Czterdziestolatek po czterdziestu latach. Obraz lat siedemdziesiątych XX wieku czy inteligencki głos w sporze o przyszły kształt polskiego pola władzy?
Abstrakt
This article is an attempt at a fairly detailed analysis of the TV series Being Forty in its first version of the 1970s. The text proposes an interpretation of the film from the perspective of Pierre Bourdieu’s theory and in particular reconstructs the social sphere of the film’s protagonists, which consists of the intelligentsia elite, the nomenklatura, the lower intelligentsia, and medium-level technical personnel. In the picture produced by the filmmakers, the role of the intelligentsia, especially its multi-generational old elite, is dominant. This vision does not fully correspond with the real place of the intelligentsia in Poland during the Gierek era. The authors of the article thus interpret the film as the scriptwriters’ appreciation of the intelligentsia, both in respect to its lower technical staff and to the part of the nomenklatura that was less rich in cultural capital. The interpretative framework proposed in the text seems useful for analyzing other works of art in order to reconstruct the social relations of the times in which they were created.
Słowa kluczowe
lata siedemdziesiąte XX wieku w Polsce; inteligencja; pole władzy; seriale telewizyjne
Bibliografia
Bauman Zygmunt, 1968, O frustracji i kuglarzach, „Kultura”, nr 12, s. 5–21.
Błędowska Magdalena, Gdula Maciej, 2014, Jak naród nie obalił komuny, „Gazeta Wyborcza”, 13 czerwca (http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,16151162,Jak_narod_nie_obalil_komuny.html).
Bourdieu Pierre, 2001, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. Andrzej Zawadzki, Universitas, Kraków.
Bourdieu Pierre, 2006, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Piotr Biłos, Scholar, Warszawa.
Bourdieu Pierre, Boltanski Luc, 2008, La production de l’idéologie dominante, Demopolis/Raisons d’agir, Paris.
Bourdieu Pierre, 2012, Sur l’État. Cours au Collège de France 1989–1992, Seuil.
Bourdieu Pierre, Wacquant Loïc J. D., 1993, From Ruling Class to Field of Power: An Interview with Pierre Bourdieu on La Noblesse d’État, „Theory, Culture & Society”, t. 10(3), s. 19–44 (DOI:10.1177/026327693010003002).
Eisler Jerzy, 2006, Marzec 1968: geneza, przebieg, konsekwencje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Eyal Gil, Szelényi Iván, Townsley Eleanor R., 1998, Making Capitalism without Capitalists: Class Formation and Elite Struggles in Post-communist Central Europe, Verso, London–New York.
Gdula Maciej, 2015a, Klasa średnia. Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie?, „Krytyka Polityczna”, nr 42, s. 42–56.
Gdula Maciej, 2015b, „Nie tylko Czterdziestolatek. Przemiany kultury w latach 70. Lata 70. jako źródło współczesności”. Referat na Konferencji Naukowej „Lata 70. jako źródło nowoczesności”, 22–23 października 2015.
Gdula Maciej, Sadura Przemysław, 2012, Style życia jako rywalizujące uniwersalności, w: Maciej Gdula, Przemysław Sadura (red.), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Scholar, Warszawa, s. 15–70.
Georgakakis Dider, Lebaron Frédéric, 2018, Yanis (Varoufakis), the Minotaur, and the Field of Eurocracy, „Historical Social Research / Historische Sozialforschung”, t. 43(3), s. 216–247.
Hoser Jan,1974, Środowisko zawodowe inżynierów, w: Jolanta Kulpińska (red.), Socjologia przemysłu. Wybór tekstów, Państwowe Wydawnictwao Ekonomiczne, Warszawa.
Kaźmierczak Barbara, 1991, Łuk Karwowskiego i kanapa Joan Collins, „Media Reporter”, nr 6/7, s. 24–27.
Łęcicki Grzegorz, 2014, Karykaturalne wizerunki polityków w wybranych komediowych polskich serialach telewizyjnych oraz filmach fabularnych, „Kultura–Media–Teologia”, nr 17, s. 22–41.
Mętrak Krzysztof, 1977, Zjawisko filmu telewizyjnego, „Kultura”, nr 8.
Rose Nikolas S., 1990, Governing the Soul: The Shaping of the Private Self , Routledge, London–New York.
Szelényi Iván, 1988, Socialist Entrepreneurs: Embourgeoisement in Rural Hungary, University of Wisconsin Press, Madison, Wis.
Szelényi, Ivan, Wnuk-Lipinski Edmund, Treiman Donald J., 1995, Elity w Polsce, w Rosji i na Węgrzech: wymiana czy reprodukcja?, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
Szumiło Mirosław, 2017, Kierownictwo PZPR w latach 1971–1980, w: Marcin Bukała, Dariusz Iwaneczko (red.), PRL na pochylni (1975–1980), Instytut Pamięci Narodowej, Rzeszów.
Szumski Jakub, 2018, Rozliczenia z ekipą Gierka 1980–1984, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
Smoczyński Rafał, Zarycki Tomasz, 2017, Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Scholar, Warszawa.
Talarczyk-Gubała Monika, 2007, PRL się śmieje. Polska komedia filmowa lat 1945–1989, Trio, Warszawa.
Toeplitz Krzysztof T., 2004, Rodzina Toeplitzów. Książka mojego ojca, Iskry, Warszawa.
Varoufakis Yanis, 2017, Adults in the Room: My Battle with Europe’s Deep Establishment, Random House, London–New York.
Zarycki Tomasz, 2013, Debating Soviet Imperialism in Contemporary Poland: On the Polish Uses of Post-Colonial Theory and Their Contexts, w: Sanna Turoma, Maxim Waldstein (red.), Empire De/Centered: New Spatial Histories of Russia and the Soviet Union, Ashgate, Farnham, s. 191–215.
Zarycki Tomasz, Warczok Tomasz, 2014, Hegemonia inteligencka. Kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy — perspektywa „długiego trwania”, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 27–49.
Zysiak Agata, 2016, Punkty za pochodzenie: Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście, Nomos, Kraków.
Uniwersytet Warszawski, Swedish Collegium for Advanced Study Polska
https://orcid.org/0000-0003-2330-4499
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-4488-3031
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
