Namiętności, uczucia czy emocje? Trzy tradycje myślenia o afektach i trzy doktryny afektów w polityce
Abstrakt
The author proposes tools for the analysis of affects in politics. First she distinguishes three historical ways of thinking about affective phenomena: the tradition of passion, deriving from ancient Greece; the tradition of feelings, begun by the Greek and Roman stoics; and finally the tradition of emotions, which was fully shaped in the nineteenth century and which most closely corresponds to the contemporary understanding of affective phenomena. The author concentrates on the meeting of two fields—the history of emotions and the philosophy of politics. Each of the three traditions of thinking has its own specific doctrine for dealing with affects, that is, it indicates ways of managing the unusually difficult challenges presented by our emotions. The author describes and critiques these approaches. She believes that although they are often burdened with presentism and anachronism, taking them into account in analyses of the social world—especially in the sphere of contemporary politics—could help understand the nuances of political thought and actions.
Słowa kluczowe
namiętności; uczucia; emocje; afekty; historia emocji; emocje w polityce
Bibliografia
Annas Julia E., 1992, Hellenistic Philosophy of Mind, University of California Press, Berkeley.
Appadurai Arjun, 2009, Strach przed mniejszościami. Esej o geografii gniewu, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Arystoteles, 2017, Etyka nikomachejska, tłum. Daniela Gromska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Aschmann Birgit, 2005, Vom Nutzen und Nachteil der Emotionen in der Geschichte, w: Birgit Aschmann (red.), Gefühl und Kalkühl. Der Einfluss von Emotionen auf die Politik des 19. und 20. Jahrhunderts, Franz Steiner Verlag, München.
Boros Gabor, 2011, The Passions, w: The Oxford Handbook of Philosophy in Early Modern Europe, Desmond M. Clarke, Catherine Wilson (red.), Oxford University Press, Oxford.
Brann Eva, 2008, Feeling our Feelings: What Philosopher Think and People Know, Paul Dry Books, Philadelphia.
Brown Thomas, 2010 [1820], Selected Philosophical Writings, oprac. Thomas Dixon, Imprint Academic, Exeter, UK.
Brunner José (red.), 2010, Editorial, w: Politische Leidenschaften. Zur Verknüpfung von Macht, Emotion und Vernunft in Deutschland („Tel Aviver Jahrbuch für deutsche Geschichte”, t. 38), Wallstein Verlag, Göttingen.
Charleton Walter, 1701, A Natural History of the Passions, 2 wyd., R. Wellington, London.
Cherian George, 2016, Hate Spin: The Manufacture of Religious Offence and Its Threat to Democracy, MIT Press, Cambridge, Mass.–London.
Chodak Jarosław, 2012, Dlaczego rewolucjoniści (nie) są pozbawieni emocji? Rola emocji w teoriach rewolucji, „Societas/Communitas”, nr 2.
Cogan Thomas, 2016 [1800], A Philosophical Treatise on the Passions, Wentworth Press, New York.
Czapiga Zofia, 2015, O ekspresywności wypowiedzeń emotywnych (na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica”, nr 11, s. 19–27.
Dante Alighieri, 2015, Boska komedia, tłum. Edward Porębowicz, Wydawnictwo Pasaże, Nowy Sącz.
Darwin Karol, 1988 [1872], O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt, tłum. Zofia Majlert, Krystyna Zaćwilichowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
DeJean Joan, 1997, Ancients against Moderns: Culture Wars and the Making of a Fin de Siècle, University of Chicago Press, Chicago.
Diller Hans-Jürgen, 2010, “Emotion” vs. “passion”: The History of Word-Use and the Emergence of an A-Moral Category, „Archiv für Begriffsgeschichte”, t. 52, s. 127–151.
Dixon Thomas, 2003, From Passions to Emotions: The Creation of a Secular Psychological Category, Cambridge University Press, Cambridge, UK.
Dixon Thomas, 2008, The Invention of Altruism: Making Moral Meanings in Victorian Britain, Oxford University Press, Oxford, UK.
