Konstrukcja stereotypowego wizerunku mężczyzn i kobiet w wybranych polskich publikacjach naukowych z dziedziny psychologii


Abstrakt

The authors analyze selected contemporary Polish academic publications on psychology in order to demonstrate how the concept of gender is constructed in them. They refer to the premises of Kenneth Gergen’s social constructionism, and Ludwik Fleck’s description of connections in common knowledge. In presenting the bases of constructionist ideas, they concentrate on the process of creating knowledge in the social sciences, its interaction with common knowledge, and the significance of gender categories. They also describe the activities that have been undertaken since the 1980s—on the basis of western psychology—to eliminate negative gender stereotypes from scientific and scholarly works. The nature of the errors and shortcomings that could appear at successive stages of the research process forms a departure point for analyzing examples of stereotypical images of men and women in peer-reviewed empirical works published in Poland after 2000. The summary refers to the Polish regulations in regard to the professional ethics of psychologists and in respect to conducting scientific research.


Słowa kluczowe

konstrukcjonizm społeczny; stereotypy płci; wytwarzanie wiedzy; psychologiczna literatura naukowa

Beall Anne E., 2002, Społeczno-konstruktywistyczne podejście do rodzaju, tłum. Sylwia Pikiel, w: Bogdan Wojciszke (red.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice, GWP, Gdańsk.

Bancroft John, 2013, Seksualność człowieka, tłum. Rafał Śmietana, Elsevier Urban & Partner, Wrocław.

Bilikiewicz Tadeusz, 1939, Uwagi nad artykułem Ludwika Flecka, „Przegląd Współczesny”, nr 8–9, s. 175–167.

Brannon Linda, 2002, Psychologia rodzaju, tłum. Magdalena Kacmajor, GWP, Gdańsk.

Brzeziński Jerzy, 2004, Metodologia badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Brzeziński Jerzy M., Toeplitz-Winiewska Małgorzata (red.), 2000, Etyczne dylematy psychologii, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.

Butler Judith, 2008, Uwikłani w płeć, tłum. Karolina Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.

Chlewiński Zbigniew, 1995, Tożsamość a tolerancja, „Czasopismo Psychologiczne”, t. 1 (3), s. 119–128.

Chrisler Joan C., McCreary Donald R. (red.), 2010, Handbook of gender research in psycholog, Springer, New York.

Cross Susan E., Marcus, Hazel R., 2002, Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: podejście poznawcze, tłum. Sylwia Pikiel, w: Bogdan Wojciszke (red.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice, GWP, Gdańsk.

Czarnacka Agata, 2014, Konstruktywizm społeczny, w: Monika Rudaś-Grodzka, Katarzyna Nadana-Sokołowska, Agnieszka Mrozik, Kazimiera Szczuka, Katarzyna Czeczot, Barbara Smoleń, Anna Nasiłowska, Ewa Serafin, Agnieszka Wróbel (red.), Encyklopedia Gender. Płeć w kulturze, Instytut Badań Literackich PAN–Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.

Czerw Agnieszka, Borkowska Anna, 2010, Praca zawodowa jako obszar misji społecznej, „Psychologia Społeczna”, t. 5 (4), s. 303–315.

Czyżowska Dorota, Oleszkowicz Anna, 2010, Związek między rozwojem myślenia moralnego a tendencją do zachowań agresywnych w sytuacjach trudnych w okresie dorastania, „Psychologia rozwojowa”, t. 15 (2), s. 47–59.

Deaux Kay, Kite Mary, 2002, Stereotypy płci, tłum. Sylwia Pikiel, w: Bogdan Wojciszke (red.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice, GWP, Gdańsk.

Denmark Florence., Russo Nancy F., Frieze Irene H., Sechzer Jeri A., 1988, Guidelines for Avoiding Sexism in Psychological Research, „American Psychologist”, t. 43 (7), s. 582–585.

Fausto-Sterling Anne, 1993, The Five Sexes. Why Male and Female Are Not Enough?, „The Sciences”, March/April, s. 19–25.

Fausto-Steling Anne, 2000, Sexing the Body, Basic Books, New York.

Ferguson George A., Takane Yoshio, 1997, Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice, tłum. Michał Zagrodzki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Fleck Ludwik, 1986, Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, tłum. Maria Tuszkiewicz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.

Fleck Ludwik, 2006, Psychosocjologia poznania naukowego, tłum. Maria Tuszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Gergen Kenneth, 1985, The Social Constructionist Movement in Modern Psychology, „American Psychologist”, t. 40 (3), s. 266–275.

Gergen Mary M., Davis Sara N., 1997, Toward a New Psychology of Gender, Routledge, New York.

Greaves Lorraine, 2012, Why Put Gender and Sex Into Health Research? w: John L. Oliffe, Lorraine Greaves (red.), Designing and conducting gender, sex, and health research, Sage Publications, Los Angeles.

Greenwald Anthony G., Banaji Mahzarin R., 1995, Implicit social cognition: Attitudes, self-esteem, and stereotypes, „Psychological Review”, t. 102, s. 4–27.

Grzelak Szymon, 2006, Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży, Scholar, Warszawa.

Hare-Mustin Rachel T., Marecek Jeanne, 1988, The Meaning of Difference: Gender Theory, Postmodernism, and Psychology, „American Psychologist”, t. 43 (6), s. 455–464.

