Naród jako forma ucywilizowania. Przyczynek do figuracji narodu polskiego
Abstrakt
This article was inspired by the book Studien über die Deutschen [Studies on the Germans] in which Norbert Elias encourages his readers to make sociological descriptions of the habitus of other nations. It is not only a matter of once again relearning lessons from history, but to look at them from the sociological perspective of figuration theory. The author’s aim is to make an initial outline of the research perspective that would combine the macro-sociological changes of Polish society with experience at the micro-sociological level (Łuczewski) or even the biographies of individuals (Bończa-Tomaszewski). For example, the influence of the partitions on Poles’ mentality is part of common knowledge, but it has not been (perhaps precisely for this reason) addressed sociologically. These considerations inevitably lead the author to ask what, in essence, is a nation and what national consciousness is. In conclusion, the author proposes hypothetical main motifs for describing the Polish habitus.
Słowa kluczowe
Norbert Elias; habitus; figuracja; naród; perverse effect; charakter narodowy; Niemcy
Bibliografia
Anderson Benedict, 1997, Wspólnoty wyobrażone, tłum. Stefan Amsterdamski, Znak, Kraków.
Augustyniak Urszula, 2008, Historia Polski 1572–1795, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bachmann Klaus, 2005, Długi cień Trzeciej Rzeszy. Jak Niemcy zmieniali swój charakter narodowy, Atut — Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław.
Banfield Edward C., 1958, The Moral Basis of the Backward Society, The Free Press–The University of Chicago, Glencoe, Ill.
Bocheński Aleksander, 1986, Rzecz o psychice narodu polskiego, PIW, Warszawa.
Bończa-Tomaszewski Nikodem, 2006, Źródła narodowości. Powstanie i rozwój polskiej świadomości narodowej w II połowie XIX i na początku XX w., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Brzoza Czesław, 2003, Polityka narodowościowa w latach 30., w: Czesław Brzoza, Andrzej Sowa, Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918–1945), Fogra–Świat Książki, Kraków–Warszawa.
Bucholc Marta, 2013, Samotność długodystansowca. Na obrzeżach socjologii Norberta Eliasa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Croce Benedetto, 1998, Historia Europy w XIX wieku, tłum. Joanna Ugniewska, Czytelnik, Warszawa.
Chałasiński Józef, 1946, Społeczna genealogia inteligencji polskiej, Czytelnik, Warszawa.
Davies Norman, 1982, God’s Playground: A History of Poland, Oxford University Press, Oxford (wyd. pol. Boże igrzysko. Historia Polski, 2 t., tłum. Elżbieta Tabakowska, Znak, Kraków 1998).
Durkheim Émile, 1999, O podziale pracy społecznej, tłum. Krzysztof Wakar, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Elias Norbert, 1996, Rozważania o Niemcach. Zmaganie o władzę a habitus narodowy i jego przemiany w XIX i XX wieku, tłum. Roman Dziergwa, Jerzy Kałążny, Izabela Sellmer, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Elias Norbert, 2006, Mozart. Portret geniusza, tłum. Bogdan Baran, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Elias Norbert, 2008, Społeczeństwo jednostek, tłum. Janusz Strawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Elias Norbert, 2010, Czym jest socjologia?, tłum. Bogdan Baran, Aletheia, Warszawa.
Elias Norbert, 2011, O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, tłum. Tadeusz Zabłudowski, Kamil Markiewicz, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Elias Norbert, 2013, Norbert Elias’s Story of His Life. Interview with Arend-Jan Heerma van Voss and Bram van Stolk; w: Norbert Elias, Interviews and Autobiographical Reflections, University College Dublin Press, Dublin.
Ferguson Adam, 1995, An Essay On the History of Civil Society, Cambridge University Press, Cambridge.
Gellner Ernest, 2009 [1991], Narody i nacjonalizm, tłum. Teresa Hołówka, Diffin, Warszawa.
Jedlicki Jerzy, 1988, Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują?, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Kempner Stanisław, 1922, Dzieje gospodarcze Polski, Bank Handlowy, Warszawa.
Kieniewicz Jan, 2003, Historia Indii, Ossolineum, Wrocław.
Kilias Jarosław, 2004, Wspólnota abstrakcyjna. Zarys socjologii narodu, Wydawnictwo IFIS PAN, Warszawa.
