Chłopska pamięć wojny na przykładzie fotografii Feliksa Łukowskiego


Abstrakt

The author considers selected photography of the amateur photographer Feliks Łukowski, from the period of the Second World War. The photos were taken in Łukowski’s native village and in nearby localities during the German occupation. They are presented with the results of field research conducted in July 2015 in the Zamojść area in order to show how what is remembered by witnesses departs from what was captured in the photos. The author attempts to explain the source of that divergence and also to show how useful a sociological analysis of photography can be in determining the meanings produced by the images it preserves. The aim of these reflections is to emphasize the characteristic traits and functioning of peasant memory.


Słowa kluczowe

Feliks Łukowski; fotografia; socjologia wizualna; pamięć chłopska; Zamojszczyzna; Zagłada

Alcaraz Łukaszewicz Aleksandra, 2014, Epistemologiczna rola obrazu fotograficznego, Scholar, Warszawa.

Ambrożewicz Teresa, 1985, Fotograf wiejski i jego świat. Wojciech Migacz 1874–1944. Katalog wystawy, Państwowe Muzeum Etnograficzne, Warszawa.

Banks Marcus, 2009, Materiały wizualne w badaniach jakościowych, tłum. Paweł Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Barthes Roland, 1995, Światło obrazu; Uwagi o fotografii, tłum. Jacek Trznadel, Wydawnictwo KR, Warszawa.

Bartuszek Joanna, 2005, Między reprezentacją a martwym papierem. Znaczenie i funkcja chłopskiej fotografii rodzinnej, Neriton, Warszawa.

Bartuszek Joanna, 2012, Fotografia — niemy obraz rzeczywistości. O problematyce identyfikacji zbiorów fotograficznych w kolekcji muzealnej, „Etnografia Nowa”, nr 4.

Becker Howard S., 2012, Socjologia wizualna, fotografia dokumentalna i fotografia reporterska: prawie wszystko zależy od kontekstu, w: Piotr Sztompka, Małgorzata Bogunia-Borowska (red.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, Znak, Kraków.

Berger John,1999, O patrzeniu, tłum. Sławomir Sikora, Fundacja Aletheia, Warszawa.

Bourdieu Pierre, 2012, Społeczna definicja fotografii, w: Piotr Sztompka, Małgorzata Bogunia-Borowska (red.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, Znak, Kraków.

Burszta Józef, 1976, Społeczności lokalne, w: Etnografia Polski: przemiany kultury ludowej, t. 1, Maria Biernacka i in. (red.), Ossolineum, Wrocław.

Czarnowski Stefan, 1956, Dzieła, t. 5, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Dowadall George, Golden John, 1990, Photographs as Data: An Analysis of Images from a Mental Hospital, „Qualitative Sociology, t. 12, nr 2, s. 183–213.

Edwards Elizabeth, 2001, Raw Histories: Photographs, Anthropology and Museums, Berg, Oxford.

Foucault Michel, 1998, Trzeba bronić społeczeństwa: wykłady w Collège de France, 1976, tłum. Małgorzata Kowalska, Wydawnictwo KR, Warszawa.

Garlicka Aleksandra, 1993, Fotografia chłopów polskich, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.

Geertz Clifford, 2005, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. Maria M. Piechaczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Geffroy Yannick, 1990, Family Photographs: A Visual Heritage, „Visual Anthropology”, t. 3, s. 367–410.

Gombrich Ernst, 1990, Obraz wizualny, w: Michał Głowiński (red.), Symbole i symbolika, tłum. Grażyna Borkowska i in., Czytelnik, Warszawa.

Jaczyńska Agnieszka, 2012, Sonderlaboratorium SS. Zamojszczyzna — pierwszy obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie, IPN, Lublin.

Klukowski Zygmunt, 1947, Zbrodnie niemieckie na Zamojszczyźnie, GKBzNwP, Warszawa.

Kulik Adam Wiesław, 2005, Świat Feliksa Łukowskiego, w: Świat chałup, stodół i opłotków. Wieś w obiektywie Feliksa Łukowskiego z Siemnic, pow. Tomaszów Lubelski. Fotografie z lat 40. i 50. XX wieku, Muzeum Zamojskie, Zamość.

