„Cała Polska liczy eurosieroty”. Panika moralna i płeć w wykluczeniu oraz stygmatyzacji rodzin migrantów
Abstrakt
This article analyses the transnational parenting phenomenon in Poland and the moral panics — reaction to it as shown in both public discourses and actions of public institutions. Such features can be found while analysing discourses about “euro-orphans” (such a label is given to migrants’ children) that have occupied public discourses since mid-2007 in Poland. Based on discourse analysis of about 500 press articles from 2007–2008, I argue that in spite of the growing influence of global mobility in contemporary family life, and economic migration as a family strategy of survival, various “moral entrepreneurs” such as leaders of NGOs, social workers, educational workers, therapists, scientists, etc. construe the features of transmigrant parents as deviants, and label the strategy of migration as an individual act of family abandonment and serious threat to the well-being of the nation, etc. This deviancy discourse pertains particularly to the trans-national strategy adopted by mothers whose gendered role is in the Polish culture strictly connected with the role of child-rearing and with nurturing the nation the “Mother Pole” icon). I argue that moral panics in reaction to contemporary family change and actions of public institutions serve the function of the re-traditionalisation of the family to the traditional functionalist model.
Słowa kluczowe
migracje; transnarodowe macierzyństwo; zmiana społeczna a rodzina; panika moralna; dyskursy; stygmatyzacja; płeć kulturowa; retradycjonalizacja
Bibliografia
Ambert Anne-Marie, 1994, An International Perspectives on Parenting: Social Change and Social Construct, „Journal of Marriage and Family”, t. 56, s. 529–534.
Anthias Floya, Yuval-Davies Nira, 1989, Woman, Nation, State, Macmillan, Hampshire.
Basch Linda, Glick Schiller Nina, Szanton Blanc Cristina, 1994, Nations Unbound: Transnational Projects, Postcolonial Predicaments and Deteritorrialized Nation-states, Gordon and Breach, Amsterdam.
Becker Howard S., 2009, Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji, tłum. Olga Siara, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Cohen Stanley, 1972, Folk Devils and Moral Panics: The Creation of the Mods and Rockers, MacGibbon and Kee, London.
Czykwin Elżbieta, 2008, Stygmat społeczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Czyżewski Marek, Kowalski Sergiusz, Piotrowski Andrzej (red.), 2010, Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Duch Danuta, Szymańska Hanna, 2006, Przemoc domowa a emigracja kobiet. Raport z badania, Centrum Praw Kobiet, Warszawa.
Ehrenreich Barbara, 2006, Za grosze pracować i (nie) przeżyć, tłum. Barbara Gadomska, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
Ehrenreich Barbara, Hochschild Arlie Russel (red.), 2003, Global Woman. Nanies, Maids, and Sex Workers in the New Economy, Owl Book, New York.
Faist Thomas, 2010, O transnarodowym przetwarzaniu granic, przestrzeni i mechanizmów społecznych, Krzyżowski Łukasz, Urbańska Sylwia (red.), Mozaiki przestrzeni transnarodowych. Teorie. Metody. Zjawiska, Nomos, Kraków.
Garapich P. Michał, 2006, „«Their place is here!» — nationalism and migration in Poland”, referat na konferencji „Transnational identities — cities unbound — migrations redefined”, Centrum Studiów Europejskich UJ, Kraków, 6–8 października.
Garapich P. Michał, 2009, Wyjechałem ot, tak… i nie jestem emigrantem. Polski dominujący dyskurs migracyjny i jego kontestacje na przykładzie Wielkiej Brytanii, „Studia Migracyjne — Przegląd Polonijny”, nr 4.
Giza-Poleszczuk Anna, 2004, Brzydkie kaczątko Europy, czyli Polska po czternastu latach transformacji, w: Mirosława Marody (red.), Zmiana czy stagnacja, Scholar, Warszawa.
Glaser Barney, Strauss Anselm, 1964, Awareness Contexts and Social Interaction, „American Sociological Review”, t. 29, nr 5.
Goffman Erving, 2005, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, tłum. Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Goode Erich, Ben-Yahuda Nachman, 1994, Moral Panics: The Social Construction of Deviance, Blackwell, Oxford.
Graff Agnieszka, 2008, Rykoszetem. Rzecz o płci, seksualności i narodzie, WAB, Warszawa.
Hondagneu-Sotelo Pierrette, Avila Ernestine, 1997, “I’m here, but I’m there”: The Meanings of Latina Transnational Motherhood, „Gender & Society”, t. 11, s. 548–571.
