Sposoby przedstawiania relacji człowiek-zwierzę w tekstach z XX i XXI wieku
Analiza materiału zawartego w Narodowym Korpusie Języka Polskiego
Abstrakt
The aim of the article is to reveal how the human-animal relationship is reflected in real linguistic utterances made in Polish. 2,813 sentences from the National Corpus of Polish, in which the words człowiek / ludzie (person / people) and zwierzę (animal) co-occur, were analysed. On the basis of direct contexts, a dozen groups of sentences were distinguished, reflecting different ways of perceiving the relationship in question: from equating the two, through varying degrees of indicating the similarities and differences between humans and animals, to a clear emphasis on distinction between them. It was found that speakers most often indicate humans and animals as playing different roles — performers vs. recipients — in various activities and experiences. Speakers also often emphasise the strong similarities between humans and animals, particularly often referring jointly to both human and animal in their utterances, but as separate objects. Sentences equating humans with animals account for only about 8% of the analysed set.
Słowa kluczowe
ludzie; antropozoologia; przeciwieństwo znaczeniowe; korpusy językowe; Narodowy Korpus Języka Polskiego
Bibliografia
Davies Matt, 2012, A New Approach to Oppositions in Discourse: The Role of Syntactic Frames in the Triggering of Noncanonical Oppositions, „Journal of English Linguistics”, t. 40(1), s. 41–73.
Davies Matt, 2013, Oppositions and Ideology in News Discourse, Bloomsbury Academic, London.
Fidler Kajetana, 2005, Człowiek — zwierzę, Człowiek — maszyna. Subiektywna historia ewolucji Homo sapiens sapiens, w: Adriana Celińska, Kajetana Fidler (red.), Człowiek — zwierzę, człowiek — maszyna, Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”, Kraków, s. 269–280.
Górski Rafał L., Łaziński Marek, 2012a, Typologia tekstów w NKJP, w: Adam Przepiórkowski, Mirosław Bańko, Rafał L. Górski, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN (http://nkjp.pl/settings/papers/NKJP ksiazka.pdf, s. 13–23 [dostęp: 08.2022–09.2022]).
Górski Rafał L., Łaziński Marek, 2012b, Reprezentatywność i zrównoważenie korpusu, w: Adam Przepiórkowski, Mirosław Bańko, Rafał L. Górski, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN (http://nkjp.pl/settings/papers/NKJP ksiazka.pdf, s. 25–36 [dostęp: 08.2022–09.2022]).
Hassanein Hamada, 2018, Discourse Functions of Opposition in Classical Arabic: The Case in Hadīth Genre, “Lingua”, t. 201, s. 18–44.
Hsu Chan Chia, 2015, A Syntagmatic Analysis of Antonym Co-Occurrences in Chinese: Contrastive Constructions and Co-Occurrence Sequences, „Corpora”, t. 10(1), s. 47–82.
Jones Steven, 2002, Antonymy: A Corpus Based Perspective, Routledge, London.
Jones Steven, 2006, A Lexico-Syntactic Analysis of Antonym Co-Occurrence in Spoken English, „Text & Talk. An Interdisciplinary Journal of Language, Discourse Communication Studies”, t. 26(2), s. 191–216.
Jones Steven, 2007, “Opposites” in Discourse: A Comparison of Antonym Use Across Four Domains, „Journal of Pragmatics”, t. 39(6), s. 1105–1119.
Kostić Natasza, 2011, Antonymous Frameworks in Serbian Written Discourse: Phrasal Contexts of Antonym Co-Occurrence in Text, „Poznan Studies in Contemporary Linguistics”, t. 47(3), s. 509–537.
Kostić Natasza, 2015, Antonymy in Language Use: From Core Members to Ad Hoc Couplings, „Poznań Studies in Contemporary Linguistics”, t. 51(1), s. 133–161.
Lévi-Strauss Claude, 2010, Surowe i gotowane, tłum. Maciej Falski, Aletheia, Warszawa.
Lejman Jacek, 2008, Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Lobanova Anna, Van Der Kleij Tom, Spenader Jennifer, 2010, Defining Antonymy: A Corpus-Based Study of Opposites by Lexico-Syntactic Patterns, „International Journal of Lexicography”, nr 23(1), s. 19–53.
Mather Jennifer A., 2008, Cephalopod Consciousness: Behavioral Evidence, „Consciousness and Cognition”, t. 17(1), s. 37–48.
Meijer Eva, 2021, Języki zwierząt, tłum. Alicja Oczko, Marginesy, Warszawa.
Muehleisen Victoria, Isono Maho, 2009, Antonymous Adjectives in Japanese Discourse, „Journal of Pragmatics”, t. 41(11), s. 2185–2203.
Murphy Lynne M., Paradis Carita, Willners Caroline, Jones Steven, 2009, Discourse Functions of Antonymy: A Cross-Linguistic Investigation of Swedish and English, „Journal of Pragmatics”, t. 41(11), s. 2159–2184.
Nowakowski Przemysław Robert, 2005, Animalistyczne tezy w naukach kognitywnych, w: Adriana Celińska, Kajetana Fidler (red.), Człowiek — zwierzę, człowiek — maszyna, Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”, Kraków, s. 99–122.
Opulski Rafał, 2005, Doświadczenia religijne zwierząt — fakt czy fikcja?, w: Adriana Celińska, Kajetana Fidler (red.), Człowiek — zwierzę, człowiek — maszyna, Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”, Kraków, s. 89–97.
Rudnicki Konrad, 2001, Kiedy człowiek nie jest zwierzęciem, w: Honorata Korpikiewicz (red.), Człowiek — zwierzę — cywilizacja. Aspekt humanistyczny, Prodruk, Poznań, s. 79–86.
Schollenberger Justyna, 2020, Stworzenia Darwina. O granicy człowiek–zwierzę, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Steffens Marie, 2018, Antonymic Discourse Functions and Manipulation: A Corpus Analysis of Present-Day French, „Corpus Pragmatics”, nr 2(3), s. 313–332.
Szcześniak Małgorzata, 2001, Człowiek: byt pospolity czy wyjątkowy?, w: Honorata Korpikiewicz (red.), Człowiek — zwierzę — cywilizacja. Aspekt humanistyczny, Prodruk, Poznań, s. 69–78.
Szyjewski Andrzej, 2001, Etnologia religii, Nomos, Kraków.
Wilke Claudia i in., 2022, Referential Gestures are Not Ubiquitous in Wild Chimpanzees: Alternative Functions for Exaggerated Loud Scratch Gestures, „Animal Behaviour”, t. 189(3), s. 23–45 (https://doi.org/10.1016/j.anbehav.2022.04.007 [dostęp: 25. 08. 2022]).
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-2282-8960
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
