Uchodźcy z Ukrainy w prywatnych dyskursach osób goszczących ich w swoich domach
Abstrakt
Celem tego artykułu jest zarysowanie obrazu migrantów przymusowych z Ukrainy w oczach osób, które przyjęły uchodźców w swoich domach po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. Artykuł powstał w oparciu o analizę 30 indywidualnych, częściowo ustrukturyzowanych wywiadów jakościowych przeprowadzonych w ramach projektu “Prywatne przyjmowanie i wsparcie uchodźców z Ukrainy” pomiędzy początkiem kwietnia a końcem maja 2022. Posługując się teorią sekurytyzacji, autorka analizuje, jak uczestnicy badania konstruują obraz migrantów w odniesieniu do dwóch aspektów dyskursu sekurytyzacji: obcości kulturowej jako zagrożenia i obciążenia systemu opieki społecznej grożącego naruszeniem dobrobytu społeczeństwa przyjmującego. Analizuje również, czy badani kontrastują wizerunek uchodźcy z Ukrainy z wysoko sekurytyzowanym obrazem migranta z państw Bliskiego Wschodu i Afryki (MENA).
Badani nie konstruowali obrazu migrantów przymusowych z Ukrainy korzystając z aparatu dyskursu sekurytyzującego. Ukraińcy to dla nich przede wszystkim uchodźcy wojenni, którym należy się pomoc wobec dramatycznej sytuacji. Uważali ich za bliskich kulturowo i nie konstruowali ich jako zagrożenia dla tożsamości kulturowej. Chociaż określali przynajmniej część Ukraińców mianem roszczeniowych, nie uważali ich za obciążenie systemu opieki społecznej. Wśród badanych wyróżniła się grupa, która kontrastowała migrantów z Ukrainy z migrantami z krajów MENA, tych drugich uważając za zagrożenie. Konstrukcja obrazu migranta opierała się o elementy dyskursu nacjonalistycznego, ról płciowych i neoliberalnego dyskursu o pracy i bezrobociu.
Słowa kluczowe
uchodźcy; Ukraina; sekurytyzacja; analiza dyskursu
Bibliografia
Adamczyk Anita, Sakson Andrzej, Trosiak Cezary (red.), 2019, Migranci i mniejszości jako obcy i swoi w przestrzeni polityczno-społecznej, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, Poznań.
Baider Fabienne, Kopytowska Monika, 2017, Conceptualising the Other: Online Discourses on the Current Refugee Crisis in Cyprus and in Poland, „Lodz Papers in Pragmatics”, t. 13(2), s. 203–233 (https://doi.org/10.1515/lpp-2017-0011).
Baran Dariusz, 2016, Wizerunek Ukraińców na łamach wybranej polskiej prasy, „Prawo i Społeczeństwo”, t. 16, nr 1, s. 97–116.
Bartoszewicz Monika G., Eibl Otto, El-Ghamari Magdalena, 2022, Securitising the Future: Dystopian Migration Discourses in Poland and the Czech Republic, „Futures”, t. 141, 102972 (https://doi.org/10.1016/j.futures.2022.102972).
Blaut James M., 2003, Teoria rasizmu kulturowego, tłum. Mariusz Turowski, „Lewą nogą”, nr 15, s. 138–152.
Bröer Christian, Heerings Marjolijn, 2013, Neurobiology in Public and Private Discourse: The Case of Adults with ADHD, „Sociology of Health & Illness”, t. 35(1), s. 49–65 (https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2012.01477.x).
Cap Piotr, 2017, The Politics of Fear: Playing the Anti-immigration Card in Public Discourse of the Law & Justice Party in Poland, „Heteroglossia. Studia Kulturoznawczo-Filologiczne”, nr 7, s. 65–86.
Cap Piotr 2018, “We Don’t Want Any Immigrants or Terrorists Here”: The Linguistic Manufacturing of Xenophobia in the Post-2015 Poland, „Discourse & Society”, t. 29(4), s. 380–398 (https://doi.org/10.1177/0957926518754416).
Cymanow-Sosin Klaudia, Drąg Katarzyna, 2017, Obraz ekonomicznej migracji Ukraińców do Polski w nowych mediach — zróżnicowane formy zagrożenia w tekstach polskojęzycznych, „Kultura — Media — Teologia”, nr 2, s. 58–68.
Domalewska Dorota, 2016, Immigration, Stereotypes, and Social Security: The Portrayal of Migrant Groups in Public Discourse, „Security and Defence Quarterly”, t. 13(4), s. 15–31 (https://doi.org/10.35467/sdq/103231).
Downarowicz Paweł, Wydra Anna, 2022, Zaangażowanie Polaków w aktywną pomoc uchodźcom z Ukrainy, COPOCS Research Brief 1, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Dustmann Christian, Preston Ian, 2007, Racial and Economic Factors in Attitudes to Immigration, „The B.E. Journal of Economic Analysis & Policy”, t. 7(1), s. 1–41.
Goździak Elżbieta, Márton Péter, 2018, Where the Wild Things Are: Fear of Islam and the Anti-Refugee Rhetoric in Hungary and in Poland, „Central and Eastern European Migration Review”, t. 7(2), s. 125–151.
Górecki Mirosław, 2013, Wolontariat — idea, organizacja, doświadczenia, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne”, nr 1, s. 81–110.
Grzymała-Kazłowska Aleksandra, 2007, Konstruowanie innego. Wizerunki imigrantów w Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Grzymała-Kazłowska Aleksandra, Okólski Marek, 2003, Influx and Integration of Migrants in Poland in the Early XXI Century, Instytut Studiów Migracyjnych UW, „Prace Migracyjne”, nr 50.
