Polska kostucha
Abstrakt
The author discusses the presence of death in the social public sphere in the context of Polish national identity. She describes the area of popular collective imagination that is part of a broader category: religiousness arising from folk culture. In the Polish public sphere the traditions of death are represented by two trends: the myths of the Passion and Martyrdom. The internal ties of the Polish tribe are sustained by the cult of ancestors and the practice of mourning, the symbol of which is Our Lady of Dolours from the pictures in Częstochowa and Licheń. As a consequence of the dolorous aspect of Polish fundamental tribal emotions people spontaneously organize themselves during religious and national festivals which commemorate the events that entailed a heavy toll of human life. The arche of the Polish death is terror, mourning and redemption by a sacrifice of blood.
Słowa kluczowe
śmierć; tożsamość narodowa; świadomość potoczna; ludowa religijność; martyrologia; żałoba
Bibliografia
Ariès Philippe, 1989, Człowiek i śmierć, tłum. Eligia Bąkowska, PIW, Warszawa.
Bystroń Jan Stanisław, 1926, Wstęp do ludoznawstwa polskiego, Lwów.
Clifford James, 1988, The Predicament of Culture. Twentieth-century Ethnography, Literature and Art, Harvard University Press, Harvard.
Czarnowski Stefan, 1958, Kultura, PWN, Warszawa, zwłaszcza fragment „Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego”.
Čolović Ivan, 2001, Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej, tłum. Magdalena Petryńska, Universitas, Kraków.
Durkheim Émile, 1990, Elementarne formy życia religijnego, tłum. Anna Zadrożyńska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Geertz Clifford, 1990, O gatunkach zmąconych, „Teksty Drugie”, nr 2.
Geertz Clifford 2005, Wiedza lokalna, tłum. Dorota Wolska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Goffman Erving, 2000, Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. Helena Datner-Śpiewak, Paweł Śpiewak, KR, Warszawa.
Hołówka Teresa, 1986, Myślenie potoczne. Heterogoniczność zdrowego rozsądku, PIW, Warszawa.
Jamin Jean 1980. Un sacré collège ou les apprentis sorciers de la sociologie, „Cahiers internationaux de sociologie”, nr 65, s. 5–30.
Janion Maria, 2007, Niesamowita słowiańszczyzna, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Jaskułowski Krzysztof, 2004, Śmierć, nieśmiertelność i naród, w: Wojciech J. Burszta (red.), Strategie śmierci — formy umierania. Świadectwa literackie i kulturoznawcze, Volumen, Warszawa.
Kott Jan, 1997, Kadysz. Strony o Tadeuszu Kantorze, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Król Anna, 2000, O wystawie, w: Obrazy śmierci w sztuce polskiej XIX i XX wieku. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
Kubiak Anna E., 2005, Jednak New Age, Santorski & Co, Warszawa.
Kubiak Anna E., 2007, Inne śmierci. Tanatologiczne nurty we współczesnej kulturze, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.
Mickiewicz Adam, 1974, Dziady, Czytelnik, Warszawa.
Niedźwiedź Anna, 2005, Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Norwid Cyprjan, 1934, Bema pamięci żałobny rapsod, w: Dzieła Cyprjana Norwida, Parnas Polski, Warszawa.
Olędzki Jacek, 1989, Świadomość mirakularna, „Konteksty”, nr 3.
Olędzki Jacek, Hemka Andrzej, 1990, Wrażliwość mirakularna, „Konteksty”, nr 1.
Omilanowska Małgorzata, 2008, Sanktuarium maryjne w Licheniu: jego architektura i sztuka, jako instrument identyfikacji historycznej, religijnej i narodowej w postkomunistycznej Polsce, „Konteksty”, nr 2.
Osęka Andrzej, 2000, Polska śmierć, „Gazeta Wyborcza”, 12 października.
Paul Allen 2008, Amerykanin jedzie na Powązki, „Gazeta Wyborcza”, 31 października–2 listopada.
Robotycki Czesław, 1985, Myślenie typu ludowego w kulturze masowej, „Etnografia Polska”, t. 29, z. 1.
Stomma Ludwik, 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Pax, Warszawa.
Sznajderman Monika, 1991, O etnograficznym surrealizmie, „Konteksty”, nr 1.
Tokarska-Bakir Joanna, 2000, Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Universitas, Kraków.
Zowczak Magdalena, 2007, Zbiorowe doświadczenie religijne a współczesne praktyki kulturowe. Tydzień Czuwania (1 – 8 IV 2005), w: Tadeusz Doktór (red.), Doświadczenie religijne, Verbinum, Warszawa.
Instytut Filozofii i Socjologii PAN Polska
https://orcid.org/0000-0002-9479-9700
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
