Konstruowanie tożsamości w warunkach obcości kulturowej. Przypadek małoletnich uchodźców z Czeczenii w Polsce
Abstrakt
Research conducted by the author in the years 2009–2014 among the children of refugees from Chechnya has shown that what is most important in terms of their functioning in the new culture occurs primarily in the family/ethnic environment, in the process of enculturation. This means that even though manifestations of progressing acculturation may be observed in the external sphere, this does not guarantee that the process is also occurring in the internal sphere of attitudes, convictions, and values. In this connection the writer’s attention was drawn to how under-age refugees from post-Soviet lands create a sense of identity and ethnic belonging. In particular, she considered the degree to which being a refugee and the situation in which these children find themselves have a formative influence on their self-identification. External indicators of ethnic, cultural, and religious identification were also analyzed. The author has thereby established the model—based on the two alternative strategies of reconstruction and deconstruction—by which young refugees create their self-identification.
Słowa kluczowe
uchodźcy; tożsamość; etniczność; adaptacja kulturowa; Czeczeni w Polsce
Bibliografia
Adger-Adajew Issa, 2005, Kamienie mówią. Dzieje i kultura Czeczenów, tłum. Klara Brodacka, Instytut Kultury Narodów Kaukazu, Warszawa.
Aronson Elliot, 1997, Człowiek istota społeczna, tłum. Józef Radzicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Aronson Elliot, 2007, Social Animal, Worth Publishers, New York.
Bauman Zygmunt 2004, O tarapatach tożsamości w ciasnym świecie, w: Wojciech Kalaga (red.), Dylematy wielokulturowości, Universitas, Kraków.
Bauman Zygmunt, 2005, Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, tłum. Jacek Łaszcz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Bauman Zygmunt, 2007, Tożsamość ze sklepu, tożsamość ze spiżarni, w: Agnieszka Gromkowska-Melosik (red.), Kultura popularna i (re)konstrukcje tożsamości, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Lesznie, Poznań–Leszno.
Bourhis Richard Y., Moïse Léna Céline, Perreault Stéphane, Senécal Sacha, 1997, Towards an Interactive Acculturation Model: A Social Psychological Approach, „International Journal of Psychology”, t. 32, nr 6, s. 369–386.
Brehm Jack W., 1993, The Intensity of Emotion, „Personality and Social Psychology Review”, t. 3, nr 1, s. 2–22 (doi:10.1207/s15327957pspr0301_1).
Certeau de Michel, 1982, The Practice of Everyday Life, University of California Press, Berkeley.
Certeau de Michel, 2008, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, tłum. Katarzyna Thiel-Jańczuk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Elliott Anthony, 2007, Koncepcje „ja”, tłum. Sławomir Królak, Sic!, Warszawa.
Firlit-Fesnak Grażyna, 2008, Społeczność lokalna wobec cudzoziemców poszukujących ochrony w Polsce, w: Grażyna Firlit-Fesnak, Łukasz Łotocki (red.), Czym chata bogata… Pomoc dla cudzoziemców poszukujących ochrony w Polsce w świetle badań społeczności i instytucji lokalnych, ASPRA-JR, Warszawa.
Garewicz Jan, 1983, Pokolenie jako kategoria socjofilozoficzna, „Studia Socjologiczne”, nr 1.
Glick Thomas, 2006, Aculturation, w: Thomas Barfield (red.), The Dictionary of Anthropology, Blackwell, Oxford.
Hammack Phillip L. 2008, Narrative and the Cultural Psychology of Identity, „Personality and Social Psychology Review”, t. 12, nr 3, s. 222–247 (doi: 10.1177/1088868308316892).
Herskovits Melvill, 1948, Man and His Works: The Science of Cultural Anthropology, A. A. Knopf, New York.
Kawula Stanisław, Brągiel Józefa, Janko Andrzej, 1997, Socjologia rodziny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Kluckhohn Clyde, Murray Henry A., 1953, Personality in Nature, Society and Culture, A. A. Knopf, New York.
Kłoskowska Antonina, 1971, Rodzina jako czynnik transmisji i twórczości kulturalnej, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 4.
Kłoskowska Antonina, 1992, Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.
Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kość-Ryżko Katarzyna, Czerniejewska Izabela, 2013, Oblicza integracji uchodźców w Polsce. Na przykładzie analizy funkcjonowania ośrodków w Grupie i Czerwonym Borze, w: Janusz Balicki, Mariusz Chamarczuk (red.), Wokół problematyki migracyjnej. Kultura przyjęcia, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Lachowicz Bogumiła, 2010, Asystent międzykulturowy — nowe rozwiązanie starych problemów. Przykład z Coniewia, Forum na rzecz Różnorodności Społecznej, Seria Wydawnicza „Maieutike” nr 14.
Mead George Herbert, 1975, Umysł, osobowość i społeczeństwo, tłum. Zofia Wolińska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa,
Mead Margaret, 1963, Papers in Honor of Melville J. Herskovits: Socialization and Enculturation, „Current Anthropology”, t. 4, nr 2, s. 184–188.
Politkowska Anna, 2007, Udręczona Rosja. Dziennik buntu, tłum. Anna Michalska, Oficyna Literacka Noir sur Blanc, Warszawa.
Rafalik Norbert, 2012, Cudzoziemcy ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce — teoria a rzeczy- wistość (praktyka) (stan prawny na dzień 31 grudnia 2011 r.), CMR Working Papers, nr 55/113.
Rhum Michael, 2006, Enculturation, w: Thomas Barfield (red.), The Dictionary of Anthropology, Blackwell, Oxford.
Rostowska Teresa, 1994, Rola modelowania w procesie socjalizacji dziecka w rodzinie, „Problemy Rodziny”, nr 3.
Sadowski Andrzej, Czerniawska Mirosława, 1999, Tożsamość Polaków na pograniczach, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Seierstad Åsne, 2009, Dzieci Groznego, tłum. Iwona Zimnicka, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Skorny Zbigniew, 1987, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa.
Taylor Stephanie, 2005, Identity Trouble and Opportunity in Women’s Narratives of Residence, „Auto/Biography”, t. 13, nr 3, s. 249–265.
Tillmann Klaus-Jürgen, 1996, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, tłum. Grzegorz Bluszcz, Bartek Miracki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Vertovec Steven, 2012, Transnarodowość, tłum. Izabela Kołbon, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Whitehead Charles, 2010, Social Mirror Theory, the Arts, and the Evolution of Human Self-Consciousness, „Consciousness, Literature and the Arts”, nr 11/3.
Wolicki Marian 1983, Naśladownictwo, identyfikacja i modelowanie jako czynniki rozwoju społecznego, „Problemy Rodziny”, nr 5.
Wybieralski Michał, 2014, Hidżab jest hipsterski, czyli co wolno muzułmanom w USA (www.wyborcza.pl/ 1,75477,15229938,Hidzab_jest_hipsterski__czyli_co_wolno_muzulmankom.html [12.6.2014]).
Ząbek Maciej, Łodziński Sławomir, 2008, Uchodźcy w Polsce. Próba spojrzenia antropologicznego, ASPRA-JR, Warszawa.
Ziemska Maria, 1979, Rodzina a osobowość, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Instytut Archeologii i Etnologii PAN Polska
https://orcid.org/0000-0002-6103-2474
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
