Strefy umierania w systemie niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych na przykładzie Małego Obozu w Buchenwaldzie

Marta Zawodna-Stephan

doi:10.35757/KiS.2023.67.1.3

Strefy umierania w systemie niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych na przykładzie Małego Obozu w Buchenwaldzie

Marta Zawodna-Stephan

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.1.3

Abstrakt

The article focuses on death zones in concentration camps and those that in themselves were purely death camps. In 1944–1945, in the concentration camp system, these places were spaces of dying, where emaciated and sick prisoners were locked away, thus condemning them to death. Although mass murders were also committed in these places, the majority of the inmates died due to the inaction of camp personnel, who out of their passivity made yet another way of killing prisoners deemed “useless”. The first section of the paper presents the findings of historians, and strives to show on their basis when and why death camps and death zones appeared, how they functioned, and where they were located. In the second part the focus is on a specific death zone: the Little Camp at Buchenwald. This fragment of the article gives the floor above all to former prisoners of this place, as well as inmates of the main camp at Buchenwald who were able to observe from behind the barbed wire the fate of those consigned to the Little Camp.

Bibliografia

Apitz Bruno, 1945, Das „kleine Lager”, w: Das war Buchenwald! Ein Tatsachenbericht, Verlag für Wissenschaft und Literatur, Leipzig, s. 57–63.

Arad Yitzhak, 1999, Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps, Indiana University Press, Bloomington.

Bergen-Belsen, 2010, Bergen-Belsen. Wehrmacht POW Camp, 1940–1945. Concentration Camp, 1943–1945. Displaced Persons Camp, 1945–1950. Catalogue accompanying the permanent exhibition, Wallstein, Lower Saxony Memorials Foundation.

Berkovits Jehuda, 2016, Ich will dich tragen. Auf dem Todesmarsch von Birkenau nach Buchenwald, TOS Verlag, Marsch des Lebens Edition, Tübingen.

Buchenwald. A Preliminary Report by Egon W. Fleck, Civ. and 1st Lt. Edward A. Tenenbaum, 24 kwietnia 1945 (https://mrc-catalogue.warwick.ac.uk/records/RHC/3/31/1/2 [dostęp: 20.01.2023]).

Cesarani David, 2006, A Brief History of Bergen-Belsen, w: Suzanne Bardgett, David Cesarani (red.), Bergen-Belsen 1945. New Historical Perspectives, Vallentine Mitchell, London–Portland.

Długoborski Wacław, Piper Franciszek (red.), 1995, Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. 4: Zagłada, Wydawnictwo Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka, Oświęcim.

Domańska Ewa, 2017, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Gimnich Louis, 1999, Block 61: The Death Block, w: David A. Hackett (tłum. i wstęp), The Buchenwald Report, Westview Press, Boulder–San Francisco–Oxford, s. 319–321.

Greiser Katrin, 1998, „Sie starben allein und ruhig, ohne zu schreien oder jemand zu rufen“. Das „Kleine Lager” im Konzentrationslager Buchenwald, „Dachauer Hefte”, nr 14, s. 102–124. Hoyaux Gaston, 1945, 32 mois sous la matraque des S.S., Editions „Labor”, Bruxelles.

Hördler Stefan, 2015, Ordnung und Inferno. Das KZ-System im letzten Kriegsjahr, Wallstein Verlag, Göttingen.

Kiosze Philipp, Steger Florian, 2020, The Everyday Life of Patients With Tuberculosis in the Concentration Camp of Mittelbau-Dora (1943–1945), „Frontiers in Medicine”, nr 7, s. 1–10.

Kipp Otto, 1999, Mass Death in The Little Camp, w: David A. Hackett (tłum. i wstęp), The Buchenwald Raport, Westview Press, Boulder–San Francisco–Oxford, s. 318–319.

Kogon Eugen, 2017, Państwo SS. Organizacja i funkcjonowanie niemieckiego obozu koncentracyjnego, tłum. Iwona Ewertowska-Klaja, Wydawnictwo Replika, Zakrzewo.

Laqueur Walter, Tydor Baumel Judith (red.), 2001, The Holocaust Encyclopedia, Yale University Press, New Haven–London.

Le Goupil Paul, 1995, Erinnerungen eines Normannen 1939–1945, Verlag Tirésias, Paris.

Libionka Dariusz, 2017, Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin.

Manhès Frédéric-H., 1945, Buchenwald. L’organisation et l’action clandestines des déportés français 1944–1945, F.N.D.I.R.P., Paris.

