Ideologia healthismu jako fons et origo mody na bieganie


Abstrakt

This article concerns the contemporary fad for running and its connection with the ideology of healthism, which consists in a concentration on health as the sine qua non condition for individual well-being, and the assumption that health can be assured by proper lifestyle. In accordance with the ideas of Robert Crawford, the ideology of healthism is linked with the medicalization of society and is especially attractive to members of the middle class. The author attempts an empirical verification—in regard to Polish conditions—of the connection between healthism and the popularity of running. The author utilizes the findings of his own survey research in the years 2013–2016 among participants of the annual marathon in Łódź. The findings confirm that healthism could be one of the sources of the vogue for running, as is shown by: the pro-health motivations of the runners; their popular conviction that individuals can influence their own health; and their belief that health is one of two primary life values (alongside family happiness). In correspondence with Crawford’s theory, it is chiefly members of the Polish middle class who engage in running.


Słowa kluczowe

moda na bieganie; ideologia healthismu; klasa średnia; sport czasu wolnego; rekreacja ruchowa

Boguszewski Rafał, 2012, Polacy o swoim zdrowiu oraz prozdrowotnych zachowaniach i aktywnościach, Komunikat CBOS, nr 4690.

Boguszewski Rafał, 2014, Co stanowi o udanym życiu?, Komunikat CBOS, nr 5106.

Boguszewski Rafał, 2016, Zdrowie i prozdrowotne zachowania Polaków, Komunikat CBOS, nr 5434.

Borowiec Agnieszka, Lignowska Izabella, 2012, Czy ideologia healthismu jest cechą dystynktywną klasy średniej w Polsce? „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3.

Crawford Robert, 1980, Healthism and the Medicalization of Everyday Life, „International Journal of Health Services”, t. 10 (3), s. 365–388.

Demel Maciej, Skład Alicja, 1974, Teoria wychowania fizycznego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Domański Henryk, 2009, Stratyfikacja a system społeczny w Polsce, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2.

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, 2012, Wybór znajomego a stratyfikacja społeczna w Polsce w latach 1988–2008, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.

Dzięgiel Andżelika, 2014, Profile uczestników imprezy biegowej, w: Zygmunt Waśkowski (red.), Marketing imprez biegowych, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Feliksiak Michał, 2016, Sytuacja materialna Polaków, Komunikat CBOS, nr 5360.

Gałuszka Mieczysław, Legiędź-Gałuszka Małgorzata, 2008, Medycyna i zdrowie w społeczeństwie ryzyka, w: Mieczysław Gałuszka (red.), Zdrowie i choroba w społeczeństwie ryzyka biomedycznego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź.

Gdula Maciej, Sadura Przemysław (red.), 2012, Style życia i porządek klasowy w Polsce, Scholar, Warszawa.

Gdula Maciej, Sadura Przemysław, 2012, Wstęp, w: Maciej Gdula, Przemysław Sadura (red.), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Scholar, Warszawa.

Gvozdev Maxim Gennadyevich, 2016, Helsizm w kontiekstie socyalnoj kritiki medicyny, „Society: Philosophy, History, Culture”, nr 9.

Greenhalgh Trisha, Wessely Simon, 2004, ‘Health for me’: A Sociocultural Analysis of Healthism in the Middle Classes, „British Medical Bulletin”, t. 69 (1), s. 197–213.

Gruszczyńska Magdalena, Bąk-Sosnowska Monika, Plinta Ryszard, 2015, Zachowania zdrowotne jako istotny element aktywności życiowej człowieka. Stosunek Polaków do własnego zdrowia, „Hygeia Public Health”, t. 50 (4), s. 558–565.

Juczyński Zygfryd, Ogińska-Bulik Nina, 2003, Zdrowie najważniejszym zasobem człowieka, w: Zygfryd Juczyński, Nina Ogińska-Bulik (red.), Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Karlińska Agnieszka, 2016, „Więcej niż moda. Tożsamościotwórczy wymiar healthismu w społeczeństwie polskim na przykładzie biegania”. Referat przedstawiony podczas ogólnopolskiej konferencji naukowej „Procesy medykalizacji we współczesnym społeczeństwie polskim”, Lublin, 15 kwietnia 2016.

Karlińska Agnieszka, 2017, Sport dla każdego? Bieganie jako nowy wymiar zróżnicowania w społeczeństwie polskim, w: Jakub Ryszard Stempień (red.), Moda na bieganie — zapiski socjologiczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Łódź.

Korzeniowska Elżbieta, 2004, Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie — przykład polski, w: Elżbieta Korzeniowska, Krzysztof Puchalski (red.), Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie — wyzwania dla edukacji zdrowotnej, Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Łódź.

Korzeniowska Elżbieta, 2005, Grupy odniesienia jako subiektywne determinanty działań w sferze zdrowia, w: Włodzimierz Piątkowski, Włodzimierz A. Brodniak (red.), Zdrowie i choroba. Perspektywa socjologiczna, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza, Tyczyn.

Krawczyk Zbigniew, 2000, Sport w zmieniającym się społeczeństwie, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, Warszawa.