Dixon Thomas, 2012, “Emotion”: The History of a Keyword in Crisis, „Emotion Review”, t. 4, nr 4, s. 338–344.
Eberwein Wolf-Dieter, 2005, Olympiade der Barmherzigkeit, „Internationale Politik”, t. 60, nr 5, s. 108–113.
Elias Norbert, 2011, O procesie cywilizacji, tłum. Tadeusz Zabłudowski, Kamil Markiewicz, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa.
Elias Norbert, Scotson John J., 1993, Etablierte und Aussenseiter, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
Essary Kirk, 2016, Translating “Anger” in the Sixteenth Century: A Response to Thomas Dixon, „History of Emotions”. Blog, 12 grudnia (https://emotionsblog.history.qmul.ac.uk/2016/12/translating-anger-in-the-sixteenth-century-a-response-to-thomas-dixon-kind-of).
Fehr Beverly, Russell James A., 1984, Concept of Emotion viewed from a Prototype Perspective, „Journal of Experimental Psychology: General”, t. 113, nr 3, s. 464–486.
Fink-Eitel Hinrich, Lohmann Georg (red.), 1993, Zur Philosophie der Gefühle, Suhrkamp, Frankfurt am Main.
François Etienne, Siegrist Hannes, Vogel Jakob (red.), 1995, Nation und Emotion. Deutschland und Frankreich im Vergleich. 19. und 20. Jahrhundert („Kritische Studien zur Geschichtswissenschaft”, t. 110), Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.
Frevert Ute, 2000, Angst vor Gefühlen? Die Geschchtsmächtigkeit von Emotion im 20. Jahrhundert, w: Paul Nolte i in. (red.), Perspektiven der Gesellschaftsgeschichte, C. H. Beck, München.
Frevert Ute, 2011, Emotions in History — Lost and Found, CEU Press, Budapest–New York.
Frevert Ute, 2014, Defining Emotions: Concepts and Debates over Three Centuries, w: Ute Frevert i in. (red.), Emotional Lexicons: Continuity and Change in the Vocabulary of Feeling 1700–2000, Oxford University Press, Oxford–New York.
Frevert Ute i in. (red.), 2014, Emotional Lexicons: Continuity and Change in the Vocabulary of Feeling 1700–2000, Oxford University Press, Oxford–New York.
Geller Jay, 1992, (G)nos(e)ology: The Cultural Construction of the Other, w: Howard Eilberg-Schwartz (red.), People of the Body: Jews and Judaism from an Embodied Perspective, SUNY Press, New York.
Gerhards Jürgen, 1988, Soziologie der Emotionen. Fragestellungen, Systematik und Perspektiven, Juventa, München.
Gilman Sander L., 1985, Difference and Pathology: Stereotypes of Sexuality, Race, and Madness, Cornell University Press, Ithaca–London.
Hassner Pierre, 2015, La Revanche des passions: métamorphoses de la violence et crises du politique, Fayard, Paris.
Heilman Kenneth M., Satz Paul, (red.), 1983, Neuropsychology of Human Emotion, Guilford Press, New York.
Herder Johann Gottfried, 1994, Zum Sinn des Gefühls, w: Jürgen Brummack, Martin Bollacher (red.), Schriften zu Philosophie, Literatur und Kunst im Altertum, Deutscher Klassiker Verlag, Frankfurt am Main.
Hirschman Albert O., 1997, Namiętności i interesy, tłum. Irena Topińska, Znak–Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków–Warszawa.
Hume David, 2005 [1739–1740], Traktat o naturze ludzkiej, tłum. Czesław Znamierowski, Aletheia, Warszawa.
Hutcheson Francis, 2017 [1728], An Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections, with Illustrations on the Moral Sense, Anodos Books, Liberty Found, Indianapolis.
Illouz Eva, 2008, Saving the Modern Soul: Therapy, Emotions, and the Culture of Self-Help, University of California Press, Berkeley.
James Susan, 1997, Passion and Action: The Emotions in Seventeenth-Century Philosophy, Oxford University Press, Oxford, UK.
