Polskie banki gniewu. Podziały społeczne w Polsce w perspektywie teorii Petera Sloterdijka
Abstrakt
The author reflects on the social divisions that — as sociologists have long predicted — can presently be observed in Poland. The author sees the source of the phenomenon in the mechanism of relative deprivation, which leads to disappointed expectations, or to people’s assessment of their own social or material situation as being worse in comparison to a reference group such as their contemporaries, neighbors, an elite, or a ruling class. Such a situation creates anger — here the author reaches for Sloterdijk’s concept — which is accumulated in “anger banks,” that is, in organizations or milieus that thrive on that anger. In the author’s opinion, this is the nature of the current Polish political scene. What is involved is the collective defense of individual and group dignity. The broad support accorded PiS (the Law and Justice party) in the 2015 elections should be analyzed in terms of the reacquisition of dignity by those who have been overlooked. However, the operating mode of the anger banks means that what previously occurred by omission and deafness is presently taking on the dangerous form of insulting and stigmatizing those who think differently. The author concludes that what is needed today, by all sides of the conflict, is a lesson in self-respect and respect for one’s opponents, the reconstruction of social relations within the community, and learning how to listen to and respect the opinion of adversaries.
Słowa kluczowe
polska scena polityczna; społeczeństwo polskie; względna deprywacja; gniew marginalizowanych; Peter Sloterdijk
Bibliografia
Bogucka Teresa, 2008, Strach, gniew, debata, „Gazeta Wyborcza”, 23–24 lutego.
Budyta-Budzyńska Małgorzata, 2014, Bezalternatywna, narzucona zmiana społeczna czy prześniona rewolucja? Na marginesie książki Andrzeja Ledera, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3.
Czapiński Janusz, Panek Tomasz, 2015, Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa (http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/Diagnoza_raport_2015.pdf).
Giza Anna, 2013, Dwie Polski o dwóch Polskach, czyli samoreprodukujący się dyskurs , w: Anna Giza (red.), Gabinet luster. O kształtowaniu samowiedzy Polaków w dyskursie publicznym, Scholar, Warszawa.
Giza-Poleszczuk Anna, 2004, Brzydkie kaczątko Europy, czyli Polska po czternastu latach transformacji, w: Mirosława Marody (red.), Zmiana czy strategia?, Scholar, Warszawa.
Jarosz Maria, 2016, Wykluczeni z życia. Samobójstwo, w: Marek W. Kozak, Maria Jarosz (red.), Poza systemem. Instytucje i społeczeństwo, ISP PAN–Oficyna Naukowa, Warszawa.
Kęska Adam, 2008, Stare i nowe podziały społeczne w Polsce, w: Maria Jarosz (red.), Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, ISP PAN–Oficyna Naukowa, Warszawa.
Lasch Christopher, 1994/1997, Bunt elit, tłum. Dobrosław Rodziewicz, Wydawnictwo Platan, Kraków.
Leder Andrzej, 2014, Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Leder Andrzej, 2016, Relacja folwarczna, „Krytyka Polityczna”, 24 grudnia.
Leder Andrzej, 2017, Paternalizm z patriarchatem idą pod rękę, wywiad Michała Sutowskiego z Andrzejem Lederem, „Krytyka Polityczna”, 4 marca.
Mikołejko Zbigniew, 2013, „Religia smoleńska”. Przyczynek do obrazów pewnego dyssensu, w: Maria Jarosz (red.), Polskie bieguny, ISP PAN–Oficyna Naukowa, Warszawa.
Nietzsche Fryderyk, 1983 [1913], Z genealogii moralności, tłum. Leopold Staff, nakład Jakób Mortkowicz, reprint Klub Otrycki, Warszawa–Kraków.
Ortega y Gasset José, 2004 [1929], Bunt mas, tłum. Piotr Niklewicz, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
Piketty Thomas, 2015, Kapitał w XXI wieku, tłum. Andrzej Bilik, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa,
Springer Filip, 2015, 13 pięter, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Staniszkis Jadwiga, 2016, Dla Kaczyńskiego władza znaczy przydeptać, kopnąć, „Gazeta Wyborcza”, 19 listopada.
Staniszkis Jadwiga, 2017, Europa Środkowa jest mitem, w: Teologia Polityczna co tydzień [Nr 10]: Projekt: Intermarium (http://www.teologiapolityczna.pl/wciaz-mysle-ze-jestesmy-co-wazne-podwojnymi-peryferiami-wschodu-i-zachodu-europy-przeczytaj-rozmowe-z-prof-jadwiga-staniszkis).
Stiglitz Joseph, 2015, Cena nierówności. W jaki sposób dzisiejsze podziały społeczne zagrażają naszej przyszłości?, tłum. Robert Mitoraj, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Wilgocki Michał, 2016, 25. urodziny Radia Maryja. Prezydent Duda: Moherowe berety skuteczne jak szare berety GROM, „Gazeta Wyborcza” (http://wyborcza.pl/7,75398,21067348,urodziny-radia-maryja-do-torunia-przyjechal-prezydent-andrzej.html#TRNajCzytSST).
Collegium Civitas Polska
https://orcid.org/0000-0001-7548-9048
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
