Польща і Поляки в політичній стратегії ОУН (1929–1942)
Abstrakt
In the 1930s, the political strategy implemented by the Organisation of Ukrainian Nationalists (OUN) contained various projects for solving the ‘Polish question’ during the future national revolution: from the forced repatriation of colonists resettled in Volhynia and Eastern Galicia in the 1920s and 1930s to the ‘final solution’ of the question by exterminating some of the Poles and expelling the rest to their ethnic lands. The last concept, proposed by Mykhailo Kolodzins’kyi, was supported by the most radical group of OUN activists. At first, they had no decisive influence on decision-making. After the outbreak of World War II, a series of events led to the strengthening of the OUN’s radical wing. The turning point was the proposal by the military referents of the OUN(b) at the end of 1942 to carry out the forced eviction of Poles during future general mobilisation. At the beginning of 1943, the concept of ‘cleansing the territory’ of the Polish population finally prevailed in the Volhynian leadership of the OUN(b).
Bibliografia
Bohunow S., Z. Gajowniczek, B. Gronek, P. Kułakowski, P. Mierecki, W. Prystajko, O. Pszennikow i in., red., Polacy i Ukraińcy pomiędzy dwoma systemami totalitarnymi 1942–1945, cz. 1, Warszawa – Kijów 2005 (= Polska i Ukraina w latach trzydziestych–czterdziestych XX wieku Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych, t. 4).
Bruder F., „Den Ukrainischen Staat erkämpfen oder sterben!”: Die Organisation Ukrainischer Nationalisten (OUN). 1929–1948, Metropol, Berlin 2007.
Čerčenko Û. upor., Dokumenti ì materìali z ìstorìï Organìzacìï Ukraïnsʹkih Nacìonalìstìv, t. 2, č. 1, Vidavnictvo ìm. Oleni Telìgi, Kiïv 2010.
Čerčenko Û., Peredmova, v: Dokumenti ì materìali z ìstorìï Organìzacìï Ukraïnsʹkih Nacìonalìstìv, t. 2, č. 1, upor. Ûrìj Čerčenko, Vidavnictvo ìm. Oleni Telìgi, Kiïv 2010.
Dzûban O. upor., Ukraïnsʹke deržavotvorennâ: Akt 30 červnâ 1941: Zb. dokumentìv ì materìalìv, Lìteraturna agencìâ «Pìramìda», Lʹvìv; Kiïv 2001.
Gajvas Â., Volâ cìni ne maê, Srìbna surma, Toronto1971.
Ìlʹûšin Ì. Ì., Bojovì dìï OUN ì UPA na antipolʹsʹkomu frontì, v: Organìzacìâ ukraïnsʹkih nacìonalìstìv ì Ukraïnsʹka povstansʹka armìâ: ìstoričnì narisi, vìdp. red. S. V. Kulʹčicʹkij, Naukova dumka, Kiïv 2005, c. 222–302.
Ìlʹûšin Ì., Polʹsʹka problema v deržavotvorčìj dìâlʹnostì OUN ta sprobi ukraïnsʹko-polʹsʹkogo porozumìnnâ v 1940–1941 rr., „Galičina” 2009, t. 15–16, c. 119–129.
Kniš Z., Duh, ŝo tìlo rve do boû… (Ûlìân Golovìnsʹkij, Krajovij Komandant U. V. O.), Vìnnìpegʹ 1951.
Kolodzìnsʹkij M., Nacìonalìstične povstannâ: Rozdìl ìz pracì «Voênna doktrina ukraïnsʹkih nacìonalìstìv», „Ukraïna moderna” 2013, t. 20, c. 257–295.
Kolodzìnsʹkij M., Ukraïnsʹka voênna doktrina, Toronto 1957.
Kolodzìnsʹkij M., Voênna doktrina ukraïnsʹkih nacìonalìstìv, Osnova-Print, Kiïv 2019.