Lenartowicz Michał, 2012, Klasowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej z perspektywy teorii Pierre’a Bourdieu, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego, Warszawa.

Lipoński Wojciech, 1987, Humanistyczna encyklopedia sportu, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa.

Lizak Dorota, Seń Mariola, Kochman Małgorzata, 2012, Healthizm — afirmacja promocji zdrowia czy współczesne zagrożenie behawioralne?, w: Ryszard Żarów (red.), Człowiek w zdrowiu i chorobie. Promocja zdrowia, leczenie i rehabilitacja, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie, Tarnów.

Łysoń Piotr (kier.), 2013, Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej w 2012 roku, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.

Mayntz Renate, Holm Kurt, Hübner Peter, 1985, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, tłum. Wanda Lipnik, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Omyła-Rudzka Małgorzata, 2013, Aktywność fizyczna Polaków, Komunikat CBOS, nr 4887.

Omyła-Rudzka Małgorzata, 2014a, Czy Polacy jedzą za dużo?, Komunikat CBOS, nr 5061.

Omyła-Rudzka Małgorzata, 2014b, Diety Polaków, Komunikat CBOS, nr 5052.

Pelters Britta, Wijma Barbro, 2016, Neither a Sinner nor a Saint: Health as a Present-Day Religion in the Age of Healthism, „Social Theory and Health”, t. 14 (1), s. 129–148.

Peretti-Watel Patrick, Legleye Stéphane, Guignard Romain, Beck François, 2014, Cigarette Smoking as a Stigma: Evidence from France, „International Journal of Drug Policy”, nr 2.

Piekarzewska Małgorzata, Wieczorkowski Robert, Zajenkowska-Kozłowska Alicja, 2016, Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.

Polska biega, 2014, Raport Polska Biega — Narodowy Spis Biegaczy 2014 (www.spisbiegaczy.pl [29.12.2016]).

Puchalski Krzysztof, 2004, Świadomość i zachowania zdrowotne pracowników o niskim poziomie wykształcenia, w: Elżbieta Korzeniowska, Krzysztof Puchalski (red.), Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie — wyzwania dla edukacji zdrowotnej, Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Łódź.

Puchalski Krzysztof, 2015, Potoczne myślenie o zdrowiu i chorobie, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 2.

Scheerder Jeroen, Breedveld Koen, Borgers Julie, 2015, Who Is Doing a Run with the Running Boom? The Growth and Governance of One of Europe’s Most Popular Sport Activities, w: Jeroen Scheerder, Koen Breedveld (red.), Running across Europe: The Rise and Size of One of the Largest Sport Markets, Palgrave Macmillan, Hampshire.

Słońska Zofia, 2005, Socjologiczna krytyka promocji zdrowia. Wybrane problemy, w: Włodzimierz Piątkowski, Włodzimierz A. Brodniak (red.), Zdrowie i choroba. Perspektywa socjologiczna, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza, Tyczyn.

Sokołowska Magdalena, 1986, Socjologia medycyny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa.

Stempień Jakub Ryszard, 2015, ‘Must be healthy, must be sporty’ — Experiences of Poland and Selected European Countries. The Case of Popularity of Running, w: Bogusław Sawicki (red.), Promotion of Healthy Lifestyle in European Countries, Katedra Turystyki i Rekreacji Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin.

Stempień Jakub Ryszard, 2016, Ku źródłom polskiej mody na bieganie — perspektywa nietzscheańska, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 58.

Stempień Jakub Ryszard, 2017, Bieganie jako praktyka dystynktywna. Analiza z wykorzystaniem teorii Pierre’a Bourdieu, w: Jakub Ryszard Stempień (red.), Moda na bieganie — zapiski socjologiczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Łódź.

Waśkowski Zygmunt (kier.), 2014, Profil polskiego biegacza. Raport z badań (www.konferencjabiegowa.pl [29.12.2016]).

Waśkowski Zygmunt (kier.), 2016, Profil polskiego biegacza. Raport z badań (www.konferencjabiegowa.pl [29.12.2016]).

Wieczorkowska Magdalena, 2008, Świat jako klinika. Medykalizacja życia w społeczeństwie ryzyka biomedycznego, w: Mieczysław Gałuszka (red.), Zdrowie i choroba w społeczeństwie ryzyka biomedycznego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź.

Wolańska Teresa, 1971, Rekreacja fizyczna, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa.

Woynarowska Barbara, 2010, Edukacja zdrowotna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Wróblewski Michał, w druku, Nowe szaty healthismu. Self-tracking, neoliberalizm i kapitalizm kognitywny, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 58.

Żyra Małgorzata (kier.), 2014, Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2013 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.

Pobierz

Opublikowane : 2017-04-24


Stempień, J. R. (2017). Ideologia healthismu jako fons et origo mody na bieganie. Kultura I Społeczeństwo, 61(2), 125-152. https://doi.org/10.35757/KiS.2017.61.2.7

Jakub Ryszard Stempień  jakub.stempien@uni.lodz.pl
Uniwersytet Medyczny w Łodzi  Polska
https://orcid.org/0000-0001-9526-4823




Inne teksty tego samego autora