Utopia i kryzys. Lars T. Lih i rozważania wokół komunizmu wojennego
Abstrakt
The article concerns the policy of ‘war communism’ in Soviet Russia during the civil war. In historiography, there are two dominant views regarding this phenomenon – while some researchers argue that it was a crisis policy (pragmatic and determined by external circumstances), others are inclined to claim that it was a utopian policy (a frantic attempt to immediately implement the communist ideal). Based on the revisionist works by Lars T. Lih, the author argues with the interpretation of the Bolshevik utopian policy, focusing on the analysis of three basic elements of this interpretation, namely: the contingent policy in the countryside, Leon Trotsky’s book entitled Terrorism and Communism and the work entitled The ABC of Communism by Nikolai Bukharin and Yevgeni Preobrazhensky. Thus, the article is an attempt to create a different picture of the Bolshevik policy in the first years after the revolution from the one that is popular in the Polish historical discourse.
Słowa kluczowe
Rosja sowiecka; komunizm wojenny; bolszewicy; Rewolucja Październikowa; Włodzimierz Lenin; Lew Trocki; Lars T. Lih
Bibliografia
Ali T., The Dilemmas of Lenin. Terrorism, War, Empire, Love, Revolution, Verso, London – New York 2017.
Balibar E., On the Dictatorship of the Proletariat, wstęp i tłum. G. Lock, posłowie L. Althusser, Verso, London 1977.
Bebel A., Kobieta i socjalizm, Towarzystwo Wydawnictw Ludowych, Kraków 1907.
Bucharin N., Ekonomika okresu przejściowego. Z uwagami W. Lenina do książki, red. J. Ładosz, Książka i Wiedza, Warszawa 1990.
Bucharin N., Preobrażeński E., Elementarz komunizmu. Popularne objaśnienie programu Komunistycznej Partii Rosji (bolszewików), cz. 1 i 2, red. S. Borski, Wydawnictwo Komunistyczne „Trybuna”, Moskwa – Kijów – Smoleńsk 1921.
Carr E., The Bolshevik Revolution. 1917–1923, t. 2, W.W. Norton & Company, London – New York 1985.
Carr E., The Bolshevik Utopia, w: E. Carr, October Revolution: Before and After, Alfred A. Knopf, New York 1962.
Ciesielski S., Rewolucja Stalina, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2017.
Ekonomia polityczna. Podręcznik, opr. Akademia Nauk ZSRR, Książka i Wiedza, Warszawa 1960.
Figes O., Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924, tłum. B. Hrycak, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2009.
Fitzpatrick S., Rewolucja rosyjska, tłum. J. Bożek, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
Frołow S., Dzierżyński. Miłość i rewolucja. Biografia intymna, Wydawnictwo „Znak”, Kraków 2014.
Garo I., Tchevengour. The Country of Unreal Communism – The October Revolution through the Dialectical Art of Andrei Platonov, „Crisis & Critique” 2017, nr 2, s. 174–177.
Gastiew A., Poezja czynu robotniczego, tłum. H. Krahelska, Scena i Lutnia Robotnicza, Warszawa 1921.
Gurjanowa H., Radzieckie koncepcje nowego osadnictwa z lat 1928–1931, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
Heitman S., New Introduction, w: N.J. Bucharin, E. Preobrazhensky, The ABC of Communism. A Popular Explanation of the Program of the Communist Party of Russia, University of Michigan Press, Ann Arbor 1988.
I. Deutscher, The Prophet. The Life of Leon Trotsky, Verso, London – New York 2015.
Jameson F., An American Utopia. Dual Power and the Universal Army, red. S. Žižek, Verso, London – New York 2016.
Jameson F., Archeologie przyszłości. Pragnienie zwane utopią i inne naukowe fantazje, tłum. M. Płaza, M. Frankiewicz, A. Miszk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
Jameson F., The Seeds of Time, Columbia University Press, New York 1994.
Kautsky K., Terrorism and Communism. A Contribution to the Natural History of Revolution, https://www.marxists.org/archive/kautsky/1919/terrcomm/index.htm (dostęp: grudzień 2018).
