Skoro Bałkany istnieją, lepiej ich nie wymyślać — między pragnieniem ucieczki do „EU-ropy” a „bałkanizacją Bałkanów”
Abstrakt
Vesna Goldsworthy once stated that interest in the Balkans lasts as long as there are conflicts in the area. Furthermore, that interest is extremely superficial. Europeans prefer to fit inhabitants of the Balkans into lasting ‘popular’ stereotypes (clichés) rather than to become acquainted with them. On the one hand, the Balkan region is viewed as being the proverbial powder keg, an area suffering from the ‘eternal’ hatred of the nations inhabiting it and stained with the blood of their fratricidal strife; at the very least the region is a synonym of extreme retrogression and obscurantism, from which only European paternalism can save it. On the other hand—the brighter picture—the region is viewed almost like a ludic open-air folk museum, as in the films of Emir Kusturica. Those who are more inclined to hold the first view dream of the Balkans’ escape to ‘EU-rope’; the latter do not in principle oppose remaining in this idyllic land ‘flowing with rakia’. The aim of the article is to analyze the discourse concerning the Balkans in two dimensions of social life—politics and art.
Słowa kluczowe
Bałkany; stereotypy dotyczące Bałkanów; studia postkolonialne; Bałkany w dyskursie politycznym; Bałkany w sztuce
Bibliografia
Avgita Louise, 2007, The Balkans Does Not Exist, „Third Text”, t. 21, nr 2.
Avgita Louisa, 2012, Marina Abramović’s Universe: Universalising the Particular in Balkan Epic, „Cultural Policy, Criticism and Management Research”, t. 6 (htp://culturalpolicyjournal.wordpress.com/past-issues/issue-no-6/balkan-epic [29.09.2014]).
Balkanski…, 2009, Balkanski glas razuma (10): Mračno zrcalo Europe 10, „Slobodna Dalmacija”, 4 kwietnia (http://www.slobodnadalmacija.hr/Spektar/tabid/94/articleType/ArticleView/articleId/48959/Default.aspx [dostęp 19.03.2014]).
Bakić-Hayden Milica, 1995, Nesting Orientalisms: the Case of Former Yugoslavia, „Slavic Review”, t. 54, nr 4.
Bhabha Homi K., 2010, Miejsca kultury, tłum. T. Dobrogoszcz, WUJ, Kraków.
Bogusławska Magdalena, 2008, Jak leczyć migrenę, czyli o wizerunku Czarnogórców w polskim piśmiennictwie popularnym przełomu XIX i XX wieku, w: Magdalena Bogusławska, Grażyna Szwat-Gyłybowa (red.), Bunt tradycji — tradycja buntu. Księga dedykowana Profesorowi Krzysztofowi Wrocławskiemu, Warszawa.
Buden Boris, 2011, What to Do with the Question: „What will Balkans look like in 2020?”, Vienna 2011.
Buden Boris, 2012, Strefa przejścia. O końcu postkomunizmu, tłum. Michał Sutowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Butler Judith, 2003, Wywiad z prof. Judith Butler, przeprowadzony 22 marca 2003 r. w San Francisco, opublikowany w czasopiśmie „The Believer”; przedruk: „Nowa Krytyka. Czasopismo Filozoficzne” (http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article400 [25.09.2014]).
Cvitanović Marin, 2009, (Re)konstrukcija balkanskih identiteta kroz popularnu glazbu, „Migracijske i etničke teme”, t. 25, nr 4.
Ðerić Gordana, 2009, Stereotip i studije o Balkanu, „Antropologija”, nr 9.
Fiske Susan T., Taylor Shelley E., 1984, Social Cognition, Sage, New York.
Glenny Misha, 2012, The Balkans: Nationalism, War and the Great Powers, 1804–1999, Granta, London.
Goldsworthy Vesna, 2003, Invencija i in(ter)vencija: retorika balkanizacije, „Sarajevske sveske”, nr 2.
Holbrooke Richard, 1999, To End a War, Random House, New York.
Iordanova Dina, 1996, Conceptualizing the Balkans in Film, „Slavic Review”, t. 55, nr 4.
Iordanova Dina, 2010, Cinema of Flames. Balkan Film, Culture and the Media, British Film Institute, London.
Jansen Stef, 2001, Svakodnevni orijentalizam: doživljaj „Balkana”/„Evrope” u Beogradu i Zagrebu, „Filozofija i društvo”, t. 18.
Jezernik Božidar, 2007, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, tłum. Piotr Oczko, Universitas, Kraków.
Judt Tony, 2012, Wielkie złudzenie? Esej o Europie, tłum. Andrzej Jankowski, Rebis, Poznań.
Kalčić Silva, b.d., Vlado Martek. „Inter(aktiv) radionice sa umjetnicima” (http://www.andreja.org/interaktiv/martek.htm [29.09.2014]).
Kaplan Robert, 2010, Bałkańskie upiory. Podróż przez historię, tłum. J. Ruszkowski, Czarne, Wołowiec.
Kiossev Alexander, 1999, Notes on the Self-colonising Cultures, w: Bojana Pejić, David Eliot (red.), After the Wall. Art and Culture in Post-Communist Europe, Moderna Museet, Stokholm (www.kultura.bg/media/my_html/biblioteka/bgvntgrd/e_ak.html [15.09.2014]).
Kiossev Alexander, 2008, The oxymoron of normality, „Eurozine”, 1 kwietnia (http://www.eurozine.com/articles/2008-01-04-kiossev-en.html [15.09.2014]).
Kršić Dejan, 2003, Umjetnost, tržište i evropske integracije: U gudurama Kassela 23Stu03, (www.dejankrsic.wordpress.com/2003/11/23/umjetnost-trziste-i-evropske-integracije-u-gudurama-kassela [15.09.2014]).
