Obrazy w działaniu. Strategie interwencyjne współczesnych badań wizualnych
Abstrakt
The topic of this article is the reconstruction of the scope of the contemporary use of visual investigative methods. It begins with a discussion of the social changes and changes of social theory which have led to a substantial redefinition of the form of video and visual techniques for intervention activities applied by the social sciences. Such activities are based on a greater degree of participation of those who will make use of them than was usual in the past, the technology of the creation and distribution of images is much more widespread, and also there has been an important change in the definition of technical images for the use of the social sciences — these all allow their contemporary utilisation, and are described by the author in the form of five models of strategy: advocacy, cultural representation, the animation of local communities, education in visual competence and control of values and safety. In the second part of the article they are presented using selected and representative examples.
Słowa kluczowe
badania wizualne; stosowane nauki społeczne; rzecznictwo; pośrednictwo kulturowe; emancypacja wspólnot lokalnych; kompetencja wizualna
Bibliografia
Abriszewski Krzysztof, 2008, Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora–sieci Bruno Latoura, Universitas, Kraków.
Adair John, Worth Sol, Chalfen Richard, 1997, Through Navajo Eyes: An Exploration in Film Communication and Anthropology, University of New Mexico Press, Albuquerque.
Barthes Roland, 2009, Mitologie, tłum. Adam Dziadek, Aletheia, Warszawa.
Bateson Gregory, 1980, An Analysis of the Nazi Film “Hitlerjunge Quex”, „Studies in Visual Communication”, t. 6, nr 3, s. 20–55.
Benedict Ruth, 1999, Wzory kultury, tłum. Jerzy Prokopiuk, Muza, Warszawa.
Berger John, 2009, Sposoby widzenia, tłum. Mariusz Bryl, Aletheia, Warszawa.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 2010, Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, tłum. Józef Niżnik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Burawoy Michael, 2010, O socjologię publiczną. Wystąpienie prezydenckie z roku 2004, tłum. Agata Dziuban, w: Aleksander Manterys, Janusz Mucha (red.), Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Wybór tekstów, Nomos, Kraków.
Caldwell Gillian, 2005, Using Video for Advocacy, w: Sam Gregory, Gillian Caldwell, Ronit Avni, Thomas Harding (red.), Video for Change: A Guide for Advocacy and Activism, Pluto Press, London.
Chalfen Richard, Haley Jay, 1971, Reaction to Socio-documentary Film Research in a Mental Health Clinic, „American Journal of Orthopsychiatry”, t. 41, s. 91–100.
Chalfen Richard, Rich Michael, 1999, Showing and Telling Asthma: Children Teaching Physicians with Visual Narrative, „Visual Sociology”, t. 14, s. 51–71.
Chalfen Richard, Rich Michael, 2004, Applying Visual Research: Patients Teaching Physicians about Asthma through Visual Illness Narratives, „Visual Anthropology Review”, t. 20, s. 17–30.
Chambers Erve, 1985, Applied Anthropology: A Practical Guide, Prentice Hall, Englewood Clifs.
Clark-Ibáñez Marisol, 2004, Framing the Social World with Photo-Elicitation Interviews, „American Behavioral Scientist”, t. 47, s. 1507–1527.
Collier John, 1986, Visual Anthropology: Photography as a Research Method, University of New Mexico Press, Albuquerque.
Collier John, 1973, Alaskan Eskimo Education, Holt, Rinehart & Winston, New York.
Dagron Alfonsio G., 2001, Making Waves: Stories of Participatory Communication for Social Change. A Report to the Rockefeller Foundation, The Rockefeller Foundation, New York.
De Lange Nayden, Mitchell Claudia, Stuart Jean (red.), 2007, Putting People into Picture: Visual Methodologies for Social Change, Sense, Amsterdam.