Krimìnsʹkij V., Analìz svìtoglâdu radikalʹnogo krila členìv OUN čerez prizmu «voênnoï doktrini» Mihajla Kolodzìnsʹkogo, „Vìjsʹkovo-ìstoričnij meridìan” 2019, t. 1 (23), c. 51–61, https://vim.gov.ua/pages/_journal_fi les/23.05.2019/pdf/VIM_23_2019-51-61.pdf.
Kubìjovič V., Ukraïncì v Generalʹnìj Gubernìï, 1939–1941: ìstorìâ Ukraïnsʹkogo Centralʹnogo Komìtetu, Vidavnictvo Mikoli Denisûka, Čìkagʹo 1975.
Kulʹčicʹkij S. vìdp. red., OUN v 1941 rocì: Dokumenti, č. 1, Ìnstitut ìstorìï Ukraïni NAN Ukraïni, Kiïv 2006.
Kulińska L., Działalność terrorystyczna i sabotażowa nacjonalistycznych organizacji ukraińskich w Polsce w latach 1922–1939, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009.
Lenartovič O. Û., Sprobi ukraïnsʹko-polʹsʹkogo porozumìnnâ v roki Drugoï svìtovoï vìjni, „Gìleâ: naukovij vìsnik” 2017, t. 119, c. 92–96.
Mìrčuk P., Naris ìstorìï OUN, 1920–1939 roki, vid. 3-tê, Kiïv 2007.
Miszko P., K. Matkowski, Zbrodnie ludobójstwa popełnione przez nacjonalistów ukraińskich w Małopolsce Wschodniej w latach 1939–1945 na osobach narodowości polskiej – w świetle śledztw OKŚZpNP we Wrocławiu, v: Zbrodnie przeszłości: Opracowania i materiały prokuratorów IPN, t. 2: Ludobójstwo, red. R. Ignatiew, A. Kura, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2008, c. 34–52.
Motika Gʹ., Vìd volinsʹkoï rìzanini do operacìï «Vìsla»: Polʹsʹko-ukraïnsʹkij konflìkt 1943–1947 rr., per. z pol. A. Pavlišina, Duh ì Lìtera, Kiïv 2013.
Motyka G., Wołyń ʹ43: ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka historyczna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016.
Muravsʹkij V. upor., Kongʹres Ukraïnsʹkih Nacìonalìstìv 1929 r.: dokumenti ì materìali, Lʹvìv 2006.
Patrilâk Ì., O. Pagìrâ, Vìjsʹkova konferencìâ OUN(B) 1942 r. ì rozrobka planìv zì stvorennâ ukraïnsʹkih zbrojnih sil, „Z arhìvìv VUČK–GPU––NKVD–KGB” 2008, t. 1/2 (30/31), c. 484–511.
Patrilâk Ì., „Vstanʹ ì borisʹ, sluhaj ì vìr…”: Ukraïnsʹke nacìonalìstične pìdpìllâ та povstansʹkij ruh 1939–1960 rr., Centr doslìdženʹ vizvolʹnogo ruhu, Lʹvìv 2012.
Permanentna revolûcìâ, v: Ukraïnsʹkij nacìonalìzm: Antologìâ, 2-ge vid., t. 1, upor. V. Rog, Ukraïnsʹka vidavniča spìlka ìm. Ûrìâ Lipi, Kiïv 2010.
Poliszczuk W., Gorzka prawda: Zbrodniczość OUN–UPA (spowiedź Ukraińca), Toronto, Warszawa, Kijów 1995.
Poliszczuk W., Źródła zbrodni OUN i UPA, Toronto 2003.
Posìvnič M., Stavlennâ OUN do Polʹŝì v mìžvoênnij perìod, „Ukraïnsʹkij vizvolʹnij ruh” 2003, t. 2, c. 40–54.
Posìvnič M., Voênno-polìtična dìâlʹnìstʹ OUN u 1929–1939 rokah, Afìša, Lʹvìv 2010.