Lovrić Jelena, 2008, Mirin ples vampira, „Jutarnji list”, 11 listopada (http://www.jutarnji.hr/mirin-ples-vampira/193496/ [30.05.2014]).
Luketić Katarina, 2008a, Bijeg s Balkana. Balkan — imaginariji, mitovi, stvarnost, „Zarez”, 7 lutego.
Luketić Katarina, 2008b, Glad za autentičnom komunikacijom. Elizabeta Šeleva — intervju, „Zarez”, 7 lutego.
Luketić Katarina, 2013, Balkan — od geografije do fantazije, Algoritam Multimedia, Zagreb.
Maalouf Amin, 2002, Zabójcze tożsamości, tłum. Halina Lisowska-Chehab, PIW, Warszawa.
Markowska Joanna, 2010, Bałkany — określenie medialne czy region geograficzny?, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 44.
Matošević Andrea, 2011, (Auto)egzotizacija Balkana i etnografija nositelja značenja u tri primjera sedme umjetnosti, „Narodna umjetnost”, t. 48, nr 2.
Milardović Anđelko, 2000, Hrvatska u „trećoj Europskoj ligi, „Dom i svijet. Informativni tjedni prilog za iseljenike”, 30 października (www.hic.hr/dom/316/dom05.htm [20.05.2014]).
Miletić-Oručević Tanja, 2013, Marina Abramović. Ciało historyczne a ciało indywidualne, w: Magdalena Sztandara, Gotran Injac, Waldemar Kuligowski (red.). Bałkany performatywne. Rytuał — dramat — sztuka w przestrzeni publicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Montesquieu Charles Louis De Secondat, 1979, Listy perskie, tłum. Tadeusz Żeleński (Boy), Czytelnik, Warszawa.
Oczko Piotr, 2007, Od tłumacza, w: Božidar Jezernik., Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, tłum. Piotr Oczko, Universitas, Kraków.
Pabijanek Katarzyna, 2010, Czy artystka, która nie mówi po angielsku, nie jest artystką? 23 sierpnia (www.obieg.pl [29.05.2014]).
Petrović Tanja, 2012, Yuropa. Jugoslovensko nasleđe i politike budućnosti u postjugoslovenskim društvima, Fabrika knjiga, Beograd.
Piber-Dąbrowska Kinga, Sędek Grzegorz, 2006, Spostrzeganie bez uprzedzeń i stereotypów, „Psychologia Społeczna”, t. 2, nr 2.
Piotrowski Piotr, 2010, Agorafilia. Sztuka i demokracja w postkomunistycznej Europie, Rebis, Warszawa 2010.
Plassnik…, 2008, Plassnik: 2008 will be a decisive year for Croatia’s path to joining the EU, 25 marca (http://www.bmeia.gv.at/en/the-ministry/press/announcements/2008/plassnik-2008-will-be-a-decisive-year-for-croatias-path-to-joining-the-eu [01.06.2014]).
Richards Mary Elizabeth, 2010, Marina Abramović. Routledge Performance Practicioners, Routledge, London–New York.
Rihtman-Auguštin Dunja, 1997, Zašto i otkad se grozimo Balkana, „Erasmus: časopis za kulturu demokracije”, nr 19.
Said Edward, 1991, Orientalizm, tłum. Witold Kalinowski, PIW, Warszawa.
Sanader…, 2009, Sanader pozvao Sloveniju da deblokira hrvatske pregovore sa EU, „Jutarnji list”, 31 marca (http://www.jutarnji.hr/sanader-pozvao-sloveniju-da-deblokira-hrvatske-pregovore-s-eu-om/200370 [30.05.2014]).
Škrabec Simona, 2013, Geografia wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX wieku, tłum. Rozalya Sasor, MCK. Kraków.
Slukan-Altić Mirela, 2011, Hrvatska kao Zapadni Balkan — geografska stvarnost ili nemetnuti identitet, „Društvena istraživanja”, t. 20, nr 2.
Spivak Chakravorty Gayatri, 1988, Can the Subaltern Speak, w: Cary Nelson, Lawrence Grossberg (red.), Marxism and the Interpretation of Culture, MacMillan, London.
Svilar Predrag, 2010, „Zapadni Balkan” — politički kontekst i medijska upotreba, „Socijološki pregled”, t. XLIV, nr 4.
Szczerek Ziemowit, 2013, Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian, Haart!, Kraków.
Todorova Maria, 2008, Bałkany wyobrażone, tłum. Piotr Szymon, Magdalena Budzińska, Czarne, Wołowiec.
Ugrešić Dubravka, 2008, Nikogo nie ma w domu, tłum. Dorota Jovanka Ćirlić, Znak, Kraków.
Velikonja Mitja, 2007, Evroza. Kritika novog evrocentrizma, Biblioteka XX vek, Beograd.
Wallerstein Imannuel, 2007, Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy, tłum. Adam Ostolski, Scholar, Warszawa.
Young Robert J.C., 2012, Postkolonializm. Wprowadzenie, tłum. Marek Król, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Žižek Slavoj, 1999, You May!, „London Review of Books”, t. 21, nr 6 (http://www.lrb.co.uk/v21/n06/slavoj-zizek/you-may [30.03.2014]).
Žižek Slavoj, 2009a, Przeciw prawom człowieka, w: Žižek. Przewodnik Krytyki Politycznej, Krytyka Polityczna, Warszawa.
Žižek Slavoj, 2009b, Zawsze stoję po jakiejś stronie, w: Žižek. Przewodnik Krytyki Politycznej, Krytyka Polityczna, Warszawa.
Živković Marko, 2012, Srpski sanovnik. Nacionalni imaginarijum u vreme Miloševića, Biblioteka XX vek, Beograd.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-7192-5524
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