Drozdowski, Rafał, Krajewski Marek (red.), 2008, Wyobraźnia społeczna. Horyzonty — źródła — dynamika. Uwarunkowania strategii dostosowawczych współczesnego społeczeństwa polskiego — studium socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Drozdowski Rafał, Krajewski Marek, 2010, Za fotografię. W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej, Fundacja Bęc Zmiana!, Warszawa.
Edwards Elizabeth (red.), 1992, Anthropology & Photography 1860–1920, Yale University Press, New Haven–London.
Edwards Elizabeth, Hart Janice, 2004, Introduction: Photographs as Objects, w: Elizabeth Edwards, Janice Hart (red.), Photographs Objects Histories, Routlege, New York.
Ehn Pelle, 1992, Scandinavian Design: On Participation and Skill, w: Paul S. Adler, Terry A. Winograd (red.), Usability: Turning Technologies into Tools, Oxford University Press, New York.
Frąckowiak Maciej, Rogowski Łukasz, 2009, W poszukiwaniu polskiej socjologii wizualnej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.
Frysztacki Krzysztof, 1996, Rozwój, właściwości i znaczenie socjologii stosowanej, w: Krzysztof Frysztacki (red.), Z zagadnień socjologii stosowanej, Universitas, Kraków.
Frysztacki Krzysztof, 2009, Socjologia problemów społecznych, Scholar, Warszawa.
Garfinkel Harold, 1984, Racjonalne cechy działalności naukowej i potocznej, w: Edmund Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, PIW, Warszawa.
Gell Alfred, 1998, Art and Agency: An Anthropological Theory, Clarendon Press, Oxford.
Gliński Piotr, 1980, Badania aktywizujące w studiach stylu życia, w: Andrzej Siciński (red.), Problemy teoretyczne i metodologiczne badań stylu życia, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Godlewski Grzegorz, 2008, Animacja i antropologia: następna generacja, w: Lokalnie: Animacja kultury/Community Arts, Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Giddens Anthony, 2001, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Giddens Anthony, 2003, Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, tłum. Stefan Amsterdamski, Zysk i S-ka, Poznań.
Habermas Jürgen, 2008, Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, tłum. Wanda Lipnik, Małgorzata Łukasiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Harding Thomas, 1997, The Video Activist Handbook, Pluto Press, London.
Heath Christian, Knoblauch Hubert, Luff Paull, 2000, Technology and Social Interaction: The Emergence of “Workplace Studies”, „British Journal of Sociology”, t. 51, s. 299–320.
Heidegger Martin, 1977, Czas światoobrazu, tłum. Krzysztof Wolicki, w: Krzysztof Michalski (red.), Martin Heidegger. Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, Czytelnik, Warszawa.
Janowski Piotr, Kula Paweł, Noniewicz Marek, 2002, Świat. Fotografie dzieci z Jasionki i Krzywej, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Kaufmann Jean-Claude, 2004, Ego. Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji podmiotu, tłum. Krzysztof Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Kracauer Siegfried, 2010, Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego, tłum. Eugenia Skrzywanowa, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Krajewski Marek, 2007, Postępy i przedmioty, w: Michał Staniszewski (red.), Miasto postępu, Forum Naukowe, Poznań.
Krajewski Marek, 2008a, Ludzie i przedmioty — relacje i motywy przewodnie, w: Jacek Kowalewski, Wojciech Piasek, Marta Śliwa (red.), Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Krajewski Marek, 2008b, Fotografie jako przedmioty, w: Jerzy Kaczmarek (red.), Do zobaczenia. Socjologia wizualna w praktyce badawczej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kwon Miwon, 2004, One Place after Another: Site-Specific Art and Locational Identity, The MIT Press, Cambridge–London.
Latour Bruno, 1990, Visualisation and Cognition: Drawing Things Together, w: Michael Lynch, Steve Woolgar (red.), Representation in Scientific Practice, The MIT Press, Cambridge–London.
Latour Bruno, 2009, Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, tłum. Agata Czarnecka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Latour Bruno, 2010, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora–sieci, tłum. Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski, Universitas, Kraków.
