„Kierunek, któremu na imię nowoczesność”. Socjalistyczna modernizacja w świetle pamiętników chłopskich w tomie Ta ziemia jest nasza
Abstrakt
Tematem artykułu są związki między nowoczesnością i chłopskością w kontekście socjalistycznej modernizacji w świetle chłopskich pamiętników wydanych w 1969 roku pod tytułem Ta ziemia jest nasza. Autorka za współczesnymi historykami przyjmuje założenie, że okres lat 1944–1956, który obejmują pamiętniki, był czasem modernizacyjnego przyspieszenia i rewolucji społecznej, a jednym z kluczowych elementów tych procesów była reforma rolna zapowiedziana manifestem PWKN w 1944 roku. Okres, którego dotyczą wspomnienia, jest więc czasem socjalistycznego „skoku w nowoczesność”. Szukając odpowiedzi na pytanie, jak kształtowały się w odbiorze pamiętnikarzy i pamiętnikarek przemiany związane z fundamentalnymi elementami socjalistycznej modernizacji, autorka analizuje narracje na temat trzech jej wymiarów: alfabetyzacji, modernizacji wsi i zmiany reguł obywatelstwa, co pozwala jej pokazać, że pamiętniki zawarte w tomie zawierały istotną diagnozę „skoku w nowoczesność”.
Słowa kluczowe
nowoczesność; pamiętniki chłopskie; ludowa historia Polski; reforma rolna; modernizacja
Bibliografia
Błąd Marta, 2019, Sto lat reform agrarnych w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Scholar, Warszawa.
Czapliński Przemysław, 2011, Resztki nowoczesności. Dwa studia o literaturze i życiu, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Czapliński Przemysław, 2017, Dyslokacje. Wprowadzenie do historii polskiej literatury powojennej, w: Hanna Gosk, Bożena Karwowska (red.), Sam początek. Lata 1944–1948 w literaturze okresu Polski Ludowej, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa, s. 9–25.
Dunin-Wąsowicz Krzysztof, 1992, Świadomość narodowa chłopów w świetle pamiętników w okresie powstań narodowowyzwoleńczych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 45, s. 87–93.
Gieba Kamila, 2016, Literatura dotycząca powojennych przesiedleń na tzw. Ziemie Odzyskane — przegląd koncepcji badawczych i próba definicji, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 59, z. 2, s. 75–89.
Grochowski Grzegorz, Krawczyńska Dorota, Wołowiec Grzegorz (red.), 2019, Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze, Universitas, Kraków.
Grzybczak Jarosław, 1999, Gromada — Rolnik Polski 1952–1995, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 1–2, s. 156–167.
Hemmerling Zygmunt (red.), 1990, Wieś polska 1944–1989. Wybrane problemy podmiotowości społecznej, życia politycznego, ekonomicznego, oświatowego, kulturalnego i religijnego, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa.
Jarecka-Kimlowska Stanisława (red.), 1969, Ta ziemia jest nasza. Wybór pamiętników z konkursu ogłoszonego w 20-lecie reformy rolnej przez „Gromadę — Rolnik Polski”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Kenney Padraic, 2015, Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950, tłum. Anna Dzierzgowska, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Leder Andrzej, 2014, Prześniona rewolucja. Cwiczenie z logiki historycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Leszczyński Adam, 2013, Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980, Insytut Studiów Politycznych PAN–Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Leszczyński Adam, 2020, Ludowa historia Polski, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Palska Hanna, 1997, Polskie pamiętnikarstwo konkursowe. Ideologia w autobiografii, autobiografia w ideologii, „Społeczeństwo, Badania, Metody”, nr 1–2, s. 9–17.
Palska Hanna, 1998, „Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich” [recenzja], „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 134–139.
Porter-Szűcs Brian, 2021, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tłum. Anna Dzierzgowska, Jan Dzierzgowski, Wydawnictwo Filtry, Warszawa.
Wylegała Anna, 2017, O perspektywie badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej, „Rocznik Antropologii Historii”, t. 7, nr 10, s. 273–305.
Wylegała Anna, 2020, Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-0067-5721
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
