Uatlantydzenie opowieści jako strategia wyjścia z realizmu kapitalistycznego

XXI. Nagi wodnik w śródmieściu Tomasza Bąka


Abstrakt

Tematem artykułu jest tom poetycki Tomasza Bąka XXI. Nagi wodnik w śródmieściu (2021). Autor interpretuje go jako zawoalowaną próbę wyjścia z realizmu kapitalistycznego, która odbywa się pod pretekstem opowieści o jednym aspekcie katastrofy klimatycznej: wzroście poziomu morza. Bąk wydaje się traktować ów „potop” jako swego rodzaju interwencję Realnego, które coraz silniej przebija spod szczelin kapitalistycznej zasady rzeczywistości. Strategia poetycka Bąka polega na odnajdywaniu tego rodzaju szczelin w samym środku realizmu kapitalistycznego i wykonywaniu pracy żałoby po świecie, który już się skończył.


Słowa kluczowe

Tomasz Bąk; realizm kapitalistyczny; współczesna poezja polska; kryzys klimatyczny; społeczeństwo spektaklu

Bąk T., XXI. Nagi wodnik w śródmieściu, WBPiCAK, Poznań 2021.

Bąk T., Bailout, WBPiCAK, Poznań 2019.

Bąk T., Captain, we’re sinking!, „Nowa Dekada Literacka” 2020, nr 3–4.

Bendell J., Głęboka adaptacja. Mapa nawigacyjna katastrofy klimatycznej, przeł. A. Wierzba, https://lifeworth.com/DeepAdaptation-pl.pdf.

Bihr A., Nowomowa neoliberalna. Retoryka kapitalistycznego fetyszyzmu, przeł. A. Łukomska, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2009.

Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

Bregman R., Utopia dla realistów. Recepta na lepszy świat, przeł. S. Paruszewski, Czarna Owca, Warszawa 2018.

Budnik A., Skok na głęboką wodę, https://kulturaupodstaw.pl/skok-na-glebokawode/.

Clark T., Ecocriticism on the Edge: The Anthropocene as a Threshold Concept, Bloomsbury, London New Delhi New York Sydney 2015.

Dauvergne P., Environmentalism of the Rich, MIT Press, Cambridge London 2016.

Debord G., Społeczeństwo spektaklu; Rozważania o społeczeństwie spektaklu, przeł. oraz wstępem i komentarzem opatrzył M. Kwaterko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2016.

Fiedorczuk J., Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2015.

Fiedorczuk J., G. Beltrán, Ekopoetyka Ecopoética Ecopoetics, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2020.

Fisher M., Ghosts of My Life, Zero Books, Winchester 2014.

Fisher M., Komunizm kwasowy. Nieukończone wprowadzenie, przeł. P. Kaczmarski, „Praktyka Teoretyczna” 2021, nr 2.

Fisher M., Realizm kapitalistyczny. Czy nie ma alternatywy?, przeł. i posłowiem opatrzył A. Karalus, Książka i Prasa, Warszawa 2020.

Foster J. B., Marx’s Ecology: Materialism and Nature, Monthly Review Press, New York 2000.

Halberstam J., Przedziwna sztuka porażki, przeł. M. Denderski, Wydawnictwo Krytyki Politcznej, Warszawa 2018.

Haraway D., Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene, Duke University Press, Durham London 2016.

Hickel J., Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przeł. J.P. Listwan, Karakter, Kraków 2021.

Jamail D., Koniec lodu. Jak odnaleźć sens w byciu świadkiem katastrofy klimatycznej, przeł. A. Paszkowska, Krytyka Polityczna, Warszawa 2020.

Kaczmarski P., Jaśnierynek. (Spóźnione) uwagi o [beep] Generation Tomasza Bąka, w: idem: Wysoka łączliwość. Szkice o poezji współczesnej, Fundacja na Rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2018.

Kaczmarski P., Jakieś dziwne przeczucie, jak przed świata końcem. Argumenty za nową cezurą, „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” 2020, nr 1.

Kaczmarski P., Nieczułe narracje. O pewnym modelu zaangażowania w poezji, „Mały Format” 2021, nr 1–3, http://malyformat.com/2021/04/nieczule-narracje-o-pewnym-modelu-zaangazowania-poezji/.