Mellach Kurt, Springer Paul, 1999, The „Tent Camp”, w: David A. Hackett (tłum. i wstęp), The Buchenwald Raport, Westview Press, Boulder–San Francisco–Oxford, s. 277–278.

Mermelstein Mel, 1993, By Bread Alone. The Story of A-4685, Auschwitz Study Foundation, Huntington Beach.

Montague Patrick, 2014, Chełmno. Pierwszy nazistowski obóz zagłady, tłum. Tomasz S. Gałązka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.

Orth Karin, 1999, Das System der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Eine politische Organisationsgeschichte, Hamburger Edition, Hamburg.

Richet Charles, 1945, Notes médicales sur le camp de Buchenwald en 1944–1945, „Bulletin de L’Académie de Médicine”, séance du 12 juin, s. 377–388.

Richet Charles, 1993, Trois Bagnes, A.D.I.F., Vaucluse.

Röll Wolfgang, 1992, „…ein Rest zitternden Lebens im Territorium sicheren Todes”. Das Kleine Lager im KZ Buchenwald. Eine historische Studie, w: Thomas F. Schneider, Thilman Westphalen (red.), „Reue ist undeutsch” Erich Maria Remarques „Der Funke Leben” und das Konzentrationslager Buchenwald, Rasch Verlag, Bramsche.

Rüdniger Jakob, 1999, How It Looked from the Little Camp, w: David A. Hackett (tłum. i wstęp), The Buchenwald Raport, Westview Press, Boulder–San Francisco–Oxford, s. 318–319.

Ryn Zdzisław, Kłodziński Stanisław, 1983, Na granicy życia i śmierci. Studium obozowego „muzułmaństwa”, „Przegląd lekarski”, nr 1, s. 27–72.

Sacha Magdalena Izabela, 2014, „Gdyście w obóz przybyć już raczyli…”. Obraz kultury lagrowej w świadectwach więźniów Buchenwaldu 1937–1945, Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, Bydgoszcz–Gdańsk.

Shephard Ben, 2006, The Medical Relief Effort at Belsen, w: Suzanne Bardgett, David Cesarani (red.), Bergen-Belsen 1945. New Historical Perspectives, Vallentine Mitchell, London–Portland, s. 31–50.

Sofsky Wolfgang, 2016, Ustrój terroru: obóz koncentracyjny, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa.

Stad M. I., 1995, Uit de dood herrezen. Oorlogsherinneringen, De Bataafsche Leeuw, Amsterdam.

Stein Harry, 1998, Funktionswandel des Konzentrationslagers Buchenwald im Spiegel der Lagerstatistiken, w: Ulrich Herbert, Karin Orth, Christoph Dieckmann (red.), Die nationalsozialistischen Konzentrationslager — Entwicklung und Struktur, t. 1, Wallstein Verlag, s. 167–192.

Stein Harry, 2006, Buchenwald — Stammlager, w: Wolfgang Benz, Barbara Distel (red.), Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, t. 3, C.H. Beck, München, s. 301–355.

Wachsmann Nikolaus, 2016, KL. Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych, tłum. Maciej Antosiewicz, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa.

Wagner Jens-Christian, 2018, Praca przymusowa i ludobójstwo. System nazistowskich obozów koncentracyjnych w czasie wojny, w: Volkhard Knigge (red.), Buchenwald. Wykluczenie i przemoc od 1937 do 1945 roku, Wallstein Verlag, Göttingen, s. 259–270.

Weinstock Rolf, 1950, „Rolf, Kopf hoch!”. Die Geschichte eines jungen Juden, VVN Verlag, Berlin–Potsdam.

Wiesel Elie, 2007, Noc, tłum. Małgorzata Kozłowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Zawodna-Stephan Marta, 2019, Necrocommunitas. Badanie obozów koncentracyjnych w fazie przejściowej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 39–59.

Archiwum Muzeum Miejsca Pamięci Buchenwald

Relacja Josefa Nichthausera, 31/1066

Leo Kok, Die Lage im „kleinen Lager”, Buchenwald, 10 kwietnia 1945 roku, 52/46-18

Jean Najac, list z Buchenwaldu do rodziny z dnia 13 kwietnia 1945 roku, 31/1073

Pobierz

Opublikowane : 2023-03-31

Zawodna-Stephan, M. (2023). Strefy umierania w systemie niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych na przykładzie Małego Obozu w Buchenwaldzie. Kultura I Społeczeństwo, 67(1), 59-87. https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.1.3