Nauka bez mistrzów? Zmiany w relacjach mistrz–uczeń i sposobach uprawiania nauki


Abstrakt

This article describes changes in student–teacher relations in the context of academic institutions and variation in methods of teaching. On the basis of empirical research (interviews conducted currently among employees of Polish institutions of higher learning and analysis of source materials concerning the past) the authors advance the thesis that the figure of the mentor—which was once associated with scholarship and academic institutions—has ceased to have meaning for contemporary scholars. Instead of mentors, persons who are called “quasi-mentors” have appeared; they act temporarily as guides for young scholars and most often perform only one of the functions formerly fulfilled by mentors (for instance, organizers of academic life, seekers for research funds, promoters of doctoral theses, etc.). The authors consider that these alterations have been caused by general processes of economic, technological, political, and axiological change.


Słowa kluczowe

szkoła naukowa; relacja mistrz-uczeń; autorytet naukowy; praca naukowa; uniwersytet

Antonowicz Dominik, 2005, Uniwersytet przyszłości. Wyzwania i modele polityki, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.

Bauman Zygmunt, 1996, Socjologia, Zysk i S-ka, Poznań.

Biały Kamila, 2011, Przemiany współczesnego uniwersytetu. Od idei von Humboldta do modelu uczelni przedsiębiorczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Bourdieu Pierre, Wacquant Loïc, 2001, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. Anna Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Gibbons Michael i in., 1994, The New Production of Knowledge: The Dynamics of Science and Research in Contemporary Societies, Sage, London.

Giddens Anthony, 1997, Nowe zasady metody socjologicznej. Pozytywna krytyka socjologii interpretatywnych, tłum. Grażyna Woroniecka, Nomos, Kraków.

Giddens Anthony, 2003, Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, tłum. Stefan Amsterdamski, Zysk i Ska, Poznań.

Goćkowski Janusz, 1980, Funkcje autorytetów naukowych w świecie uczonych, w: Janusz Goćkowski, Paweł Rybicki (red.), Autorytet w nauce, Ossolineum, Wrocław.

Goćkowski Janusz, 1984, Autorytety świata uczonych, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Goćkowski Janusz, 1988, Ethos socjologów a rozwój socjologii, w: Andrzej Kwilecki, Kazimierz Doktór (red.), Stan i perspektywy socjologii polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Grzeszkiewicz-Radulska Katarzyna, Krzewińska Aneta, 2015, O tym, jak napisać biografię naukową (łódzka szkoła metodologiczna), „Przegląd Socjologiczny”, t. 64, nr 4.

Jarosz Maria, 2005, Mistrz i nauczyciel, w: Jolanta Kulpińska (red.), Jan Szczepański. Humanista — uczony — państwowiec. Księga wspomnień, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.

Kaźmierska Kaja, Waniek Katarzyna, Zysiak Agata, 2015, Opowiedzieć Uniwersytet. Łódź akademicka w biografiach wpisanych w losy Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Kojder Andrzej, 2012, Postdyscyplinarność socjologii?, „Normy, Dewiacje i Kontrola Społeczna”, t. 13.

Kretek-Kamińska Agnieszka, 2016, „Strategie metodologiczno-badawcze realizowane w socjologicznych rozprawach doktorskich w latach 1993–2013”, niepublikowana rozprawa doktorska, maszynopis.

Krzewińska Aneta, 2015, Łódzka szkoła metodologiczna w narracji „świadków”, w: Grażyna E. Karpińska, Aleksandra Krupa-Ławrynowicz (red.), Przestrzenie i ludzie. Konteksty antropologiczne, Księży Młyn, Łódź.

Kubiak Anna (red.), 2008, Profesor Jan Lutyński, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.

Kulpińska Jolanta, 2005, Humanista — uczony — państwowiec, w: Jolanta Kulpińska (red.), Jan Szczepański. Humanista — uczony — państwowiec. Księga wspomnień, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.

Kurowski Marek M., 2010, Tożsamość socjologii, w: Paweł Śpiewak (red.), Dawne idee, nowe problemy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Lutyńska Krystyna, 2005, O badaniach socjologicznych inspirowanych i inicjowanych przez Profesora po wojnie, w: Jolanta Kulpińska (red.), Jan Szczepański. Humanista — uczony — państwowiec. Księga wspomnień, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.