Hainmueller Jens, Hiscox Michael J., 2010, Attitudes toward Highly Skilled and Low-skilled Immigration: Evidence from a Survey Experiment, „American Political Science Review”, t. 104(1), s. 61–84 (https://doi.org/10.1017/S0003055409990372).
Huysmans Jef, 2006, The Politics of Insecurity: Fear, Migration and Asylum in the EU, Routledge (https://doi.org/10.4324/9780203008690).
Jaroszewicz Marta, Grzymski Jan, 2021, Technocracy Revisited: The Polish Security Dispositif and Ukrainian Migration to Poland, „Journal of Contemporary European Research”, t. 17(2) (https://doi.org/10.30950/jcer.v17i2.1215).
Jaroszewicz Marta, Małynowska Ołena, 2018, Najnowsza migracja z Ukrainy do Polski: (nie)stały fenomen? Fundacja im. Stefana Batorego (https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Forum%20Idei/Najnowsza%20migracja%20z%20Ukrainy.pdf).
Konieczna-Sałamatin Joanna i in., 2015, Imigranci o wysokich kwalifikacjach na polskim rynku pracy. Raport z badań 2014–2015, ISEE — Instytut Społeczno-Ekonomicznych Ekspertyz, Fundacja „Nasz Wybór”, Warszawa (https://doi.org/10.13140/RG.2.1.4009.5847).
Krotofil Joanna, Motak Dominika, 2018, Between Traditionalism, Fundamentalism, and Populism: A Critical Discourse Analysis of the Media Coverage of the Migration Crisis in Poland, w: Ulrich Schmiedel, Graeme Smith (red.), Religion in the European Refugee Crisis, Palgrave Macmillan, Cham, s. 61–85.
Krzyżanowska Natalia, Krzyżanowski Michał, 2018, “Crisis” and Migration in Poland: Discursive Shifts, Anti-Pluralism and the Politicisation of Exclusion, „Sociology”, t. 52(3), s. 612–618 (https://doi.org/10.1177/0038038518757952).
Krzyżanowski Michał, 2018, Discursive Shifts in Ethno-Nationalist Politics: On Politicization and Mediatization of the “Refugee Crisis” in Poland, „Journal of Immigrant & Refugee Studies”, t. 16(1–2), s. 76–96 (https://doi.org/10.1080/15562948.2017.1317897).
Olkowska Katarzyna, 2008, Optymizm sprawczy i orientacje kontroli wśród wolontariuszy, w: Dorota Rytkowska, Anna Szuster (red.), O różnych obliczach altruizmu, Scholar, Warszawa.
Phillimore Jenny i in.., 2021, Economic Self-Reliance or Social Relations? What Works in Refugee Integration? Learning from Resettlement Programmes in Japan and the UK, „Comparative Migration Studies”, t. 9(1), 17 (https://doi.org/10.1186/s40878-021-00223-7).
Polynczuk-Alenius Kinga, 2021, At the Intersection of Racism and Nationalism: Theorising and Contextualising the “Anti-Immigration” Discourse in Poland, „Nations and Nationalism”, t. 27(3), s. 766–781 (https://doi.org/10.1111/nana.12611).
Sakson Andrzej, 2019, Ukraińscy imigranci zarobkowi w Polsce (2017–2019), w: Anita Adamczyk, Andrzej Sakson, Cezary Trosiak (red.), Migranci i mniejszości jako obcy i swoi w przestrzeni polityczno-społecznej, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, Poznań.
Skibińska Anna, 2021, Ratunek dla gospodarki czy zagrożenie ze Wschodu? Ukraińcy w nagłówkach „Gazety Wrocławskiej”, „Studia Humanistyczne AGH”, t. 20, nr 4, s. 27–46.
Tan Nikolas Feith, 2021, Community Sponsorship in Europe: Taking Stock, Policy Transfer and What the Future Might Hold, „Frontiers in Human Dynamics”, t. 3 (https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fhumd.2021.564084).
Theiss Maria, 2019, Troska o nasze polskie dzieci, rozleniwianie nierobów i manipulowanie pokrzywdzonymi. Analiza dyskursu publicznego wokół programu Rodzina 500+, Instytut Studiów Zaawansowanych, Warszawa (https://www.academia.edu/40408891/Troska_o_nasze_polskie_dzieci_rozleniwianie_nierob%C3%B3w_i_manipulowanie_pokrzywdzonymi_Analiza_dyskursu_publicznego_wok%C3%B3%C5%82_ programu_ Rodzina_500_).
Thérová Lenka, 2023, Anti-Immigration Attitudes in Contemporary Polish Society: A Story of Double Standards?, „Nationalities Papers”, t. 51(2), s. 387–402 (https://doi.org/10.1017/nps.2022.71).
Thevenin Elodie, 2022, Protecting Europe against Migration. Law and Justice’s Populist Discourse in the Polish Parliament, w: Haris Dajč, Isidora Jarić, Ljiljana Dobrošak (red.), Contemporary Populism and Its Political Consequences: Discourses and Practices in Central and South-Eastern Europe, Institute of Social Sciences Ivo Pilar, Zagreb.
Troszyński Marek, El-Ghamari Magdalena, 2022, A Great Divide: Polish Media Discourse on Migration, 2015–2018, „Humanities and Social Sciences Communications”, t. 9(1), 1 (https://doi.org/10.1057/s41599-021-01027-x).
Zawadzka-Paluektau Natalia, 2022, Ukrainian Refugees in Polish Press, „Discourse & Communication”, t. 17(1), s. 96–111.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0009-0005-3200-430X
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