Kautsky K., The Dictatorship of the Proletariat, https://www.marxists.org/archive/kautsky/1918/dictprole/index.htm (dostęp: grudzień 2018).
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład, Wydawnictwo Aneks, Londyn 1988.
Kotkin S., Stalin. Paradoxes of Power 1878–1928, Penguin Books, New York 2015.
Kritsman L.N., Geroičeskij Period velikoj russkoj revoljucii, Gosudartvennye Izdatelstvo, Moskva 1925.
Lenin W., Dzieła, t. 25, 27, 32, 33, Książka i Wiedza, Warszawa 1956.
Lenin W., Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu, https://www.marxists.org/polski/lenin/1916/imperializm/index.htm (dostęp: grudzień 2018).
Lenin W., O podatku żywnościowym, w: W. Lenin, Dzieła, t. 32, Książka i Wiedza, Warszawa 1956.
Lewin M., Political Undercurrents in Soviet Economic Debate. From Bukharin to the Modern Reformers, Princeton University Press, Princeton 1975.
Lih L., „Our Position is in the Highest Degree Tragic”: Bolshevik „Euphoria” in 1920, w: M. Haynes, J. Wolfreys (red.), History and Revolution. Refuting Revisionism, Verso, London – New York 2007.
Lih L., Bolshevik Razverstka and War Communism, „Slavic Review”, zima 1986, t. 45, nr 4, s. 673–688.
Lih L., Bread and Authority in Russia, 1914–1921, University of California Press, Berkeley 1990.
Lih L., Lenin Rediscovered: „What Is to Be Done?” in Context, Haymarket Books, Chicago 2008.
Lih L., Lenin, Reaktion Books, London 2018.
Lih L., Not Marx, not Locke, but Hobbes. The Meaning of the Russian Revolution, „Crisis & Critique” 2017, nr 2, s. 210–233.
Lih L., T he Bolshevik Sowing Committees of 1920 Apotheosis of War Communism?, „The Carl Beck Papers in Russian and East European Studies”, marzec 1990, nr 803.
Lih L., The Mystery of the ABC, „Slavic Review”, wiosna 1997, t. 56, nr 1, s. 50–72.
Lih L., War Communism and Bolshevik Ideals, https://www.ucis.pitt.edu/nceeer/1994–807-19-Lih.pdf (dostęp: grudzień 2018).
Malia M., Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego, tłum. M. Hułas, E. Wyzner, Philip Wilson, Warszawa 1998.
Malle S., The Economic Organization of War Communism, 1918–1921, Cambridge University Press, Cambridge 1985.
Marks K., Uwagi na marginesie programu Niemieckiej Partii Robotniczej, https://www.marxists.org/polski/marks-engels/1875/gotha/gotha.htm#13 (dostęp: grudzień 2018).
Mayer A.J., The Furies. Violence and Terror in the French and Russian Revolutions, Princeton University Press, Princeton 2000.
Merleau-Ponty M., Humanizm i terror. Esej o problemie komunistycznym, tłum. J. Migasiński, http://marksizm.edu.pl/wydawnictwa/wspolczesna-mysl-marksistowska/maurice-merleau-ponty/humanizm-i-terror/ (dostęp: grudzień 2018).
Miéville Ch., October. The Story of Russian Revolution, Verso, London – New York 2017.
Nowicki F., Samodyscyplina i wszechstronność – człowiek komunistyczny w ujęciu Lenina, „Praktyka Teoretyczna” 2016, nr 2 (20), s. 142–180.
Polanyi K., Wielka transformacja, tłum. M. Zawadzka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
Preobrazhensky E.A., Paper Money in the Epoch of Proletarian Dictatorship, w: The Preobrazhensky Papers. Archival Documents and Materials, t. 1: 1886–1920, tłum. R.B. Day, red. R.B. Day, M.M. Gorinov, Brill, Leiden – Boston 2014, s. 732–798.