James William, 1884, What Is an Emotion?, „Mind”, t. 9, nr 34, s. 188–205.
Kahn Victoria, Saccamano Neil, Coli Daniela, 2006, Politics and the Passions: 1500–1850, Princeton University Press, Princeton.
Kartezjusz, 1958 [1649], Namiętności duszy, tłum. Ludwik Chmaj, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Kępiński Antoni, 2012, Lęk, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Kępiński Antoni, 2014, Melancholia, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Krause Sharon, 2008, Civil Passions: Moral Sentiment and Democratic Deliberation, Princeton University Press, Princeton.
Lembcke Oliver W., Weber Florian, 2015, Leidenschaft, Affekt und Gefühl bei Max Weber. Eine politik-theoretische Skizze, w: Karl-Rudolf Korte (red.), Emotionen und Politik. Begründungen, Konzeptionen und Praxisfelder einer politikwissenschaftlichen Emotionsforschung, Nomos, Baden-Baden.
Lewis Clive S., 1936, The Allegory of Love, Oxford University Press, London.
Lewis Michael, Haviland Janette M. (red), 1993, Handbook of Emotions, The Guilford Press, New York–London.
Monteskiusz, 1957 [1748], O duchu praw, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa.
Mandler George, 1984, Mind and Body: Psychology of Emotion and Stress, Norton, New York.
Miłkowska-Samul Kamila, 2013, Emocje a skandal polityczny. O sposobach wykorzystania emocji w dys- kursie politycznym, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 2, s. 164–183.
Michel Paul (red.), 2005, Unmitte(i)lbarkeit. Gestaltungen und Lesbarkeit von Emotionen („Schriften zur Symbolforschung”, t. 15), Pano Verlag, Zürich.
Müller Jan-Werner, 2016, What is Populism?, Suhrkampf, Berlin–Philadelphia.
Nijakowski Lech M., 2013, Rozkosz zemsty. Socjologia historyczna mobilizacji ludobójczej, Scholar, Warszawa.
Nussbaum Martha C., 2004, Hiding from Humanity: Disgust, Shame, and the Law, Princeton University Press, Princeton.
Nussbaum Martha C., 2013, Political Emotions, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Nussbaum Martha C., 2016, Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, tłum. Łukasz Pawłowski, Fundacja Kultura Liberalna, Warszawa.
Oakeshott Michael, 1977, Rationalism in Politics, w: Michael Oakeshott, Rationalism in Politics and Other Essays, Methuen, London.
Oakeshott Michael, 2000, Hobbes on Civil Association, Liberty Fund, Indianapolis (http://oll.libertyfund.org/titles/668).
Oksenberg Rorty Amélie, 1982, From Passions to Emotions and Sentiments, „Philosophy”, t. 57, s. 159–172.
Oksenberg Rorty Amélie, 2004, Enough Already with “Theories of the Emotions”, w: Rick Rylance, Victorian Psychology and British Culture 1850–1880, Oxford University Press, Oxford 2000.
Pernau Maigrit, 2014, Civility and Barbarism: Emotions as Criteria of Difference, w: Ute Revert i in. (red.), Emotional Lexicons: Continuity and Change in the Vocabulary of Feeling 1700–2000, Oxford University Press, Oxford.
Petrażycki Leon, 2011, Emocjonalne zarażenia, „Studia Socjologiczne”, nr 2.
Petrażycki Leon, 2011, O emocjach, „Studia Socjologiczne”, nr 2.
Pitrus Andrzej, 2015, Gry wideo i emocje, „Czas Kultury”, t. 31.
Plamper Jan, 2015, The History of Emotions, Oxford University Press, Oxford.
Plutchik Robert, 1980, Emotion: A Psychoevolutionary Synthesis, Harper & Row, New York.
Plutchik Robert, 2002, Emotions and Life: Perspectives from Psychology, Biology, and Evolution, American Psychological Association, Washington, DC.
Reber Arthur S., Reber Emily, 2005, Słownik psychologii, tłum. zbiorowe, Scholar, Warszawa.