Kuwałek Robert, 2010, Obóz zagłady w Bełżcu, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin.

Lewczyński Jerzy, 1987, Feliks Łukowski zapomniany fotograf ziemi tomaszowsko-lubelskiej. Fotografia artystyczna na terenach pogranicza w latach 1945–1987. Materiały z II Sympozjum w Szczecinie 13–15.11.1987, Szczecin.

Lewczyński Jerzy, 2005, Feliks Łukowski — fotograf ludzi i czasów, w: Świat chałup, stodół i opłotków. Wieś w obiektywie Feliksa Łukowskiego z Siemnic, pow. Tomaszów Lubelski. Fotografie z lat 40. i 50. XX wieku, Muzeum Zamojskie, Zamość.

Łuczewski Michał, 2012, Odwieczny naród. Polak i Katolik w Żmiącej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Markiewicz Jerzy, 1967, Nie dali ziemi skąd ich ród. Zamojszczyzna 27 XI 1942–31 XII 1943, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.

Mędrzecki Włodzimierz, 1991, Fotografia chłopska jako źródło do dziejów rodziny chłopskiej w Królestwie

Polskim na przełomie XIX i XX wieku, w: Społeczeństwo polskie XIX i XX wieku, Warszawa, t. 9.

Michałowska Marianna, 2007, Obraz utajony. Szkice o fotografii i pamięci, Galeria F5 & Księgarnia Fotograficzna, Kraków.

Mielcarz Beata, 2010, „Archeologia fotografii” — archeologia miasta, w: Marcin Lachowski, Piotr Majewski (red.), Obrazy miasta. Fotografia pomiędzy dokumentem a dziełem sztuki, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin.

Mielcarz Beata, 2012, Jerzy Lewczyński: droga życia — droga fotografii, w: Wiesław Łuczaj, Marek Świeca (red.), Media i nowe media, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce.

Nora Pierre, 2009, Między pamięcią i historią, les lieux de memoire, „Archiwum”, nr 2, s. 4–12.

Olechnicki Krzysztof, 2003, Obrazy w działaniu — obrazy w badaniu, w: Krzysztof Olechnicki (red.), Obrazy w działaniu: studia z socjologii i antropologii obrazu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Porter Gaby, 1988, The Economy of Truth, Photography in Museums, „Ten/8, 34”, Autumn, s. 20–33.

Sikora Sławomir, 2004, Między przezroczystością a nieprzezroczystością: aporia fotografii, w: Grzegorz Pełczyński, Ryszard Vorbrich (red.), Antropologia wobec fotografii i filmu, Biblioteka Telgte Wydawnictwo, Poznań.

Sontag Susan, 1986, O fotografii, tłum. Sławomir Magala, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa.

Struk Janina, 2007, Holokaust w fotografiach, Interpretacje dowodów, Prószyński i S-ka, Warszawa.

Szacki Jerzy, 2011, Tradycja, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Sztandara Magdalena, 2006, Fotografia etnograficzna i etnograficzność fotografii. Studium z historii myśli etnograficznej i fotografii II poł. XIX i I poł. XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.

Szymańczuk J., 1992, Jestem fotografem, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3–4.

Tomicki Ryszard, 1981, Kultura — dziedzictwo — tradycja, w: Etnografia Polski: przemiany kultury ludowej, t. 2, Maria Biernacka i in. (red.), Ossolineum, Wrocław.

Wright Terence, 1997, Fotografia: teorie realizmu i konwencji, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3–4.

Pobierz

Opublikowane : 2016-03-21


Bogumił, Z. (2016). Chłopska pamięć wojny na przykładzie fotografii Feliksa Łukowskiego. Kultura I Społeczeństwo, 60(1), 171-195. https://doi.org/10.35757/KiS.2016.60.1.9

Zuzanna Bogumił  mitregaz@wp.pl
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej  Polska
https://orcid.org/0000-0002-6774-7235




Inne teksty tego samego autora