Kaczmarski P., Bąk T., Wojna hybrydowa z neoliberalizmem, „biBLioteka. Magazyn Literacki”, https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/wywiady/wojna-hybrydowa-neoliberalizmem.

Kałuża A., Brnijmy w to dalej, „Dwutygodnik” 2016, nr 183, https://www.dwutygodnik.com/artykul/6502-brnijmy-w-to-dalej.html.

Kessler D., Kübler-Ross E., On Grief and Grieving: Finding the Meaning of Grief Through the Five Stages of Loss, Gardners, London 2005

Kriss S., Porzuć przyszłość, przeł. P. Kaczmarski, „Nowa Dekada Krakowska” 2020, nr 3–4.

Koszarska J., „Nagi człowiek w śródmieściu”. Futurystów przyjemność (w) przestrzeni, „Interlinie” 2011, nr 1.

Le Guin U. K., Dancing at the Edge of the World, Harper & Row, New York 1989.

Maliszewski K., „Potrzeba wiele starań, by zobaczyć to, co się wyłania”, „Nowa Dekada Krakowska” 2020, nr 3–4.

Marks K., Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 1, ks. I: Proces wytwarzania kapitału, Książka i Wiedza, Warszawa 1968.

Marzec A., Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.

Meller O., „Językami mówić będę”. Détournement i sequelizacja albo język(i) poetycki(e) Tomasza Bąka, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2021, nr 2.

Miéville C., Granice utopii, przeł. M. Koronkiewicz, „Nowa Dekada Krakowska” 2020, nr 3–4.

Morton T., Ecology without Nature: Rethinking Environmental Aesthetics, Harvard University Press, Cambridge London 2007.

Raworth K., Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii w XXI wieku, przeł. A. Paszkowska, Krytyka Polityczna, Warszawa 2021.

Sadowska M., „Kultura przegrywu” i [beep] generation na przykładzie twórczości poetyckiej Tomasza Bąka, „Studia Humanistyczne AGH” 2020, nr 1.

Sala Z., Mgławica refleksyjna, mgławica emisyjna, „Czas Kultury” 2021, nr 8, https://czaskultury.pl/artykul /mglawica-refleksyjna-mglawica-emisyjna/.

Sala Z., Bąk T., Zważyć stratę, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2021, nr 2.

Schrijver P., Language Contact and the Origins of the Germanic Languages, Routledge, New York London 2013.

Skurtys J., PPR#1, „biBLioteka. Magazyn Literacki”, https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/cykle/ppr-1/.

Skurtys J., Z tęsknoty za utopią (kosmiczne suchary), „biBLioteka. Magazyn Literacki”, https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/z-tesknoty-za-utopia-kosmiczne-suchary/.

Stern A., Nagi człowiek w śródmieściu, w: idem: Wiersze zebrane, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985.

Świeściak A., Co robić? Poezja najnowsza wobec teorii wspólnych światów, „Teksty Drugie” 2020, nr 5.

Trusewicz M., Le grand bleu, „artPapier” 2022, nr 1, http://www.artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=431&artykul=8777&kat=17.

Trusewicz M., Odblokować alternatywną przyszłość. Performatywna poezja Tomasza Bąka, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2021, nr 2.

Ubertowska A., Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2020.

Waligóra A., Bąk T., Kiedy język sprawia, że świat płonie, „CzasKultury.pl”, https://czaskultury.pl/czytanki/kiedy-jezyk-sprawia-ze-swiat-plonie/.

Pobierz

Opublikowane : 2022-12-29


Szaj, P. (2022). Uatlantydzenie opowieści jako strategia wyjścia z realizmu kapitalistycznego. Civitas. Studia Z Filozofii Polityki, 30, 85-108. https://doi.org/10.35757/CIV.2022.30.05

Patryk Szaj  patryk.szaj@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie  Polska
https://orcid.org/0000-0002-6315-3317

Dr, literaturoznawca, pracownik Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Redaktor prowadzący serii wydawniczej Humanistyka Środowiskowa (WBPiCAK). Autor monografii Wierność trudności (Universitas, 2019) oraz książki eseistycznej Pamiętnik z końca świata (jaki znamy) (Wydawnictwo Wolno, 2022).