Służąca, pracownik, domownik. Polki jako pomoce domowe w Neapolu w kontekście retradycjonalizacji instytucji
Abstrakt
The text is based on fieldwork research in Naples, mainly on the analysis of in-depth interviews with Polish female migrant domestic workers. The analysis is presented against the background of re-traditionalisation of the institution of domestic service, caused by contemporary migration processes, which introduce serious asymmetry to the situation of domestic worker. Combining own research materials with the information from literature concerning contemporary and past domestic workers, the text aims at individuating and describing basic models of relationships between domestic worker and employers. The individuated models are: “overt degradation”, “fictive kinship”, “professionalisation” and “friendly professionalism”. The article employs symbolic-interactional perspective to show the interplay between models and perspectives and the ways the models are used in everyday interactions between domestic workers and employers.
Słowa kluczowe
pomoc domowa; służący; współczesne migracje Polaków; Południe Włoch; interakcjonizm symboliczny
Bibliografia
Andall Jacqueline, 2000, Organizing Domestic Workers in Italy: The Challenge of Gender, Class and Ethnicity, w: Floya Anthias, Gabriella Lazardis (red.), Gender and Migration in Southern Europe: Women on the Move, Berg–Oxford International Publishers, Oxford–New York.
Anderson Bridget, 2000, Doing the Dirty Work? The Global Politics of Domestic Labour, Zed Books, London–New York.
Anderson Bridget, 2004, Just Another Job? The Commodification of Domestic Labour, w: Arlie Russell Hochschild, Barbara Ehrenreich (red.), Global Woman: Nannies, Maids and Sex Workers in the New Economy, Owl Book, New York.
Anthias Floya, Lazardis Gabriella (red.), 2000, Gender and Migration in Southern Europe: Women on the Move, Berg-Oxford International Publishers, Oxford–New York.
Arendt Hannah, 2000, Kondycja ludzka, tłum. Anna Łagodzka, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Aubert Vilhelm, 1955/1956, The Housemaid — An Occupational Role in Crisis, „Acta Sociologica”, t. 1, s. 149–158.
Bartoszek Adam, 1994, Społeczne tworzenie osobowości: zarys socjologicznych teorii osobowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Brown Roger, Gilman Albert, 2000 [1960], [The pronouns of power and solidarity] / I Pronomi del potere e della solidarieta’, w: Pier Paolo Giglioli, Giolo Fele (red.), Linguaggio e contesto sociale, Societa’ editrice Il Mulino, Bologna.
Constable Nicole, 2003, Filipina workers in Hong Kong Homes: household rules and relations, w: Arlie Russell Hochschild, Barbara Ehrenreich (red.), Global Woman. Nannies, Maids and Sex Workers in the New Economy, Owl Book, New York.
Coser Lewis A., 1973, Servants: The Obsolescence of an Occupational Role, „Social Forces”, t. 52, s. 31–40.
Dietz Barbara, 2004, „Dla nich nie ma alternatywy”. Polscy pracownicy sezonowi w opinii niemieckich pracodawców, w: Paweł Kaczmarczyk, Wojciech Łukowski (red.), Polscy pracownicy na rynku Unii Europejskiej, Scholar, Warszawa.
Domaradzka Ewa, 2004, Popyt na pracę cudzoziemców w gospodarstwach domowych, w: Stanisława Golinowska (red.), Popyt na pracę cudzoziemców, IPiSS, Warszawa.
Elias Norbert, 1983, The Court Society, Basil Blackwell, Oxford.
Flandrin Jean-Louis, 1998, Historia rodziny, tłum. Agnieszka Kuryś, Volumen, Warszawa.
Gandziarowska Jagoda, 2006, Polacy w Berlinie. Uwarunkowania aktywności stowarzyszeniowej polskich imigrantów, Seria Prace Migracyjne CMR, nr 68, Warszawa.
Glaser Barney G., Strauss Anselm L., 1967, The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research, Aldine Publishing Company, New York.
Goffman Erving, 1961, Asylums: Essays on the Social Situation of Mental Patients and Other Inmates, Doubleday, Garden City New York.
