Kłopotliwe dziedzictwo w turystycznym kontekście. Opolscy przewodnicy i ich strategie narracji o tym, co nieobojętne społecznie
Abstrakt
The article aims to show the dissonant heritage of Opole from the perspective of tourist guides. Its first section shows the dissonant heritage in relation to tourism, especially cultural tourism, heritage tourism and dark tourism. The role of the tourist guide in constructing narratives about difficult heritage is then considered. Empirically, the article endeavours to identify the elements of Opole’s dissonant heritage discerned by tourist guides, and the ways of telling tourists about them. Ten qualitative interviews were conducted with Opole guides. Analysis of the narratives reveals that the dissonant heritage of Opole is perceived by the guides from several perspectives. This primarily means their own, entangled in the social characteristics of the guide (e.g. national identity), in the context of the specificity of the group that the guide is showing round, and in the context of their reactions to the guide’s stories or sites visited.
Słowa kluczowe
kłopotliwe dziedzictwo; turystyka; turystyka kulturowa; tanatoturystyka; przewodnik; Opole
Bibliografia
Bałłaban Jerzy, Jaeschke Zdzisław, Racławicki Stanisław, 1970, Opole 1945 i dziś, Interpress, Warszawa.
Banaszkiewicz Magdalena, 2018, Turystyka w miejscach kłopotliwego dziedzictwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Banaszkiewicz Magdalena, 2020, Kłopotliwe dziedzictwo Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia w interpretacji przewodników, „Turystyka Kulturowa” nr 3(114), s. 103–127.
Banaszkiewicz Magdalena, 2022a, Tourism and Heritage in the Chornobyl Exclusion Zone, Routledge, New York.
Banaszkiewicz Magdalena, 2022b, The Transgressive Approach to the Dark Tourism Experience: Stalkerism in the Chernobyl Exclusion Zone, „Polish Sociological Review”, nr 3, s. 367–384.
Banaszkiewicz Magdalena, Kruczek Zygmunt, Duda Anna, 2017, The Chernobyl Exclusion Zone as a Tourist Attraction: Reflections on the Turistification of the Zone, „Folia Turistica”, nr 44, s. 145–169.
Berlińska Danuta, 2005, Oswajanie wielokulturowości, w: Dorota Simonides (red.), Śląsk Opolski. Dziedzictwo i współczesność, Oficyna Piastowska, Opole, s. 69–94.
Boorstin Daniel, 1962, The Image: a Guide to Pseudo-Events in America, Atheneum, New York.
Borkowski Maciej, 2005, Żydzi — zapomniana mniejszość, w: Dorota Simonides (red.), Śląsk Opolski. Dziedzictwo i współczesność, Oficyna Piastowska, Opole, s. 63–68.
Borkowski Maciej, 2015, Opole przełomu wieków XIX/XX, Księży Młyn, Łódź.
Bruner Edward M., 2015, Culture on Tour: Ethnographies of Travel, University of Chicago Press, Chicago.
Cohen Erik, 1972, Toward a Sociology of International Tourism, „Social Research”, t. 39(1), s. 164–182.
Cohen Erik, 1985, The Tourist Guide, „Annals of Tourism Research”, t. 12, s. 5–29.
de Beer Andries, Rogerson Christian M., Rogerson Jayne M., 2014, Decent Work in the South African Tourism Industry: Evidence from Tourist Guides, „Urban Forum”, t. 25 (1), s. 89–103.
Dahles Heidi, 2002, The Politics of Tour Guiding: Image Management in Indonesia, „Annals of Tourism Research”, t. 29(3), s. 783–800.
Duda Anna, 2018, Wskaźnik mrocznych atrakcji Philipa Stone’a — sztuczny podział czy skuteczne nerzędzie badawcze? Przypadek Czarnobyla, w: Elżbieta Nieroba, Anna Kopczak-Wirga (red.), Sztuka podróżowania, czyli turysta w świecie kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 145–157.
Foley Malcolm, Lennon John, 1996, JFK and Dark Tourism: A Fascination with Assassination, „International Journal of Heritage Studies, t. 2(4), s. 198–211.
Fuhrmeister Christian, 2020, Architektura nazistowska a pojęcie kłopotliwego dziedzictwa, w: Jacek Purchla, Żanna Komar (red.), Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2020, s. 19–24.
Hall Stuart, 1980, Encoding/Decoding, w: Stuart Hall, Dorothy Hobson, Andrew Lowe, Paul Willis (red.), Culture, Media and Language, Hutchinson, London, s. 128–138.
Hałas Elżbieta, 2016, Refleksyjny podmiot w świecie społecznym. O paradygmacie i założeniach socjologii interpretacyjnej, „Roczniki Nauk Społecznych”, t. 8(44), 4, s. 35–50.
Holloway Christopher, 1981, The Guided Tour a Sociological Approach, „Annals of Tourism Research”, t. 8(3), s. 377–402.
Horoszkiewicz Roman, Spiechowicz Janusz, Wicher Krystyna, Wojciechowski Edmund,
, Opole. Przewodnik, Komisja Wydawnicza przy ZO PTTK Wojewódzki Komitet Turystyki, Opole.
