(Nie)pewny status bliskich związków w kontekście ekspresyjnego indywidualizmu
Abstrakt
Artykuł przedstawia społeczno-kulturową analizę miłości i intymności i dobierania się w pary w konkurencyjnej, samorealizującej się, samospełniającej się kulturze. W dyskusji socjologicznej pole teoretycznych oraz empirycznych analiz jest coraz bardziej rozległe, jeśli chodzi o refleksyjne scenariusze bliskich relacji. Rozpoznawalnym znakiem przemian społecznych w warunkach późnej nowoczesności jest indywidualizacja i związana z nią pluralizacja stylów życia. W porównaniu ze związkami tworzonymi kiedyś w oparciu o uwarunkowania prestiżowo-genealogiczno-ekonomiczne, przestrzeń akceptowanych dzisiaj kodów „bycia razem” wydaje się być chaosem. W wyniku prób wyemancypowania się jednostki spod władzy moralności i kontekstu społecznego, kategoria “my” staje się coraz bardziej abstrakcyjna, partnerzy negocjują „intymne pakiety tożsamościowe” w zależności od indywidualnych preferencji. Zakorzenione w kulturze, tradycyjne wzory biografii intymnych stają się indywidualnym „projektem” podlegającym optymalizacji, a zarazem kulturową praktyką regulowaną przez mechanizmy rynkowe, dyskursy naukowe i medialne oraz najnowsze technologie komunikacyjne.
W artykule zaprezentowano projekt badawczy, którego wyniki miały na uwadze rozpoznanie tych obszarów funkcjonowania związków, które mają znaczenie w kontekście rozwoju bliskości. Przeprowadzone badania miały charakter eksploracyjny i mieściły się w strategii badań jakościowych. Analizowany materiał empiryczny stanowiły 42 indywidualne wywiady półstrukturalne. Jak pokazały wywiady, bliskość jest zjawiskiem o charakterze procesualnym, refleksyjnym, zindywidualizowanym, a zarazem zrytualizowanym.
Słowa kluczowe
intymność; bliskość; romantyczne związki; przyjaźń; miłość; seks; zindywidualizowana refleksyjność; późna nowoczesność
Bibliografia
Andersen Judith, Zou Christopher, 2015, Exclusion of Sexual Minority Couples from Research, „Health Science Journal”, t. 9(6), s. 1–9.
Barker Meg, Langdridge Darren (red.), 2009, Understanding Non-Monogamies, Routledge, New York.
Beck Ulrich, 2009, Ponowne odkrycie polityki. Przyczynek do teorii modernizacji refleksywnej, w: Ulrich Beck, Anthony Giddens, Scott Lash, Modernizacja refleksyjna, tłum. Jacek Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 11–78.
Beck Ulrich, 2012, Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, tłum. Bogdan Baran, Scholar, Warszawa.
Beck Ulrich, Beck-Gernsheim Elisabeth, 2013, Całkiem zwyczajny chaos miłości, tłum. Tomasz Dominiak, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Beer Bettina, Gardner Don, 2015, Anthropology of Friendship, w: James D. Wright (red.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Elsevier, Amsterdam, s. 425–431.
Berger Peter, Luckmann Thomas, 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. Józef Niżnik, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Bieńko Mariola, 2001, Przyjaźń małżeńska. Studium doświadczeń życiowych warszawskich inteligentów, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.
Bieńko Mariola, 2020, Osobiste i społeczne projekty bliskości we współczesnych intymnych biografiach, w: Anna Kwak, Mariola Bieńko, Publiczny i prywatny obraz bliskich związków, Nomos, Kraków, s. 21–127.
Blair Karen, 2014, The State of LGBTQ-Inclusive Research Methods in Relationship Science and How We Can Do Better, „Relationship Research News”, t. 13(1), s. 7–12.
Carter Julia, Duncan Simon, 2017, Reinventing Couples: Tradition, Agency and Bricolage, Palgrave Macmillan, London.
Elliott Anthony, Lemert Charles, 2010, The New Individualism: The Emotional Costs of Globalization, Revised Edition, Routledge, London.
Gabb Jacqui, Fink Janet, 2018, Couple Relationships in the 21st Century: Research, Policy, Practice, Palgrave Macmillan, Basingstoke, New York.
Gergen Kenneth, 2009, Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym, tłum. Mirosława Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Giddens Anthony, 2001, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Giddens Anthony, 2006, Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Hochschild Arlie Russell, 1994, The Commercial Spirit of Intimate Life and the Abduction of Feminism: Signs from Women’s Advice Books, „Theory, Culture and Society”, t. 11(2), s. 1–24.
Hochschild Arlie R., 2012, The Outsourced Self: Intimate Life in Market Times, Metropolitan Book, Henry Holt and Company, New York.
Holstein James A., Gubrium Jaber F., 2009, Praktyki interpretacyjne a działanie społeczne, w: Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 677–705.
Illouz Eva, 2010, Uczucia w dobie kapitalizmu, tłum. Zygmunt Simbierowicz, Józef Niżnik, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Illouz Eva, 2016, Dlaczego miłość rani. Studium socjologiczne, tłum, Michał Filipczuk, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Illouz Eva, 2021, The End of Love: A Sociology of Negative Relations, Polity Press, Cambridge.
Irvine Leslie, Cilia Laurent, 2017, More-Than-Human Families: Pets, People, and Practices in Multispecies Households, „Sociology Compass”, t. 11(2) (https://doi.org/10.1111/soc4.12455).
Jacyno Małgorzata, 2007, Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jamieson Lynn, 1998, Intimacy: Personal Relationships in Modern Societies, Polity Press, Cambridge, U.K.
Jamieson Lynn, 1999, Intimacy Transformed? A Critical Look at the “Pure Relationship”, „Sociology”, t. 33(3), s. 477–94.
Kaufmann Jean-Claude, 2004, Ego. Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji podmiotu, tłum. Krzysztof Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Kvale Steinar, 2004, InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego, tłum. Stanisław Zabielski, Trans Humana, Białystok.
Langford Wendy, 1999, Revolutions of the Heart: Gender, Power and the Delusions of Love, Routledge, London.
Laurent-Simpson Andrea, 2017, Considering Alternate Sources of Role Identity: Childless Parents and Their Animal “Kids”, „Sociological Forum”, t. 32 (3), s. 610–634.
Levinas Emmanuel, 2000, Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. Piotr Mrówczyński, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Miles Matthew B., Huberman A. Michael, 2000, Analiza danych jakościowych, tłum. Stanisław Zabielski, Trans Humana, Białystok.
Paasonen Susanna, 2018, Infrastructures of Intimacy, w: Rikke Andreassen, Michael Nebeling Petersen, Katherine Harrison, Tobias Raun (red.), Mediated Intimacies: Connectivities, Relationalities and Proximities, Routledge, London, s. 103–116.
Peel Elisabeth, Harding Rosie, 2008, Recognizing and Celebrating Same-Sex Relationships: Beyond the Normative Debate, „Sexualities”, t. 11(6), s. 659–666.
Roseneil Sasha, Ketokivi Kaisa, 2015, Relational Persons and Relational Processes: Developing the Notion of Relationality for the Sociology of Personal Life, „Sociology”, t. 50, s. 143–159.
Spencer Liz, Pahl Ray, 2006, Rethinking Friendship: Hidden Solidarities Today, Princeton University Press, Oxford.
Wilson Ara, 2016, The Infrastructure of Intimacy, „Signs: Journal of Women in Culture and Society”, t. 41(2), s. 247–280.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-9165-906X
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