Kizwalter Tomasz, 1999, O nowoczesności narodu, Semper, Warszawa.
Kizwalter Tomasz, 2007, Naród jako zjawisko nowoczesne, w: Tomasz Kizwalter, Tomasz Nałęcz, Historia Polski 1831–1939, Mediasat Group, Warszawa.
Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kocka Jürgen, 1997, O historii społecznej Niemiec, tłum. Jerzy Kałążny, Izabela Sellmer, Jacek Serwański, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Koneczny Feliks, 1935, O wielości cywilizacyj, Gebethner i Wolff, Kraków [reprint].
Kossakowski, Radosław, 2013, Kibicowanie jako sytuacja społeczna, w: Radosław Kossakowski i in. (red.), Futbol i cała reszta. Sport w perspektywie nauk społecznych, „Orbis Exterior”, Pszczółki.
Krasuski Jerzy, 2004, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław.
Kula Marcin, 2011, Naród, historia i… dużo kłopotów, Universitas, Kraków.
Kurczewska Joanna, 2010, Granice i progi współczesnych narodów, w: Elżbieta Hałas, Andrzej Kojder (red.), Socjologia humanistyczna Floriana Znanieckiego. Przesłanie dla współczesności, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Link-Lenczowski Andrzej, 1994, Rzeczpospolita na rozdrożu 1696–1736, KAW, Warszawa.
Łuczewski Michał, 2011, Nation as a Perverse Effect, w: Adriana Mica, Arkadiusz Peisert, Jan Winczorek (red.), Sociology and the Unintended, Peter Lang, Frankfurt am Main.
Łuczewski Michał, 2012, Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
McLuhan Marshall, 2004, Zrozumieć media: przedłużenia człowieka, tłum. Natalia Szczucka, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
Merton Robert, 1936, The Unanticipated Consequences of Purposive Social Action, „American Social Review”, t. 1, s. 894–904.
Nowak Stefan, 1981, Values and Attitudes of the Polish People, „Scientific American”, t. 245, nr 1, s. 45–53.
Nowakowska Agnieszka, Wójcicka Zofia, 2010, Etniczna polityka komunistów: dwa casusy, Trio, Warszawa.
Olbracht-Prondzyński Cezary, 2010, Stosunki etniczne na Pomorzu — uwarunkowania i kontekst współczesny, „Studia Socjologiczne”, nr 3.
Peisert Arkadiusz, 2009, Spółdzielnie mieszkaniowe. Między wspólnotą obywatelską a alienacją, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Peisert Arkadiusz, 2011, Współczesne tradycje polskich korporacji akademickich, w: Józef Styk, Małgorzata Dziekanowska (red.), Tradycja w kontekstach społecznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Rogaczewska Maria, 2008, Polska parafia w obrębie społeczeństwa obywatelskiego, „Trzeci Sektor”, nr 15.
Scott James C., 1976, The Moral Economy of The Peasant: Rebellion and Subsistence in Southeast Asia, Yale University Press, New Haven–London.
Smith Adam, 1979, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, R. H. Campbell, A. S. Skinner, W. B. Todd (red.), Clarendon Press, Oxford.
Szacki Jerzy, 2006, Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Szacki Jerzy, 2010, Teoria narodu Znanieckiego — ponad pół wieku później, w: Elżbieta Hałas, Andrzej Kojder (red.), Socjologia humanistyczna Floriana Znanieckiego. Przesłanie dla współczesności, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Szlenéyi Iván, Konrád György, 1979, The Intellectuals on the Road to Class Power, Harcourt Brace Jovanovich, New York.
Tarkowski Jacek, 1994, Socjologia świata polityki, t. 2: Patroni klienci, ISP PAN, Warszawa.
Tiholaz Anatolij, 1998, Rosjanie a państwo prawa, „Colloquia Communia”, nr 1.
Tymowski Andrzej W., 1993, Poland’s Unwanted Social Revolution, „East European Politics and Societes”, t. 7, nr 2.
Weber Max, 2002, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. Dorota Lachowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wedel Janine, 2007, Prywatna Polska, tłum. Sergiusz Kowalski, Trio, Warszawa.
Zarycki Tomasz 2008, Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Uniwersytet Gdański Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
