictwo Tomiko, Warszawa 2009,

Miszczuk M., Jan Rossman pseudonim „Wacek”, Wydawnictwo Tomiko, Warszawa 2009,

Motyka G., Wnuk R., Stryjek T., Baran A.F., Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1953, Muzeum II Wojny Światowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Gdańsk – Warszawa 2012,

Siedlecka J., Kryptonim „Liryka”. Bezpieka wobec literatów, Prószyński i S-ka, Warszawa 2009,

Strzembosz T., W stronę zachodzącego słońca. Życiorysy wpisane w polską historię, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2003,

Wasilewski A., Zarys dziejów Wileńskiej Chorągwi Harcerzy. Czarna Trzynastka Wileńska, [Harcerska Biblioteka Kresowa], Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Wilno – Warszawa 2008,

Wierzbicki M., Harcerz, żołnierz, obywatel. Zygmunt Lechosław Szadkowski (1912–1995), Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, Lublin 2016,

Pobierz

Opublikowane : 2019-06-28


Baran, A. F. (2019). Harcerstwo na emigracji wobec końca odwilży października ’56 w krajowym ZHP. Studia Polityczne, 47(2), 93-114. https://doi.org/10.35757/STP.2019.47.2.5

Adam F. Baran 
Instytut Studiów Politycznych PAN  Polska
https://orcid.org/0000-0001-6403-5147