Powiedział do mnie: „Liebling”. Queerowa lektura wspomnień obozowych Janusza Karwackiego
Abstrakt
As part of a relatively new notion — “queering Holocaust studies” — the article deals with the issue of nonheteronormative forms of sexuality among Polish male former concentration camp prisoners. The analysis of selected excerpts from Mieczysław Karwacki’s book Życie wśród śmierci [lit. Life among death] (1999) is conducted with the use of the queer category as well as scholarly reflection on the topic of wartime sexuality. This strategy shows how crucial transgressive themes (concerning the homo- and heterosexual experiences of the author, touching upon his physicality and masculinity) are for the book, and how the author challenges the constraining, binary division into “female” and “male” topics of concentration camp literature. A queer reading of the book by Karwacki — someone hitherto anonymous, unknown to both readers and researchers — reveals the need to split open the martyrological, heteronormative model of war memoirs and to incorporate this kind of content into concentration-camp discourse in Poland.
Bibliografia
Auschwitz, 2021, Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych ofiarach obozu, Joanna Ostrowska i in. (red.), tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Wydanictwo Neriton, Warszawa.
Boczkowski Krzysztof, 1988, Homoseksualizm, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Buryła Sławomir, 2017, Rozrachunki z wojną, IBL PAN, Warszawa.
Butler Judith, 2008, Uwikłani w płeć: feminizm i polityka tożsamości, tłum. Karolina Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Dezorientacje, 2012, Dezorientacje. Antologia polskiej literatury queer, Alessandro Amenta, Tomasz Kaliściak, Błażej Warkocki (red.), wyd. 2, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Gielo Józef, 1970, Gross-Rosen, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa.
Glosowitz Monika, 2013, Dylematy queer, „Śląskie Studia Polonistyczne”, nr 1, s. 257–261.
Głowacka Dorota, 2021, Sexual Violence against Men and Boys during the Holocaust: A Genealogy of (Not-So-Silent) Silence, „German History”, t. 39, nr 1, s. 78–99.
Grzesiuk Stanisław, 1972, Pięć lat kacetu, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, Warszawa.
Hájková Anna, 2021a, Between Love and Coercion: Queer Desire, Sexual Barter and the Holocaust, „German History”, t. 39, nr 1, s. 112–133.
Hájková Anna, 2021b, Introduction: Sexuality, Holocaust, Stigma, „German History”, t. 39, nr 1, s. 1–14.
Hałgas Kazimierz, 2010, Byłem w KL Gross-Rosen i Dyhernfurth. Wspomnienia lekarza-więźnia, Muzeum Gross-Rosen, Wałbrzych.
Heger Heinz, 2016, Mężczyźni z różowym trójkątem, tłum. Alicja Rosenau, Ośrodek KARTA, Warszawa.
Heineman Elizabeth D., 2002, Sexuality and Nazism: The Doubly Unspeakable?, „Journal of the History of Sexuality”, t. 11, nr 1/2, s. 22–66.
Hoess Rudolf, 1989, Autobiografia Rudolfa Hoessa, komendanta obozu oświęcimskiego, tłum. Wiesław Grzymski, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Holocaust…, 2018, Holocaust and the History of Gender and Sexuality, „German History”, t. 36, nr 1, s. 78–100.
Jagoda Zenon, Kłodziński Stanisław, Masłowski Jan (red.), 1981, Oświęcim nieznany, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Karwacki Janusz, 1999, Życie wśród śmierci, Serwis Multimedialny, Warszawa.
Karwowska Bożena, 2009, Ciało, seksualność, obozy zagłady, Universitas, Kraków.
Kochanowski Jacek, Mizielińska Joanna, 2014, Queer studies, w: Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, Monika Rudaś-Grodzka i in. (red.), Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa, s. 461–464.
Kopciewicz Lucyna, Welenc Marcin, 2012, Nienormatywna seksualność w perspektywie teorii queer, „Kultura i Edukacja”, nr 3, s. 7–22.
Kowalczyk August, 1995, Refren kolczastego drutu. Trylogia prawdziwa, Urząd Miejski w Pszczynie, Pszczyna.
Kubowitz Hanna, 2012, The Default Reader and a Model of Queer Reading and Writing Strategies Or: Obituary for the Implied Reader, „Style”, t. 46, nr 2, s. 201–228.
Morawiec Arkadiusz, 2010, Lagry w perspektywie genderowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 6, s. 193–204.
Nowicki Wacław, 1993, Żywe echa, Wydawnictwo Antyk, Komorów.
Ostrowska Joanna, 2018, Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej, Marginesy, Warszawa.
Ostrowska Joanna, 2021, Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Remin Katarzyna (red.), 2012, Różowe trójkąty. Zbrodnie nazistów na osobach homoseksualnych w kontekście edukacji antydyskryminacyjnej, Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa.
Siejwa Feliks, 1964, Więzień III pola, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Sofsky Wolfgang, 2016, Ustrój terroru. Obóz koncentracyjny, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, ŻIH, Warszawa.
Sommer Robert, 2014, Pipels: Situational Homosexual Slavery of Young Adolescent Boys in Nazi Concentration Camps, w: Hilary Earl, Karl Schleunes (red.), Lessons and Legacies Volume XI. Expanding Perspectives on the Holocaust in a Changing World, Northwestern University Press, Evanston, s. 86–103.
Stockton Will, 2022, An Introduction to Queer Literary Studies. Reading Queerly, Routledge, London.
Ubertowska Aleksandra, 2009, Niewidzialne świadectwa, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 214–226.
Urbańczyk Stanisław, 2014, Uniwersytet za kolczastym drutem. Sachsenhausen-Dachau, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Van Dijk Lutz, 2017, Cholernie mocna miłość. Prawdziwa historia Stefana K. i Williego G., tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Wydawnictwo ha!art, Kraków.
Werner Andrzej, 1981, Zwyczajna apokalipsa. Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów, Czytelnik, Warszawa.
Zarachowicz Władysław, 1991, Nas nie pożarły płomienie. Radogoszcz-Gusen, Wydawnictwo Bellona, Warszawa.
•
https://perspectives.ushmm.org/collection/gender-sexuality-and-the-holocaust [data dostępu: 19.11.2021].
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-9833-3185
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