Preobrazhensky E.A., Peasant Russia and Socialism (Towards a Review of Our Agrarian Programme), w: The Preobrazhensky Papers…, s. 569–591.
Radek K., Dictatorship and Terrorism, https://www.marxists.org/archive/radek/1920/dictterr/index.htm (dostęp: grudzień 2018).
S. Courtois et al., red., Czarna księga komunizmu: zbrodnie, terror, prześladowania, tłum. K. Wakar et al., Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
S. Paxton, The Communist Manifesto, Marx’s Theory of History and the Russian Revolution, w: M. Cowling (red.), The Communist Manifesto. New Interpretations, Edinburgh University Press, Edinburgh 1998.
Schmitt C., Dyktatura. Od źródeł nowożytnej idei suwerenności do proletariackiej walki klas, tłum. K. Wudarska, wstęp. P. Nowak, Biblioteka Kwartalnika Kronos, Warszawa 2016.
Serge V., Destiny of a Revolution, Jarrolds, London 1937.
Serge V., Memoirs of a Revolutionary, University of Iowa Press, Iowa 2002.
Serge V., Year One of the Russian Revolution, tłum. P. Sedgwick, Holt, Rinehart and Winston, Chicago – New York – San Francisco 1972, s. 357.
Sites R., Revolutionary Dreams. Utopian Vision and Experimental Life in the Russian Revolution, Oxford University Press, Oxford 1989.
Slezkine Y., The House of Government. A Saga of the Russian Revolution, Princeton University Press, Princeton – Oxford 2017.
Sołżenicyn A., Archipelag GUŁag 1918–1935, Próba dochodzenia literackiego, t. 1–3, tłum. J. Pomianowski, Wydawnictwo Rebis, Warszawa 2008.
Stalin J., O podstawach leninizmu, w: J. Stalin, Zagadnienia leninizmu, Książka i Wiedza, Warszawa 1949.
Suny R.G., Red Flag Unfurled. History, Historians and the Russian Revolution, Verso, London – New York 2017.
Toscano A., The Broken Music of the Revolution: Trotsky and Blok, „Crisis & Critique” 2017, nr 2, s. 404–427.
Trocki L., Moje życie. Próba autobiografii, tłum. J. Barbanell, J. Maliniak, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1990.
Trocki L., Terroryzm i komunizm, przekład anonimowy, (https://maopd.files.wordpress.com/2014/02/trocki-terroryzm-i-komunizm-1920.pdf, dostęp: grudzień 2018).
Trocki L., Zdradzona rewolucja. Czym jest i dokąd zmierza ZSRR?, tłum. A. Achmatowicz, Wydawnictwo Wibet, Pruszków 1991.
Trotsky L., Literature and Revolution, https://www.marxists.org/archive/trotsky/1924/lit_revo (dostęp: grudzień 2018)
Trotsky L., Terrorism and Communism. A Reply to Karl Kautsky, przedmowa S. Žižek, wstęp H.N. Brailsford, Verso, London – New York 2017.
Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
Witkowicz A., Kilka uwag w sporze o terror rewolucyjny, „Bez dogmatu” 2017, nr 113, s. 4–7.
Witkowicz A., Wokół terroru białego i czerwonego 1917–1923, Książka i Prasa, Warszawa 2008.
Wójcik B., Lekcje rewolucjonisty: Lenin czyta Hegla „Praktyka Teoretyczna” 2016, nr 2 (20), s. 18–41.
Zamiatin E., My, tłum. A. Pomorski, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1989.
Žižek S., Trotsky’s Terrorism and Communism, or Despair and Utopia in the Turbulent Year of 1920, w: L. Trotsky, Terrorism and Communism…, s. xvii.
Žižek S., W obronie przegranych spraw, tłum. J. Kutyła, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
Instytut Studiów Politycznych PAN Polska
https://orcid.org/0000-0003-3168-9915
Asystent w Zakładzie Filozofii Polityki Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą filozofii społecznej Georga Wilhelma Friedricha Hegla.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