Goffman Erving, 2000, Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. Helena Datner-Śpiewak, Paweł Śpiewak, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Gregson Nicky, Lowe Michelle, 1994, Servicing the Middle Classes: Class, Gender and Waged Domestic Labour in Contemporary Britain, Routledge, London–New York.
Grzymała-Kazłowska Aleksandra, 2001, Polscy nielegalni pracownicy w Belgii, Seria Prace Migracyjne CMR, nr 41, Warszawa.
Hałas Elżbieta, 2006, Interakcjonizm symboliczny. Społeczny kontekst znaczeń, PWN, Warszawa.
Hirszowicz Maria, Neyman Elżbieta, 2004, Nowa bieda w świecie obfitości, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2.
Hochschild Arlie Russell, Ehrenreich Barbara (red.), 2004, Global Woman. Nannies, Maids and Sex Workers in the New Economy, Owl Book, New York.
Iglicka Krystyna, 2001a, Poland’s Post-war Dynamic of Migration, Ashgate, Aldershot.
Iglicka Krystyna, 2001b, Migracje zagraniczne Polaków w drugiej połowie XX wieku, w: A. Stępniak (red.), Swobodny przepływ pracowników w kontekście wejścia Polski do UE, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
Jaźwińska Ewa, 2001, Migracja niepełna a przebieg karier zawodowych, w: Ewa Jaźwińska, Marek Okólski (red.), Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu, Scholar, Warszawa.
Jaźwińska Ewa, Okólski Marek (red.), 2001, Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu, Scholar, Warszawa.
Kępińska Ewa, 2004, Kobiety i mężczyźni w migracjach sezonowych, w: Paweł Kaczmarczyk, Wojciech Łukowski (red.), Polscy pracownicy na rynku Unii Europejskiej, Scholar, Warszawa.
Kindler Marta, 2007, Ukrainian Domestic Workers in Poland — Risks and Strategies, w: Helma Lutz (red.), Migration and Domestic Work: A European Perspective on a Global Theme, Ashgate, Aldershot.
Koryś Piotr, 2001, Peryferyjność a migracja niepełna, w: Ewa Jaźwińska, Marek Okólski (red.), Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu, Scholar, Warszawa.
Kuźma Elżbieta, 2004, Migracje do Belgii: o możliwościach i barierach wychodzenia z nielegalności, w: Paweł Kaczmarczyk, Wojciech Łukowski (red.), Polscy pracownicy na rynku Unii Europejskiej, Scholar, Warszawa.
Łaziński Marek, 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, PWN, Warszawa.
Massey Douglas S., 1999, Why Does Migration Occur? A Theoretical Synthesis, w: Ch. Hirschman, P. Kasinitz, J. de Wind (red.), Handbook of International Migration, Sage, New York.
McCall George J., Simmons J. L., 1966, Identities and Interactions, The Free Press, New York.
McDowell Linda, 2001, Father and Ford Revisited: Gender, Class and Employment Change in the New Millenium, „Transactions — Institute of British Geographers”, t. 26, s. 448–464.
Matejko Ewa, 2004, Migracja sezonowa jako strategia działania w kontekście sytuacji na polskim i hiszpańskim rynku pracy, w: Paweł Kaczmarczyk, Wojciech Łukowski (red.), Polscy pracownicy na rynku Unii Europejskiej, Scholar, Warszawa.
Miranda Adelina, 2002, Domestiche straniere e datrici di lavoro autoctone. Un incontro culturale assimetrico, „Studi Emigrazione/ Migration Studies”, nr 39.
Momsen Janet H. (red.), 1999, Gender, Migration and Domestic Service, Routledge, London–New York.
Motsei Mmatshilo, 1990, The Best Kept Secret: Violence against Domestic Workers, tekst przedstawiony 25 lipca 1990 r. podczas seminarium Centre for the Study of Violence and Reconciliation; www.csvr.org.za/papers/papmmots.htm [12.12.2006].
Näre Lena, w druku, Empowerment, Survival and Everyday Life Struggles - Ukrainian and Polish Care Workers in Naples, w: Aino Saarinen, Marina Calloni (red.), Eastern European Women Immigrants as “Builders” of a “New Europe”: Gender Experiences and Perspectives in European Trans-regions, Kikimora Publications, Helsinki.