Markiewicz Władysław, 2005, Miłośnik mądrości, służebnik prawdy, w: Jolanta Kulpińska (red.), Jan Szczepański. Humanista — uczony — państwowiec. Księga wspomnień, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.

Mistrz…, 1996, Mistrz i uczeń. Materiały z sympozjum 18–19 marca 1996, Kraków, Bratnia Pomoc Akademicka im. św. Jana z Kęt „Cantianum”, Kraków.

Misztal Barbara, 2000, Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Universitas, Kraków.

Mokrzycki Edmund (red.), 1984, Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Mokrzycki Edmund, 1985, Stanisław Ossowski, w: O społeczeństwie i teorii społecznej. Księga poświęcona pamięci Stanisława Ossowskiego, Edmund Mokrzycki, Maria Ofierska, Jerzy Szacki (red.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Mucha Janusz, 2001, Socjologia polska w latach 1990–2000. Badania społeczeństwa po przełomie, „Przegląd Socjologiczny”, t. 50, nr 1.

Mucha Janusz, 2004, Socjologia polska w latach 1990–2000. Badania społeczeństwa po przełomie, w: Janusz Mucha, Mike F. Keen (red.), Pierwsze lata suwerenności. Socjologia Europy Środkowo-wschodniej o krajach tego regionu, IFiS PAN, Warszawa.

Mucha Janusz, 2005, Socjologia polska po 1989 roku, w: Encyklopedia socjologii. Suplement, Oficyna Naukowa. Warszawa.

Muszyński Zbysław, 2014, Siedem cech głównych, „Forum Akademickie”, marzec (https://forumakademickie.pl/fa/2014/03/siedem-cech-glownych/#).

Olbrycht Katarzyna, 1998, Współczesne pytania wokół relacji „mistrz–uczeń”, „Gazeta Uniwersytecka. Miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2.

Olbrycht Katarzyna, 2014, O roli przykładu, wzoru, autorytetu i mistrza, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Ostrowska Krystyna, 2004, Mistrz, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.

Piotrowski Andrzej, 1990, Teoria a badania empiryczne. Parę uwag o ich związku w orientacjach współczesnej socjologii, w: Anna Giza-Poleszczuk, Edmund Mokrzycki (red.), Teoria i praktyka socjologii empirycznej, IFiS PAN, Warszawa.

Pyziak-Szafnicka Małgorzata, 2004, Słowo wstępne, w: Małgorzata Pyziak-Szafnicka (red.), Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, Zakamycze, Kraków.

Sojak Radosław, 2004, Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Wrocław.

Sojak Radosław, Wincenty Daniel, 2005, Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Tytko Marek Mariusz, 2010, Mistrz i uczeń — filozofia kształcenia akademickiego pedagogów, w: Anna Sajdak, Danuta Skulicz (red.), Paradygmaty akademickiego kształcenia pedagogów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Szacki Jerzy, 1975, O szkołach naukowych (Zarys problematyki), „Studia Socjologiczne”, nr 4.

Szacki Jerzy, 1991, Szkoły w socjologii, w: Jerzy Szacki, Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Szacki Jerzy, 2007, Socjologia jako Wieża Babel, „Studia Socjologiczne”, nr 1.

Szlachta Zofia, 1984, Mistrz, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.

Woroniecka Grażyna, 2008, Socjologia jako milieu?, w: Wojciech Pawlik, Elżbieta Zakrzewska-Manterys (red.), O społeczeństwie, moralności i nauce. Miscellanea, ISNS UW, Warszawa.

Ziółkowski Marek, 2006, Teoria socjologiczna początku XXI wieku, w: Aleksandra Jasińska-Kania, Lech, M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, Scholar, Warszawa.

Pobierz

Opublikowane : 2017-10-10


Kretek-Kamińska, A., & Krzewińska, A. (2017). Nauka bez mistrzów? Zmiany w relacjach mistrz–uczeń i sposobach uprawiania nauki. Kultura I Społeczeństwo, 61(4), 125-145. https://doi.org/10.35757/KiS.2017.61.4.7

Agnieszka Kretek-Kamińska  agnieszka.kaminska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki  Polska
https://orcid.org/0000-0003-3896-4764
Aneta Krzewińska 
Uniwersytet Łódzki  Polska
https://orcid.org/0000-0001-5267-3600




Inne teksty tego samego autora