Hardin Courtis D., Banaji Mahzarin R., 2010, The Nature of Implicit Prejudice: Implications for Personal and Public Policy, w: Eldar Sharif (red.), The Behavioral Foundations of Public Policy, Princeton University Press, Princeton, New Jersey.

Howard George, 1985, The Role of Values in the Science of Psychology, „American Psychologist”, t. 40 (3), s. 255–265.

Johnson Joy L., Greaves Lorrine, Repta Robin (2007), Better Science with Sex and Gender: A Primer for Health Research, Women’s Health Research Network, Vancouver.

Kamiński Stanisław, 1992, Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, KUL, Lublin.

Kaźmierczak Maria, Kiełbratowska Bogumiła, Lewandowska-Walter Aleksandra, Michałek Justyna, Błażek Magdalena, 2012, Charakter więzi rodzinnych oraz uwarunkowania ich kształtowania się w sytuacji okołoporodowej, „Psychologia Rozwojowa”, t. 17 (2), s. 23–39.

Kleka Paweł, 2011, Statystyczne kryteria przydatności raportu z badań do metaanalizy, w: Jerzy M. Brzeziński (red.), Metodologia badań społecznych. Wybór tekstów, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.

Kofta Mirosław, 2005, Kilka uwag o naturze i ewolucji nurtu poznania społecznego, w: Małgorzata Kossowska, Magdalena Śmieja, Sławomir Śpiewak (red.), Społeczne ścieżki poznania, GWP, Gdańsk.

Kościańska Agnieszka, 2014, Płeć, przyjemność i przemoc, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Krasuska Karolina, 2014, Gender (płeć), w: Monika Rudaś-Grodzka, Katarzyna Nadana-Sokołowska, Agnieszka Mrozik, Kazimiera Szczuka, Katarzyna Czeczot, Barbara Smoleń, Anna Nasiłowska, Ewa Serafin, Agnieszka Wróbel (red.), Encyklopedia Gender. Płeć w kulturze, Instytut Badań Literackich PAN–Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.

Kuczyńska Alicja, 1992, Inwentarz do oceny płci psychologicznej, Wydawnictwo PTP, Warszawa.

Laqueur Thomas W., 1990, Making Sex: Body and Gender form Greeks to Freud, Harvard University Press, Cambridge.

Macintyre Sally, 1982, „Kto chce dzieci?” Społeczne fabrykowanie instynktów, tłum. Teresa Hołówka, w: Teresa Hołówka (red.), Nikt nie rodzi się kobietą, Czytelnik, Warszawa.

Malina Alicja, Suwalska Dorota, 2012, Przywiązanie i satysfakcja z realizacji zadań rozwojowych w bliskich związkach a zachowania agresywne między partnerami, „Psychologia Rozwojowa”, t. 17 (2), s. 71–86.

Mandal Eugenia, 2000, Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Maruszewski Tomasz, 2003, Psychologia poznania, GWP, Gdańsk.

Mądry Maria, 2013, Macierzyństwo jako płaszczyzna permanentnego rozwoju kobiety w biegu życia, „Psychologia Rozwojowa”, t. 17 (3), s. 9–21.

Morawski Jill, 1985, The measurement of masculinity and femininity: Engendering categorical realities, „Journal of Personality, t. 53 (2), s. 196–223.

Napora Elżbieta, 2003, Tożsamość płciowa chłopców wychowywanych przez samotne matki, „Małżeństwo i Rodzina”, nr 4 (5), s. 34–38.

Niewiedział Dorota, 2014, Już nie kobieta? Samoocena atrakcyjności ciała starzejących się wdów, „Dyskursy Młodych Andragogów”, t. 15, s. 263–278.

Pankalla Andrzej, 2013, Kultura psychologów, Poznańskie Wydawnictwo Psycho-Kulturowe, Poznań.

Piber-Dąbrowska Kinga, 2008, Stereotyp a logiczne wnioskowanie, „Psychologia Społeczna”, t. 32 (7), s. 124–132.

Siudem Anna, 2013, Zachowania ryzykowne młodzieży gimnazjalnej, „Psychologia Rozwojowa”, t. 18 (1), s. 69–85.

Strelau Jan (red.), 2000, Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

Walsh Mary R., 2003, Wprowadzenie, tłum. Paweł Cichawa, w: Mary R. Walsh (red.), Kobiety, mężczyźni i płeć. Debata w toku, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

Wendland Michał, 2011, Konstruktywizm komunikacyjny, Wydawnictwo Naukowe IF UAM, Poznań.

West Candace, Fenstermaker Sarah, 2003, Wytwarzanie różnicy, tłum. Paweł Cichawa, w: Mary R. Walsh (red.), Kobiety, mężczyźni i płeć. Debata w toku, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

Zwierżdżyński Marcin, 2012, Konstruktywizm a konstrukcjonizm, „Principia”, t. 56, s. 117–135.

Pobierz

Opublikowane : 2017-04-24


Wycisk, J., & Zielona-Jenek, M. (2017). Konstrukcja stereotypowego wizerunku mężczyzn i kobiet w wybranych polskich publikacjach naukowych z dziedziny psychologii. Kultura I Społeczeństwo, 61(2), 169-193. https://doi.org/10.35757/KiS.2017.61.2.9

Jowita Wycisk  jowita@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu  Polska
https://orcid.org/0000-0001-6764-9398
Monika Zielona-Jenek 
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu  Polska
https://orcid.org/0000-0003-2730-5202