Hryhorczuk Nicholas, 2019, Radioactive Heritage: The Universal Value of Chernobyl as a Dark Heritage Site, „Qualitative inquiry”, t. 25 (9–10), s. 1047–1055.
Idzikowski Franciszek, 2002, Opole. Dzieje miasta do 1863 roku, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Kansteiner Wulf, 2002, Finding Meaning in Memory: A Methodological Critique of Collective Memory Studies, „History and Theory”, t. 41(2), s. 179–197.
Kapa Matome, de Crom Engela, Hermann Uwe, 2022, An Exploration of Tourist Guides’ Competencies to Create Memorable Tourist Experiences, „GeoJournal of Tourism and Geosites”, t. 44(4), s. 1350–1358.
Kassawnh Mohammad S., Al Makhadmeh Issam Mohammad, Shatnawi Hakam S., Al Najdawi Bashar M., 2019, The Impact of Behaviors and Skills of Tour Guides in Guiding Tourist Groups, „African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure”, t. 8(1), s. 1–12.
Kaufman Tammie J., 2018, Cultural and Heritage Tourism and Management, Business Expert Press, New York.
Kruczek Zygmunt, Nowak Agnieszka, 2019, Miasto w cieniu muzeum. Problemy rozwoju turystyki w Oświęcimiu, „Tourism”, t. 29(1), s. 47–55.
Kvale Steinar, 2010, Prowadzenie wywiadów, tłum. Agata Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Larsen Jonas, Urry John, 2011, Gazing and Performing, „Environment and Planning D: Society and Space”, t. 29(6), s. 1110–1125.
Macdonald Sharon, 2013, Memorylands: Heritage and Identity in Europe Today, Routledge, New York.
Motyka Marek, 2016, Turystyka etniczna a turystyka sentymentalna, „Przestrzeń Społeczna”, nr 1(11), s. 1–22.
Nash Denison, 1989, Tourism as a Form of Imperialism, w: Valene L. Smith (red.), Hosts and Guests: The Anthropology of Tourism, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, s. 37–52.
Nicieja Stanisław Sławomir, 2010, Opole — stolica starostwa. Impresja historyczna, w: Stanisław S. Nicieja, Krzysztof Spałek, Dziedzictwo kulturowe powiatu opolskiego, Wydawnictwo MS, Opole.
Paszkiewicz Piotr, 1998, Spór o cerkwie prawosławne w II Rzeczypospolitej. „Odmoskwianie” czy „polonizacja”?, w: Dariusz Konstantynów, Robert Pasieczny, Piotr Paszkiewicz (red.), Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789–1950, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Patton Michael, 2002, Qualitative Evaluation and Research Methods, Sage, London.
Purchla Jacek, 2020, Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce — dziedzictwo kłopotliwe?, w: Jacek Purchla, Żanna Komar (red.), Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków, s. 9–16.
Robinson Mike, Picard David, 2017, Emotion in Motion: Tourism, Affect and Transformation, Routledge, New York.
Rush-Cooper Nick, 2020, Nuclear Landscape: Tourism, Embodiment and Exposure in the Chernobyl Zone, „Cultural Geographies”, t. 27(2), s. 217–235.
Sandaruwani Rudmi Chehanika, Gnanapala Athula C., 2016, The Role of Tourist Guides and Their Impacts on Sustainable Tourism Development: A Critique on Sri Lanka, „Tourism, Leisure and Global Change”, t. 3, s. 62–73.
Seaton Anthony V., 1996, From Thanatopsis to Thanotourism: Guided by the Dark, „International Journal of Heritage Studies, t. 2(4), s. 234–244.
Simmel Georg, 1921, The Sociological Significance of the „Stranger”, w: Robert E. Park, Ernest W. Burgess (red.), Introduction to the Science of Sociology, University of Chicago Press, Chicago, s. 322–327.
Skinner Jonathan, Theodossopoulos Dimitrios, 2011, Introduction: The Play of Expectation in Tourism, w: Jonathan Skinner, Dimitrios Theodossopoulos (red.), Great Expectation: Imagination and Anticipation in Tourism, Berghahn Books, New York, s. 1–26.
Smith Valene L. (red.), 1989, Hosts and Guests: The Anthropology of Tourism, University of Pennsylvania Press, Philadelphia.
Stone Philip, 2006, A Dark Tourism Spectrum: Towards a Typology of Death and Macabre Related Tourist Sites, Attractions and Exhibitions, „Tourism: An Interdisciplinary International Journal”, t. 54(2), s. 145–160.
Szmeja Maria, 2000, Niemcy? Polacy? Ślązacy!, Universitas, Kraków.
Timm Knudsen Britta, 2011, Thanatourism: Witnessing Difficult Pasts, „Tourist Studies”, t. 11(1), s. 55–72.
Thurnell-Read Thomas, 2009, Engaging Auschwitz: An Analysis of Young Travellers’ Experiences of Holocaust Tourism, „Journal of Tourism Consumption and Practice”, t. 1(1), s. 26–52.
Tunbridge John, Ashworth Gregory, 1996, Dissonant Heritage: The Management of the Past as a Resource in Conflict, Wiley, Chichester–New York.
Uys Isabel, 2009, The South African Aid-Facts and Trips, Protea Book House, Pretoria.
Uniwersytet Opolski Polska
https://orcid.org/0000-0002-6080-7784
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