Janiszewski Ludwik (red.), 1991, Ludzie morza i ich rodziny w procesie przemian, Szczecin.
Jaźwińska Ewa, Okólski Maarek (red.), 2001, Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu, Scholar, Warszawa.
Kozak Stanisław, 2010, Patologia eurosieroctwa w Polsce. Skutki migracji zarobkowej dla dzieci i ich rodzin, Difin, Warszawa.
Levitt Peggy, 2001, Transnational Villagers, University of California Press, Berkeley.
Miś Lucjan, 2007, Problemy społeczne. Teoria, metodologia, badania, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Momsen Janet Henshall, 1999, Gender, Migration and Domestic Service, Routledge, New York.
Morokvasic-Müller Miriana, 2003, Transnational Mobility and Gender: A View from Post-wall Europe, w: Miriana Morokvasic-Müller, Umut Erel, Kyoko Shinozaki (red.), Crossing Borders and Shifting Boundaries, t. 1: Gender on the Move, Leske & Budrich, Opladen.
Parreñas Racel Salazar, 2001, Servants of Globalization: Women, Migration, and Domestic Work, Stanford University Press, Stanford, CA.
Parreñas Racel Salazar, 2005, Children of Global Migration: Transnational Families and Gendered Woes, Stanford University Press, Stanford, CA.
Pine Frances, 2007, Góralskie wesele. Pokrewieństwo, płeć kulturowa i praca na terenach wiejskich socjalistycznej i postsocjalistycznej Polski, w: Agnieszka Kościańska, Renata E. Hryciuk (red.), Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1: Organizacja społeczna, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Pribilsky Jason, 2004, “Aprendemos a Convivir”: Conjugal Relations, Co-Parenting, and Family Life Among Ecuadorian Transnational Migrants in New York City And The Ecuadorian Andes, „Global Networks”, t. 4, s. 313–334.
Sassen Saskia, 2007, Globalizacja. Eseje o nowej mobilności ludzi i pieniędzy, tłum. Joanna Tegnerowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Sikorska Małgorzata, 2009, Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Slany Krystyna (red.), 2008, Migracje kobiet. Perspektywa wielowymiarowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Sułek Antoni, 1989, Socjologia ankietowa wobec nowych doświadczeń, Anna Wyka, Krzysztof Nowak, Antoni Sułek (red.), Poza granicami socjologii ankietowej, Instytut Socjologii UW, Warszawa.
Szlendak Tomasz, 2010, Socjologia rodziny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Tarkowska Elżbieta, 2009, Oblicza polskiej biedy, „Analizy Laboratorium Więzi”, nr 2.
Titkow Anna, 2001, On the Appreciated Role of Women, Mike Ingham, Hilary Ingham, Henryk Domański (red.), Women on the Polish Labour Market, Central European University Press, Warsaw.
Urbańska Sylwia, 2008, Niepełne czy alternatywne? Transnarodowość jako perspektywa ujęcia macierzyństwa w warunkach migracji, w: Krystyna Slany (red.), Migracje kobiet. Perspektywa wielowymiarowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Urbańska Sylwia, 2009a, Matka migrantka. Perspektywa transnarodowości w badaniu przemian ról rodzicielskich, „Studia Migracyjne — Przegląd Polonijny”, nr 1.
Urbańska Sylwia, 2009b, Profesjonalizacja macierzyństwa jako proces odpodmiotowienia matki.
Analiza dyskursów poradnika „Twoje Dziecko” z 2003 i 1975 roku, w: Bogusława Budrowska (red.), Kobiety. Feminizm. Demokracja. Wybrane zagadnienia z seminarium IFiS PAN z lat 2001–2009, IFiS PAN, Warszawa.
Wagner Izabela, w druku, What Is “Genius” in Arts and “Brain Drain” in Life-Science: The Relevance of Chicago School Heritage in The Studies of Professional Elite-Worlds, w: Jacqueline Low, Gary Bowden (red.), Diaspora of Chicago School, MacGill and Queens University Press.
Walczak Bartłomiej, 2008, Społeczne, edukacyjne i wychowawcze konsekwencje migracji rodziców i opiekunów prawnych uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Pedagogium Wyższa Szkoła Pedagogiki Resocjalizacyjnej, Warszawa (http://www.brpd.gov.pl/eurosieroctwo/raport_eurmigracje.pdf).
Yuval-Davies Nira, 1997, Gender and Nation, Sage, London.
Zielińska Iwona, 2004, Media, interes i panika moralna. Nowa kategoria socjologiczna i jej implikacje, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4.
Uniwersytet Warszawski Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
