Samopomoc i samoobsługa aborcyjna w czasach niepewności
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza społecznej zaradności w sytuacji w warunkach zaostrzenia prawa aborcyjnego w Polsce oraz pandemii COVID-19, utrudniającej korzystanie z usług służby zdrowia. Punktem wyjścia jest koncepcja społecznej zaradności jako taktyki oporu, rozumianej nie tylko jako radzenie sobie z niewydolnością systemu społecznego, niezaspokajającego potrzeb jednostek, ale także jako protest przeciwko społecznemu porządkowi i próba jego zmiany. Analizą objęto działalność Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Aborcyjnego Dream Teamu, Kobiet w Sieci oraz Widzialnej Ręki – Reprodukcyjnej. Materiał badawczy stanowiły informacje udostępniane na ich stronach internetowych i profilach w mediach społecznościowych. Wyniki badania pokazały różne formy wsparcia o charakterze informacyjno-technicznym i psychologicznym w ramach samopomocy aborcyjnej. Zauważalnym efektem działalności, poza zwiększonym dostępem do aborcji, jest także społeczna aktywizacja na rzecz autonomii prokreacyjnej i przyczynianie się do kulturowej zmiany w zakresie postaw wobec przerywania ciąży i szerzej: praw reprodukcyjnych w Polsce.
Słowa kluczowe
aborcja, samoobsługa aborcyjna, samopomoc aborcyjna, zaradność społeczna, samoorganizacja społeczna
Bibliografia
ADT, 2019, Fakty – Historia, strona internetowa grupy Aborcyjny Dream Team, https://aborcyjnydreamteam.pl/2019/11/fakty-historia/ [dostęp 10.09.2021].
Assis Mariana Prandini, Larrea Sara, 2020, Why self-managed abortion is so much more than a provisional solution for times of pandemic, “Sexual and Reproductive Health Matters”, 28:1, s. 37-39.
Bart Pauline B., 1987, Seizing the Means of Reproduction: An Illegal Feminist Abortion Collective – How and Why it Worked, “Qualitative Sociology” 10(4), s. 339-357.
Bearak Jonathan, Popinchalk Anna, Ganatra Bela, Moller Ann-Beth, Tunçalp Özge, Beavin, Cynthia, Kwak Lorreaine, Alkema Leontine, 2020, Unintended pregnancy and abortion by income, region, and the legal status of abortion: estimates from a comprehensive model for 1990–2019, “The Lancet Global Health”, 8(9), e1152-e1161.
Bielska Ewa, 2013, Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych: główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Broniarczyk Natalia, Wydrzyńska Justyna, 2019, Bezpieczna aborcja w naszych rękach, Aborcyjny Dream Team – strona internetowa, https://aborcyjnydreamteam.pl/2019/03/bezpieczna-aborcja-w-naszych-rekach/ [dostęp 10.09.2021].
Brzezińska Anna I., 2011, Samoorganizacja i samopomoc jako warunki i skutki aktywności społeczności lokalnych, „Polityka Społeczna”, numer specjalny pt.: Aktywizacja społeczna a rozwój społeczności. Zasoby, kompetencje, partnerstwo”, s. 10-14.
CBOS, 2020, O dopuszczalności przerywania ciąży i protestach
po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Komunikat z badań nr 153/2020.
Chrzczonowicz Magdalena, 2020, 66 proc. Polaków za prawem do aborcji. Rekordowy wynik w sondażu Ipsos dla OKO.press, Portal OKO.press, https://oko.press/66-proc-za-prawem-do-aborcji/ [dostęp 10.09.2021].
Chwat Oliwia, 2021, Social Solidarity During The Pandemic. The “Visible Hand” and Networked Social Movements, “Kultura i Społeczeństwo” nr 1, s. 87-104.
Contraception Policy Atlas Europe, 2020, European Parliamentary Forum for Sexual&Reproductive Rights, https://www.epfweb.org/node/669 [dostęp 01.09.2021].
Council of Europe, 2017, Women’s sexual and reproductive health and rights in Europe, Commissioner for Human Rights, France.
Creinin Mitchell D., Danielsson Kristina Gemzell, 2009, Medical abortion in early pregnancy, Maureen Paul, E. Steve Lichtenberg, Lynn Borgatta, David A. Grimes, Phillip G. Stubblefield, Mitchell D. Creinin (red.), Management of Unintended and Abnormal Pregnancy: Comprehensive Abortion Care, Blackwell Publishing, s. 111-134.
Drovetta Raquel Irene, 2015, Safe abortion information hotlines: An effective strategy for increasing women’s access to safe abortions in Latin America, “Reproductive Health Matters”, 23:45, s. 47-57.
Erdman Joanna N., Jelinska Kinga, Yanow Susan, 2018, Understandings of self-managed abortion as health inequity, harm reduction and social change, “Reproductive Health Matters”, 26:54, s. 13-19.
European Parliament’s Policy Department for Citizens’ Rights and Constitutional Affairs, 2018, Sexual and reproductive health rights and the implication of conscientious objection, European Union.
FnRKiPR, 2013, 20 lat tzw. ustawy antyaborcyjnej w Polsce. Raport, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Warszawa.
FnRKiPR, 2018, Martwe prawo. Komentarz do sprawozdania rządu z wykonania w 2016 ustawy o planowaniu rodziny, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Warszawa.
FnRKiPR, 2019, Przemoc instytucjonalna w Polsce. O systemowych naruszeniach praw reprodukcyjnych, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Warszawa.
FnRKiPR, 2020, Przerywanie ciąży. Metoda farmakologiczna, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Warszawa, https://federa.org.pl/farmakologiczna/ [dostęp 01.09.2021].