Latour Bruno, 2011, Nigdy nie byliśmy nowocześni, tłum. Maciej Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Lutz Catherine, Collins Jane L., 1993, Reading National Geographic, University of Chicago Press, Chicago.
MacDougall David, 1975, Beyond Observational Cinema, w: Paul Hockings (red.), Principles of Visual Anthropology, Mouton, Hague.
Mead Margaret, 2000 [1953], The Study of Culture at a Distance, w: Margaret Mead, Rhoda Métraux, The Study of Culture at a Distance, Berghahn, Oxford.
Mills C. Wright, 2008 Wyobraźnia socjologiczna, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mitchell Claudia, 2008, Getting the Picture and Changing the Picture: Visual Methodologies and Educational Research in South Africa, „South African Journal of Education”, t. 28, s. 365–368.
Mitchell Claudia, 2011, Doing Visual Research, Sage, London.
Mucha Janusz, 1986, Socjologia jako krytyka społeczna. Orientacja radykalna i krytyczna we współczesnej socjologii zachodniej, PIW, Warszawa.
Pater-Ejgierd Natalia, 2010, Kultura wizualna a edukacja, Fundacja Tranzyt, Poznań.
Pinney Christopher, 2004, “Photos of the Gods”: The Printed Image and Political Struggle in India, Reaktion Books, London.
Pink Sarah, 2004, Home Truths: Gender, Domestic Objects and Everyday Life, Oxford–New York.
Pink Sarah, 2006, The Future of Visual Anthropology: Engaging the Senses, Routledge, Abingdon–New York.
Pink Sarah (red.), 2007, Visual Interventions: Applied Visual Anthropology, Berghahn, New York–Oxford.
Pink Sarah, 2008, Mobilizing Visual Ethnography: Making Routes, Making Place and Making Images, „Forum: Qualitative Social Research”, t. 9, nr 3.
Rieger John H., 1996, Photographing Social Change, „Visual Sociology”, t. 11, s. 5–49.
Rieger John H., 2003, A Retrospective Visual Study of Social Change: The Pulp-logging Industry in a Upper Peninsula Michigan County, „Visual Studies”, t. 18, s. 157–178.
Rogowski Łukasz, 2010, Kompetencja wizualna. Zarys problematyki i propozycja ujęcia, „Kultura Współczesna, nr 4.
Rouillé Andre, 2007, Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną, tłum. Oskar Hedemann, Universitas, Kraków.
Rosenblum Naomi, 2005, Historia fotografii światowej, tłum. Inez Baturo, Baturo Grafis Projekt, Bielsko-Biała.
Sanders Elizabeth B., Stappers Pieter J., 2008, Co-creation and the New Landscapes of Design, “CoDesign”, t. 4, nr 1, s. 5–18.
Schütz Alfred, 2008, O wielości światów: szkice z socjologii fenomenologicznej, tłum. Barbara Jabłońska, Nomos, Kraków.
Sperschneider Werner, 2007, Video Ethnography under Industrial Constraints: Observational Techniques and Video Analysis, w: Sarah Pink (red.), Visual Interventions: Applied Visual Anthropology, Berghahn, New York–Oxford.
Tagg John, 2009, The Disciplinary Frame: Photographic Truths and the Capture of Meaning, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Turner Terence, 1992, Defiant Images: The Kayapo Appropriation of Video, „Anthropology Today”, t. 8, s. 5–16.
Waltz Mitzi, 2005, Alternative and Activist Media, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Welzer Herald, 2010, Wojny klimatyczne. Za co będziemy zabijać w XXI wieku, tłum. Michał Sutowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Wright Terence, 1999, The Photography Handbook, Routledge, New York.
Wright Terence, 2008, Visual Impact: Culture and the Meaning of Images, Berg, Oxford–New York.
Van Dienderen An, 2007, Performing Urban Collectivity: Ethnography of the Production Process of a Community-based Film Project in Brussels, w: Sarah Pink (red.), Visual Interventions: Applied Visual Anthropology, Berghahn, New York–Oxford.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
