Informacja jako arché – czyli zarys koncepcji dataizmu Yuvala Noaha Harariego
Abstrakt
The authors discuss Yuval Noah Harari’s concept of dataism, which is part of a wider stream of debate on the future of civilization. Depending on the analytical perspective and the type of narration, dataism has been characterized as a kind of faith, an ideology, a worldview, or a set of (conscious) attitudes for which information is a kind of arche. The popularizer of the concept, the anthropologist Yuval Harari, argues that acts of dataism are a useful praxis of the twenty-first century, consisting in the deliberate – but also partly involuntary – entrusting of one’s life affairs (and not only) to algorithms that process data from popular digital devices such as a smartphone. Among the many significant effects thors point to changes in the spheres of work and capital which to produce a profound political and moral revolution.
Słowa kluczowe
Yuval Noah Harari; dataizm; homo deus; informacjonalizacja; zmiana społeczna
Bibliografia
Biedrzycki Mariusz, 1998, Genetyka kultury, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Bobryk Jerzy, 2014, Transhumanizm, „cognitive science” i wyzwania dla nauk społecznych, „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 9–27.
Castells Manuel, 2000, The Rise of Network Society (second edition), t. 1, International Limited, Padstow.
Condorcet Jean Antoine Nicolas, 1997, Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, tłum. Ewa Hartleb, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Dennett Daniel, 2017, Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, tłum. Krystyna Bielecka, Marcin Miłkowski, Copernicus Center Press, Kraków.
Dijck José van, 2014, Datafication, Dataism and Dataveillance: Big Data between Scientific Paradigm and Ideology, „SS Surveillance & Society”, t. 12, nr 2, s. 197–208.
Dyson George B., 1997, Darwin wśród maszyn. Rzecz o ewolucji inteligencji, tłum. Robert Piotrowski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Gałuszka Damian, Ptaszek Grzegorz, Żuchowska-Skiba Dorota, 2016, Technokultura: transhumanizm i sztuka cyfrowa, Libron, Kraków.
Goban-Klas Tomasz, 2002, Media i komunikowanie masowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków.
Halawa Mateusz, 2013, Facebook — platforma algorytmicznej towarzyskości i technologia siebie, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 117–144.
Harari Yuval Noah, 2018, Homo deus: krótka historia jutra, tłum. Michał Romanek, Wydawnictwo Literackie, Kraków [Homo Deus: A Brief History of Tomorrow, Harper Perennial, New York 2016].
Harari Yuval Noah, 2018a, Od zwierząt do bogów, tłum. Justyn Hunia, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa.
Horkheimer Max, Adorno Theodor W., 1994, Dialektyka oświecenia, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, IFiS PAN, Warszawa.
Kant Immanuel, 2005, Odpowiedź na pytanie: Czym jest oświecenie?, w: Tomasz Kupś, Mirosław Żelazny (red.), Rozprawy z filozofii historii, Antyk, Kęty.
Kryszczuk Maciej, 2018, Neoluddyzm jako kategoria analityczna — próba konceptualizacji, „Transformacje”, t. 1/2 (96/97), s. 299–339.
Kryszczuk Maciej, Szymański Kamil, 2019, Komputery w środowisku pracy: historyczny zarys procesu informacjonalizacji, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica”, t. 20(3), s. 120–140.
Kurzweil Raymond, 2013, Nadchodzi osobliwość: kiedy człowiek przekroczy granice biologii, tłum. Anna Nowosielska, Eliza Chodkowska, Kurhaus Publishing, Warszawa.
Lakoff George, Johnson Mark, 2020, Metafory w naszym życiu, tłum. Tomasz P. Krzeszowski, Aletheia, Warszawa.
Lilla Mark, 2018, Koniec liberalizmu, jaki znamy. Requiem dla polityki tożsamości, tłum. Łukasz Pawłowski, Biblioteka Kultury Liberalnej, Warszawa.
Mayer-Schönberger Victor, Cukier Kenneth, 2014, Big Data: A Revolution that Will Transform How We Live, Work and Think, Mariner Books, Boston.
More Max, 2013, A Letter to Mother Nature, w: Max More, Natasha Vita-More (red.), The Transhumanist Reader: Classical and Contemporary Essays on the Science, Technology, and Philosophy of the Human Future, Wiley-Blackwell, Chichester, West Sussex.
More Max, Vita-More Natasha, 2013, The Transhumanist Reader: Classical and Contemporary Essays on the Science, Technology, and Philosophy of the Human Future, Wiley-Blackwell, Chichester, West Sussex.
Pinker Steven, 2018, Nowe Oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem, tłum. Tomasz Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań.
Postman Neil, 1995, Technopol. Triumf techniki nad kulturą, tłum. Anna Tanalska-Dulęba, Muza, Warszawa.
Reale Giovanni, 2008, Historia filozofii starożytnej, t. 1, tłum. Edward Iwo Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Spitzer Manfred, 2013, Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, tłum. Andrzej Lipiński, Dobra Literatura, Słupsk.
Szacki Jerzy, 2000, Spotkania z utopią, Sic!, Warszawa.
Szacki Jerzy, 2006, Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Szymański Kamil, 2017, Przyszłość pracy ludzkiej w czasach automatyzacji, „Transformacje”, t. 1–2 (92–93), s. 88–103.
Tegmark Max, 2019, Życie 3.0. Człowiek w erze sztucznej inteligencji, tłum. Tomasz Krzysztoń, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0002-9699-0541
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