Gałęzka-Śliwka Anita, 2021, Prawo do świadomego planowania rodziny, „Prokuratura i Prawo” 2, s. 78-114.
Gill Roopan K., Cleeve Amanda, Lavelanet Antonella F., 2021, Abortion hotlines around the world: a mixed-methods systematic and descriptive review, “Sexual and Reproductive Health Matters”, 29:1, s. 1-15.
Heiden Tiana B., 2011, Private Bleeding: Self-Induced Abortion in the Twenty-First Century United States, “Gender Issues” 28, s. 209-225.
IBRIS, 2018, Badanie opinii dotyczace stosunku do przerywania ciąży, Wyniki sondażu zrealizowanego na zlecenie Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, https://federa.org.pl/sondaz2018/ [dostęp 01.09.2021].
Jelińska Kinga, Więckiewicz Karolina, Broniarczyk Natalia, 2020, Światowy Dzień Bezpiecznej Aborcji. „Możemy przerywać ciąże w domu, ale potrzebne są empatia i wsparcie”, Wysokie Obcasy” 28.09.2020, https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,26338347,czas-pandemii-pokazal-ze-dostep-do-aborcji-nawet-jesli-obarczony.html [dostęp 01.09.2021].
Joffe Carole, 2009, Abortion and medicine: A sociopolitical history, w: Maureen Paul, E. Steve Lichtenberg, Lynn Borgatta, David A. Grimes, Phillip G. Stubblefield, Mitchell D. Creinin (red.), Management of Unintended and Abnormal Pregnancy: Comprehensive Abortion Care, Blackwell Publishing, s. 1-9.
Kaplan Laura, 1997, The Story of Jane: The Legendary Underground Feminist Abortion Service, University of Chicago Press, Chicago.
King Charles R., 1993, Calling Jane, “Women & Health”, 20:3, s. 75-93.
Klich-Kluczewska Barbara, 2012, Przypadek Marii spod Bochni. Próba analizy mikrohistorycznej procesu o aborcję z 1949 roku, „Rocznik Antropologii Historii”, rok II, nr 1(2), s. 195–209.
Kuźma-Markowska Sylwia, 2017, Walka z „babkami” o zdrowie kobiet: medykalizacja przerywania ciąży w Polsce. w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „Polska 1944/45-1989 Studia i Materiały” XV, s. 189-215.
Kotlarska-Michalska Anna, 2016, Zaradność – wielość znaczeń i kontekstów społecznych, w: Anna Kotlarska-Michalska, Przemysław Nosal (red.), Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań, s. 21-35.
Koralewska Inga, 2020, “Socjologia aborcji”. Sposoby przedstawiania aborcji we współczesnym dyskursie nauk społecznych, „Przegląd Socjologii Jakościowej” Tom XVI Numer 2, s. 170-187.
„Metro Warszawa”, 2018, Tłusty czwartek. Będą sprzedawać wegańskie pączki, żeby zebrać na tabletki "dzień po", https://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarszawa/7,141634,22993597,tlusty-czwartek-beda-sprzedawac-weganskie-paczki-zeby-zebrac.html, [dostęp 01.09.2021].
Michalska Kinga, 2016, Łąki nam nie odbiorą. O aborcji ziołowej, „Krytyka Polityczna”, https://krytykapolityczna.pl/kraj/laki-nam-nie-odbiora/ [dostęp 01.09.2021].
Michalska-Kotlarska Anna, 2016a, Wprowadzenie, w: Anna Kotlarska-Michalska, Przemysław Nosal (red.), Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań, s. 9-17.
Michalska-Kotlarska Anna, 2016b, Zaradność – wielość znaczeń i kontekstów społecznych, w: Anna Kotlarska-Michalska, Przemysław Nosal (red.), Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań, s. 21-35.
Murphy Michelle, 2012, Seizing the Means of Reproduction: Entanglements of Feminism, Health, and Technoscience, Duke University Press.
Nosal Przemysław, 2016, Zaradność społeczna jako taktyka oporu, w: Anna Kotlarska-Michalska, Przemysław Nosal (red.), Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań, s. 37-45.
Nowak Andrzej, de Raad Wouter, Borkowski Wojciech, 2012, Culture Change. The Perspective of Dynamical Minimalism w: Michele J. Gelfand, Chi-Yue Chiu, Ying-yi Hong, Advances in Culture and Psychology: Volume Two, Oxford University Press, s. 251-313.
Pollit Katha, 2015, Pro. Odzyskajmy prawo do aborcji, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Purcell Carrie, 2015, The Sociology of Women’s Abortion Experiences: Recent Research and Future Directions, “Sociology Compass” 9/7, s. 585–596.
Tokarczyk Roman, 2000, Normatywne ujęcia antyprokreacji, „Roczniki Socjologii Rodziny” XII, s. 213-236.
Wężyk Katarzyna, 2021, Aborcja jest, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
WHO, 2015, Health worker roles in providing safe abortion care and post-abortion contraception, World Health Organisation, Genewa, https://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/abortion-task-shifting/en/ [dostęp 01.09.2021].
Wejbert-Wąsiewicz Ewelina, 2014, Enklawy i eksklawy aborcyjne – dynamika i źródło zmian, „ Opuscula Sociologica” nr 2, s. 31-41.
Włodarczyk Ewa, 2016, Zakończenie: O wsparciu społecznym i jego znaczeniu, w: Jolanta Spętana, Danuta Krzysztofiak, Ewa Włodarczyk (red.), Od wykluczenia do wsparcia. W przestrzeni współczesnych problemów społecznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 191-195.
Yanow Susan, Pizzarossa Lucia B., Jelińska Kinga, 2021, Self-managed abortion: Exploring synergies between institutional medical systems and autonomous health movements, “Contraception” 104, s. 219-221.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-4854-2824
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
