Język jako czynnik zakorzenienia w tożsamości narodowej na przykładzie białoruskojęzycznej inteligencji na Białorusi
Abstrakt
Belarus is a typical borderline country featuring multi-ethnicity, including various cultures, denominations and languages co-existing one near the other. Current socio-linguistic situation in Belarus may be defined as socially conditioned diglossia. Russian is the language of the governing elites, all-level education, popular culture and massmedia. Urban inhabitants speak almost entirely Russian, and the majority of village inhabitants speak Belarusian dialects. When, during Lukaszenka’s rule, Belarusian language fell once again in disgrace, it once again became a symbol of national revival and a fighting tool of opposition. Representatives of democratic elites speak Belarusian, but only when they hold informal meetings or political events. Based on biographic interviews held with the representatives of the Belarusian intelligentsia in Belarus, the Author has revealed a process of the narrators’ discovering an importance of a mother tongue as a sign of national identity. The process of realizing the importance of the Belarusian language in the life of an individual, as well as ethnic community, as well as a process of conscious learning of the language is, for contemporary Belarusians, one of the stages of shaping national identity. Learning the language is followed by participating in Belarusian symbolic culture and remembering history and reviving common memory, which finally leads to conscious identity with a mother land in a symbolic sense, which is broader than purely territorial reference.
Słowa kluczowe
tożsamość narodowa; Białoruś; wywiad narracyjny
Bibliografia
Andrusieczko P., 2003, Ukraina — Białoruś, różnice — podobieństwa, w: Kamil Kłysiński, Radosław Witek (red.), Białoruś — czas zmian, Rys, Poznań.
Atkinson Maxwell, Heritage John, 1984, The Structure of Social Action, Cambridge University Press, Cambridge.
Berlin Isaiah, 2003, Rosyjscy myśliciele, tłum. Sergiusz Kowalski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Bhabha Homi, 2010, Miejsca kultury, tłum. Tomasz Dobrogoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Bourdieu Pierre, Wacquant Loïc J. D., 2001, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. Anna Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Brzeziecki Andrzej, Nocuń Małgorzata, 2007, Ograbiony naród. Rozmowy z intelektualistami białoruskimi, Kolegium Europy Wschodniej im. Nowaka-Jeziorańskiego, Wrocław.
Bułhakau Walery, 2002, Wybory prezydenckie w roku 2001 a tożsamość kulturowa Białorusinów, „Lithuania”, nr 1–2.
Chanfrault-Duchet Marie, 1995, Biographical Research in Former West Germany, „Current Sociology”, t. 43, nr 2–3, s. 209–219.
Czyżewski Marek, 1997, Wprowadzenie do tekstu Fritza Schützego, „Studia Socjologiczne”, nr 1.
Donskis Leonidas, 1999, The Conspiracy Theory, Demonization of the Other, „Innovation”, t. 11, nr 3, s. 349–360.
Eames Marion, 1997, A Private Language? A Dip into Welsh Literature, Gomer Press Llandysul, Ceredigion.
Furman Dmitrii, 1999, Centers and Peripheries: The Political Systems of the Three East Slavic Republics, „Russian Social Science Review”, t. 40, nr 6.
Gandhi Leela, 2003, After Colonialism, w Roland Robertson, Kathleen E. White (red.), Globalization: Critical Concepts in Sociology, t. 2, Routledge, London–New York.
Garoszka Leu, 1994, Pryczyny palanizacji na Biełarusi, „Świtiaź”, nr 1, s. 99–116.
Goujon Alexandra, 1999, Language, Nationalism, and Populism in Belarus, „Nationalities Papers”, t. 27, nr 4, s. 661–677.
Halbwachs Maurice, 2008, Społeczne ramy pamięci, tłum. Marcin Król, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Helling Ingeborg, 1990, Metoda badań biograficznych, w: Jan Włodarek, Marek Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii, PWN, Warszawa-Poznań.
Hermanns Harry, 1987, Narrative Interviews — a New Tool for Sociological Field Research, „Folia Sociologica”, nr 13, s. 43–56.
Hutchby Ian, Wooffitt Robin, 1998, Conversation Analysis, Polity Pres, Cambridge.
Ihnatouski Usiewaład, 1992, Karotki narys historyi Bełarusi, Belarus, Mińsk.
Jalusic Vlasta, 2007, Organized Innocence and Exclusion: „Nation-States” in The Aftermath of War and Collective Crime, „Social Research”, t. 74, nr 4, s. 1173–1200.
Janowicz Sokrat, 2001, Ojczystość. Białoruskie ślady i znaki, tłum różni, Borussia, Olsztyn.
