Widmo Szwejka i profesjonalizacja czeskiej armii
Abstrakt
The author discusses the military professionalization of the Czech Armed Forces as a large-scale socio-political process of change that involved efforts both on the part of the Czech state officials and the media aimed at improving the deprived position of the Czech military in the public sphere and culture. These efforts focussed on the obliteration of the cultural idiom of Švejk — a literary hero of Jaroslav Hašek’s novel of the 1920s, and the representation of peaceful resistance to war and military violence. In the course of the 20th century Švejk had become one of the most pervasive cultural references for popular laughter at oppressive military power and has been a leading cultural idiom for the Czechs during the thirty years of German and Soviet military occupations. The article shows how the current official efforts at changing the image of the Czech military focus on the obliteration of Švejk’s cultural idiom, bringing him so frequently into the public discourse that they produce a phantom-like effect in which Švejk has come to haunt the process directed precisely at his expurgation.
Słowa kluczowe
profesjonalizacja; wojsko; Szwejk; transformacja pokomunistyczna
Bibliografia
Bachtin Michaił, 1975, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, tłum. Anna i Andrzej Goreniowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Buchowski Michał, 2001, Rethinking Transformation, Humaniora, Poznań.
Cottey Andrew, Edmunds Tim, Forster Anthony, 2002, The Second Generation Problematic: Rethinking Democracy and Civil-Military Relations in Central and Eastern Europe, „Armed Forces and Society”, t. 29, s. 31–56.
Červinková Hana, 2005, Melancholic Masculinity in the Czech Military after Socialism, w: Spaces of Masculinity, Bettina van Hoven, Kathrin Hörschelmann (red.), Routledge, Oxford–New York.
Červinková Hana, 2006a, Playing Soldiers in Bohemia: An Ethnography of NATO Membership, Prague Series in Sociocultural Anthropology, Prague.
Červinková Hana, 2006b, Time to Waste: Notes on the Culture of the Enlisted in the Professionalizing Czech Military, w: Dedovshchina in the Post-Soviet Military: Hazing of Russian Army Conscripts in a Comparative Perspective, Francoise Dauce, Elisabeth Sieca-Kozlowski (red.), Ibidem-Verlag, Hannover.
Červinková Hana, 2009, Migs and Cadres on the Move: Thoughts on the Mimetic Dimensions of Postsocialism, w: Postsocialist Europe: Anthropological Perspectives from Home, László Kürti, Peter Skalnik (red.), Berghahn Books, Oxford–New York.
Deleuze Gilles, Guattari Felix, 1987, 1227: Treatise on Nomadology — The War Machine, w: Gilles Deleuze, Felix Guattari, Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Gabal Ivan, 2001, Obrana — krize se prohlubuje, „Neviditelný pes”, 2 kwietnia.
Gabal Ivan, 2002, Atlantickou, nebo habsburskou cestou?, „Mladá fronta Dnes”, 2 lipca.
Gabal Ivan, Helšusová Lenka, Szayna Thomas S., 2002, The Impact of NATO Membership in the Czech Republic: Changing Czech Views of Security, Military & Defence, „Conflict Studies Research Centre” (http://www.gac.cz/files/rep_cz.html).
Gennep Arnold van, 2006 [1909], Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii: o bramie i progu, o gościnności i adopcji, tłum. Beata Biały. PIW, Warszawa.
Hašek Jaroslav, 2003, Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej, tłum. Paweł Hulka-Laskowski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Herzfeld Michael, 2007, Zażyłość kulturowa. Poetyka społeczna w państwie narodowym, tłum. Michał Buchowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Jégl Pavel, 1997, Česká diplomacie nem˚uže hledat zalíbení ve švejkovinách, „Zemské noviny, 2 września.
Kopecký Petr, 1997, Skoncujme se švejkovstvím, „Lidové noviny”, 7 marca.
Mácha Pavel, 2001, Skupina Azalea, „Aeronoviny”, 21 kwietnia.
Mbembe Achille, 1992, The Banality of Power and the Aesthetics of Vulgarity in the Postcolony, „Public Culture”, t. 4, nr 2, s. 1–30.
Michnik Adam, 2003, Dziękujemy, Vaszku, „Gazeta Wyborcza”, 2 stycznia.
R˚užička Michal, 2001, Večer u Kalicha, „Mladá fronta Dnes”, 22 lutego.
Simon Jeffrey, 1985, Warsaw Pact Forces: Problems of Command and Control, Westview Press, Boulder–London.
Simon Jeffrey, 1999, The New NATO Members: Will They Contribute?, „Strategic Forum”, nr 160, [National Defense University, Institute for National Strategic Studies, Washington D.C.].
Spurný Jaroslav, 2001, Stíhačka pro Švejka, „Respekt”, 26 lutego.
Spurný Jaroslav, 1998, Vstoupili jsme do NATO: Ještĕ se ale neví, zda s tím budou členové souhlasit, „Respekt”, 4 stycznia.
Šedivý Jiří, 1999, The Kosovo Test: Are the Czechs Out?, „Newsbrief”, t. 19, nr 6.
Turner Victor, 1966, The Ritual Process: Structure and Anti-Structure, Cornell University Press, Ithaca.
Ulrich Marybeth Peterson, 1999, Democratizing Communist Militaries: The Cases of the Czech and Russian Armed Forces, The University of Michigan Press, Ann Arbor.
Ulrich Marybeth Peterson, 2002, Developing Mature National Security Systems in Post-Communist States: The Czech Republic and Slovakia, „Armed Forces and Society”, t. 28, nr 3, s. 403–425.
Vrána K., 2001, Rambové versus švejci, „Týden”, 8 października.
Žantovský Michael, 1999, M˚užeme být za mírotvorce, ale i za švejky, „Lidové noviny”, 11 marca.
Žižka Jan, 2001a, Češi z kola ven: Krizový scénář rozšíření EU, „Euro”, 14 maja.
Žižka Jan, 2001b, Lacino a bez Čech˚u: Šance Prahy závisí na Polsku i ochotĕ Západu, „Euro”, 14 maja.
Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu Polska
https://orcid.org/0000-0002-1333-1349
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