Schumann Roswitha i in. (red.), 1987, Soziologie der Gefühle. Zur Rationalität und Emotionalität sozialen Handels, Sozialforschungsinst., München.
Schützeichel Rainer, 2010, Der Wert der politischen Leidenschaft. Über Max Webers „Affektlehre”, w: José Brunner (red.), Politische Ledenschaften: zur Verknküpfung von Macht, Emotion und Vernunft in Deutschland („Tel Aviver Jahrbuch für Deutsche Geschichte”, t. 38), Wallstein Verlag, Göttingen.
Shlar Judith N., 1997, Zwyczajne przywary, tłum. Marcin Król, Znak–Fundacja Stefana Batorego, Kraków–Warszawa.
Sloterdijk Peter, 2011, Gniew i czas, tłum. Arkadiusz Żychliński, Scholar, Warszawa.
Smith Adam, 1989 [1759], Teoria uczuć moralnych, tłum. Danuta Petsch, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Solomon Robert C., 1973, Emotions and Choice, „The Review of Metaphysics”, t. 27, nr 1, s. 20–41.
Solomon Robert C., 1993, The Passions: Emotions and the Meaning of Life, Hackett, Indianapolis.
Solomon Robert C., 2003, What is an Emotion?, Oxford University Press, Oxford.
Solomon Robert C. (red.), 2004, Thinking about Feeling: Contemporary Philosophers on Emotions, Oxford University Press, Oxford, UK.
Sorabji Richard, 2000, Emotion and Peace of Mind: From Stoic Agitation to Christian Temptation, Oxford University Press, Oxford, UK.
de Sousa Ronald, 1987, The Rationality of Emotion, MIT Press, Cambridge, Mass.–London.
Spacks Patricia M., 1995, Boredom, University of Chicago Press, Chicago.
Speth Rudolf, 1999, Nation und Emotion. Von der vorgestellten zur emotional erfahrenen Gemeinschaft”, w: Ansgar Klein, Frank Nussmeier (red.), Masse — Macht — Emotionen. Zu einer politischen Soziologie der Emotionen, Westdeutscher Verlag, Opladen–Wiesbaden.
Stearns Peter N., Stearns Carol Z., 1985, Emotionology: Clarifying the History of Emotions and Emotional Standards, „American Historical Review”, t. 90, nr 4, s. 813–836.
Sztompka Piotr, 2006, Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Znak, Kraków.
Tukidydes, 2003, Wojna peloponeska, tłum. Kazimierz Kumaniecki, Czytelnik, Warszawa.
Turner Jonathan, Stets Jan, 2009, Socjologia emocji, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Ulich Dieter, Mayring Philipp, 2003, Psychologie der Emotionen, Kohlhammer Verlag, Stuttgart.
Walzer Michael, 2006, Polityka i namiętność. O bardziej egalitarny liberalizm, tłum. Hanna Jankowska, Muza, Warszawa.
Wawrzyński Patryk, 2015, Emocje i zaangażowanie a skuteczność narracji polityki historycznej. Wyniki badań eksperymentalnych, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2(26).
Weber Florian, 2007, Emotionalisierung, Zivilität und Rationalität. Schritte zu einer politischen Theorie der Emotionen, „Österreichische Zeitschrift für Politikwissenschaft”, t. 36, nr 1, s. 7–22.
Weber Max, 1998, Polityka jako zawód i powołanie, w: Max Weber, Polityka jako zawód i powołanie, tłum. Paweł Dybel, Andrzej Kopacki, Znak–Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków–Warszawa.
Williams Bernard, 1993, Shame and Necessity, University of California Press, Berkeley.
Williams Raymond, 1976, Keywords: A Vocabulary of Culture and Society, Croom Helm, London.
Wollheim Richard, 2001, Emotionen. Eine Philosophie der Gefühle, C. H. Beck, München.
Wysocka Olga, 2011, Populizm — rządy emocji, „Znak”, nr 679.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-8691-4409
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