Kaźmierska Kaja, 1997, Wywiad narracyjny — technika i pojęcia analityczne, w: Marek Czyżewski, Andrzej Piotrowski, Alicja Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Kłoskowska Antonina, 1996, Kultura narodowa u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Korzeniewski Bartosz, 2006, Polityczne rytuały pokuty w perspektywie zagadnienia autonomii jednostki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Krakowiak Tomasz, Mamul Natalia, 2008, „Bycie ofiarą” jako strategia w dyskursach o przeszłości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Krawcewicz Aleksander, 2003, Powstanie Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok.
Lazari Andrzej (red.), 1995, The Russian Mentality Lexicon. Ideas in Russia, Śląsk, Katowice.
Lenzi Mark, 2002, Lost Civilization: The Thorough Repression of Civil Society in Belarus, „Demokratizatsiya”, t. 10, nr 3, s. 401–424.
Miller Robert, Humphrey Robin, Zdravomysłova Elena, 2005, Biographical Research and Historical Watersheds, w: Robert Miller (red.), Biographical Research Methods, Sage Publications, London.
Mironowicz Eugeniusz, 2002, The Attitudes of Belarusians and Poles Toward the Independence of Their Countries, „International Journal of Sociology”, t. 31, nr 4, s. 79–89.
Mironowicz Eugeniusz, 2007, Białoruś, Trio, Warszawa.
Nora Pierre, 1989, Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire, „Representations”, nr 26, Special Issue: Memory and Counter-Memory, Spring, s. 7–24.
Nora Pierre, 1998, The Era of Commemoration (the afterword), w: Pierre Nora, Lawrence D. Kritzman (red.), Realms of Memory: Rethinking the French Past, Columbia University Press, New York, t. 3: Symbols, tłum. Arthur Goldhammer.
Pankowiec Zmicier, 2007, Tu rodził się naród. Kuropaty — masowa mogiła setek tysięcy ludzi, tłum. Małgorzata Nocuń, „Tygodnik Powszechny”, 29 lipca.
Piotrowski Andrzej, 1997, Wstęp, w: Marek Czyżewski, Andrzej Piotrowski, Alicja Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Pomian Krzysztof, 2006, Historia urzędowa, historia rewizjonistyczna, historia krytyczna, „Przegląd Polityczny”, nr 77.
Prawda Marek, 1989, Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości, „Studia Socjologiczne”, nr 4.
Radzik Ryszard 2001, Belarus between the East and the West: The Soviet-Russian Option versus the Nationalist Option in Belarusian Society, „International Journal of Sociology”, t. 31, nr 3, s. 11–45.
Radzik Ryszard, 2002, Kim są Białorusini?, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Riemann Gerhard, 2000, „Introduction. The idea of this project”, Otto-Friedrich-Universität Bamberg, maszynopis.
Riemann Gerhard, Schütze Fritz, 1992, „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2.
Rokuszewska-Pawełek Alicja, 1996, Miejsce biografii w socjologii interpretatywnej. Program socjologii biografistycznej Fritza Schützego, „ASK”, nr 1.
Sacks Harvey, Schegloff Emanuel A., Jefferson Gail, 1974, A Simplest Systematics for the Organization of Turn-Taking for Conversation, „Language”, t. 50, nr 4, s. 696–735.
Schütze Fritz, 1990, Presja i wina: doświadczenia młodego żołnierza niemieckiego w czasie II wojny światowej i ich implikacje biograficzne, w: Jan Włodarek, Marek Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii, PWN, Warszawa–Poznań.
Schütze Fritz, 1997, Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, „Studia Socjologiczne”, nr 1.
Sidorov Dmitrii, 2006, Post-imperial Third Romes: Resurrections of a Russian Orthodox Geopolitical Metaphor, „Geopolitics”, t. 11, s. 317–347.
Smułkowa Elżbieta, 2002, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, UW, Warszawa.
Stone Daniel, 2001, The Polish-Lithuanian State, 1386–1795, University of Washington Press, Seattle–London.
Straczuk Justyna, 1999, Język a tożsamość człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Strauss Anselm L., 1975, Chronic Illness and the Quality of Life, The C.V. Mosby Company, San Francisco.
Szybieka Zachar, 2002, Historia Białorusi 1795–2000, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.
Tereshkovich Pavel, 2001, The Belarusian Road to Modernity, „International Journal of Sociology”, t. 31, nr 3, s. 78–93.
Wertsch James V., 2008, Collective Memory and Narrative Templates, „Social Research”, t. 75, nr 1, s. 133–155.
Zaprudnik Jan, 1996, Biełaruś. Na histarycznych skryżawanniach, Biełaruski Fond Sorasa, Baćkauszczyna, Minsk.
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Skierniewicach Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