Ockrent Christine, Treiner Sandrine, 2007, Czarna księga kobiet, tłum. Kataryna Bartkiewicz i in., WAB, Warszawa.
Park Robert E., 1928, Human Migration and Marginal Man, „American Journal of Sociology”, t. 33, s. 881–893.
Parsons Talcott, Shils Edward, 1951, Categories of the Orientation and Organization of Action, w: Talcott Parsons, Edward Shils (red.), Toward a General Theory of Action, Harvard University Press, Cambridge.
Piore Michael, 1979, Birds of Passage: Migrant Labour in Industrial Societies, Cambridge University Press, Cambridge.
Piotrowski Andrzej, 1998, Negocjacyjny model interakcji, w: Andrzej Piotrowski (red.), Ład interakcji. Studia z socjologii interpretatywnej, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Romaniszyn Krystyna, 2003, Kulturowe implikacje międzynarodowych migracji, Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL, Lublin.
Romero Mary, 1992, Maid in the U.S.A, Routledge, New York.
Rosińska-Kordasiewicz Anna, 2005, Praca pomocy domowej. Doświadczenie polskich migrantek w Neapolu, Seria Prace Migracyjne CMR, nr 62, Warszawa.
Rosińska-Kordasiewicz Anna, 2007, „Tożsamość osoby zatrudniającej pomoc domową. Bliskość i asymetria jako kwestie problematyczne w relacji z pracownikiem domowym”, referat przedstawiony na XIII Zjeździe Socjologicznym, Zielona Góra, 15–17 września 2007.
Ruijter Esther de, 2004, Trends in the Outsourcing of Domestic Work and Childcare in the Netherlands. Compositional or Behavioral Change? , „Acta Sociologica”, t. 47, s. 219–234.
Sarti Raffaella, 2004, Servizio domestico, migrazioni e identita’ di genere in Italia: uno sguardo storico, tekst przedstawiony 6 czerwca 2004 r. w Turynie podczas seminarium „La catena globale della cura”. www.uniurb.it/scipol/drs_servizio_domestico.pdf [12.12.2006].
Sassen Saskia, 2004, Global Cities and Survival Circuits, w: Arlie Russell Hochschild, Barbara Ehrenreich (red.), Global Woman: Nannies, Maids and Sex Workers in the New Economy, Owl Book, New York.
Scevi Paola, 2003, L’immigrazione femminile in Italia: strumenti normativi di tutela, „Studi emigrazione/Migration Studies”, nr 150.
Schütz Alfred, 1964 [1949], The Stranger, w: Alfred Schütz (red.), Collected Papers II. Studies in Social Theory, Martinus Nijhoff, The Hague.
Sciortino Giuseppe, 2004, When Domestic Labour Is Not Native Labour: The Interaction of Immigration Policy and The Welfare Regime in Italy, w: Agata Górny, Paolo Ruspini (red.), Migration in the New Europe: East-West Revisited, Palgrave–Macmillan, Hampshire–New York.
Słomczyński Kazimierz, Kacprowicz Grażyna, 1979, Skale zawodów, IFiS PAN, Warszawa.
Solari Cinzia, 2006, Professionals and Saints: How Immigrant Careworkers Negotiate Gender Identities at Work, „Gender and Society”, t. 20, s. 301–331.
Strauss Anselm L., 1987, Qualitative Analysis for Social Scientists, Cambridge University Press, Cambridge.
Turnau Irena, 1994, European Occupational Dress from the Fourteenth to the Eighteenth Century, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa.
Turner Jonathan H., 2005, Struktura teorii socjologicznej, tłum. Grażyna Woroniecka i in., PWN, Warszawa.
Willis Katie, Yeoh Brenda (red.), 2000, Gender and Migration, Edward Elgar Publishing, Cheltenham.
Zaborowski Wojciech, 1988, Postrzeganie społecznych nierówności. Z badań nad świadomością społeczności wielkomiejskiej, PWN, Warszawa.
Zanfrini Laura, 2004, Sociologia delle migrazioni, Editori Laterza, Roma Bari.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-4508-5565
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