Scìborsʹkij M., Zemelʹne pitannâ, Ukraïnsʹka Knigarnâ-Nakladnâ, Pariž 1939.
Skakun R., „Pacifìkacìâ”: polʹsʹkì represìï 1930 roku v Galičinì, Vidavnictvo Ukraïnsʹkogo katolicʹkogo unìversitetu, Lʹvìv 2012.
Suhare, A. Â., Nûrnbergskij process: Sbornik materialov, t. 3, Ûridičeskaâ literatura, Moskva 1989.
Švagulâk M., Suspìlʹno-polìtična situacìâ u Zahìdnìj Ukraïnì na počatku 30-h rokìv ХХ st., „Zapiski Naukovogo tovaristva ìmenì Ševčenka” 1991, t. 226, c. 111–145.
Svoboda D., Jablko z oceli: Zrod, vývoj a činnost ukrajinského radikálního nacionalismu v letech 1920–1939, Academia, Praha 2021.
Szawłowski R., Przedmowa, v: W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobojstwo dokonane przez nacjonalistow ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, t. 1, Wydawnictwo „von Borowiecky”, Warszawa 2000, c. 11–22.
V`âtrovič V. vìdp. red., Polʹsʹko-ukraïnsʹkì stosunki v 1942–1947 rokah u dokumentah OUN ta UPA, t. 1, Centr doslìdženʹ vizvolʹnogo ruhu, Lʹvìv 2011.
V`âtrovič V., Polʹsʹke pitannâ v ìdeologìï ta programì OUN, Ukraïnsʹkij ìnstitut nacìonalʹnoï pam`âtì, https://old.uinp.gov.ua/sites/default/fi les/ideologia_viatrovych.pdf.
V`âtrovič V., Druga polʹsʹko-ukraïnsʹka vìjna. 1942–1947, Vidavničij dìm „Kiêvo-Mogilânsʹka akademìâ”, Kiïv 2012.
V`âtrovič V., Za laštunkami «Volinì-43»: Nevìdoma polʹsʹko-ukraïnsʹka vìjna, Klub sìmejnogo dozvìllâ, Harkìv 2016.
Visocʹkij R., «Častinnij vistup» ì «pacifìkacìâ» Galičini v 1930 rocì, v: idem. Pacifìkacìâ Galičini 1930 roku: Dokumenti, t. 1, Ukraïna Moderna, Vidavnictvo Ukraïnsʹkogo Katolicʹkogo Unìversitetu, Lʹvìv 2019, c. 5–100.
Wysocki R., Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929–1939: geneza, struktura, program, ideologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2003.
Zajcev O., OUN ì avtoritarno nacìonalìstičnì ruhi mìžvoênnoï Êvropi, „Ukraïnsʹkij ìstoričnij žurnal” 2012, nr 1, c. 89–101
Zajcev O., Voênna doktrina Mihajla Kolodzìnsʹkogo, „Ukraïna moderna” 2013, t. 20, c. 245–256.
Zajcev O., Ukraïnsʹkij ìntegralʹnij nacìonalìzm (1920–1930-tì roki): Narisi ìntelektualʹnoï ìstorìï, Kritika, Kiïv 2013.
Zaškìlʹnâk L., Polʹsʹkij vektor u polìticì ukraïnsʹkogo nacìonalʹno-vizvolʹnogo ruhu v roki Drugoï svìtovoï vìjni, „Naukovì zapiski Nacìonalʹnogo unìversitetu „Ostrozʹka akademìâ”, serìâ „Ìstoričnì nauki” 2018, t. 27, c. 104–112.
Zięba A., Lobbing dla Ukrainy w Europie międzywojennej: Ukraińskie Biuro Prasowe w Londynie oraz jego konkurenci polityczni (do roku 1932), Księgarnia Akademicka, Kraków 2010.
Український католицький університет, Львів Ukraina
https://orcid.org/0000-0002-9663-6008
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
