Chuligaństwo czy figuracja w procesie cywilizowania? Recepcja szkoły Leicester a świat polskich kibiców piłkarskich
Abstrakt
The main aim of this article is to consider the topicality of the theoretical achievements of the Leicester School, formed by the students and continuers of Norbert Elias’s ideas, with Eric Dunning at their head. The author presents the main theses on stadium hooliganism which Dunning and his team formulated on the basis of a socio-historical analysis. The English researchers connect the behaviour of football fans with their class origins, with patterns of ‘street’ socialization, with masculinism, and with violence constituting an important aspect of daily life. They show that the social environment from which the majority of hooligans originate has not been included in the broader stream of the civilizational process. Then the author, in describing Polish football fans, makes use of certain elements of Norbert Elias’s process sociology (constituting Dunning’s analytical tool). History shows that the sub-culture of football fans is ‘becoming civilized’, although not in a uniform manner. The concept of figuration could be a valuable analytical tool for describing the community of football fans, as it is not a society separated from the outside world, but remains in a specific interdependence with it. In the analysis, the dichotomy between ‘settlers’ and ‘outsiders’ is also helpful.
Słowa kluczowe
Norbert Elias; kibice piłkarscy; chuligani; figuracje; proces cywilizowania
Bibliografia
Alexander Jeffrey C., 2010, Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej, tłum. Stanisław Burdziej, Jacek Gądecki, Nomos, Kraków.
Antonowicz Dominik, Kossakowski Radosław, Szlendak Tomasz, 2012, Piłkarz jako marka i peryferyjny kibic jako aborygen. O wybranych społecznych konsekwencjach komercjalizacji sportu, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3.
Armstrong Gary, 1998, Football Hooligans: Knowing the Score, Berg, Oxford.
Armstrong Gary, Giulianotti Richard, 2001, Fear and Loathing in World Football, Berg, Oxford.
Bairner Alan, 2006, The Leicester School and the Study of Football Hooliganism, „Sport in Society”, nr 4.
Best Shaun, 2010, The Leicester School of Football Hooliganism: An Evaluation, „Soccer and Society”, nr 5.
Bucholc Marta, 2012, Osiadli i outsiderzy. Norbert Elias o inności i wykluczeniu społecznym, w: Maciej Gdula, Aleksandra Grzymała-Kazłowska, Renata Włoch (red.), Nowe rzeczywistości społeczne, nowe teorie socjologiczne. Dyskusje i interpretacje, Scholar, Warszawa.
Bucholc Marta, 2013, Samotność długodystansowca. Na obrzeżach socjologii Norberta Eliasa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Dunning Eric, 1992, The Social Roots of Football Hooliganism: A Reply to the Critics of the ‘Leicester School’, w: Richard Giulianotti, Norman Bonney, Mike Hepworth (red.), Football, Violence and Social Identity, Routledge, London.
Dunning Eric, 1999, Sport Matters: Sociological Studies of Sport, Violence and Civilization, Routledge, London.
Dunning Eric, 2000, Towards a Sociological Understanding of Football Hooliganism as a World Phenomenon, „European Journal on Criminal Policy and Research”, nr 2.
Dunning Eric, 2003, Football Hooliganism in Britain: 1880–1989, w: Patrick Murphy, John Williams, Eric Dunning (red.), Football on Trial: Spectator Violence and Development in the Football World, Routledge, London.
Dunning Eric, Murphy Patrick, Williams John, 1986, Spectator Violence at Football Matches: Towards a Sociological Explanation, „The British Journal of Sociology”, nr 2.
Dunning Eric, Murphy Patrick, Williams John, 1988, The Roots of Football Hooliganism, Routledge & Kegan Paul, London.
Dunning Eric, Malcolm Dominic, Waddington Ivan, 2004, Figurational Sociology and the Development of Modern Sport, w: Eric Dunning, Dominic Malcolm, Ivan Waddington (red.), Sport Histories: Figurational Studies of the Development of Modern Sports, Routledge, London.
Elias Norbert, 1986a, Introduction, w: Norbert Elias, Eric Dunning, Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilizing Process, Blackwell, Oxford.
Elias Norbert, 1986b, On Essay on Sport and Violence, w: Norbert Elias, Eric Dunning, Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilizing Process, Blackwell, Oxford.
Elias Norbert, 2008, Społeczeństwo jednostek, tłum. Janusz Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Elias Norbert, 2010, Czym jest socjologia?, tłum. Bogdan Baran, Aletheia, Warszawa.
Elias Norbert, Dunning Eric, 1986, Leisure in the Spare-time Spectrum, w: Norbert Elias, Eric Dunning, Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilizing Process, Blackwell, Oxford.
Elias, Norbert, Scotson John S., 1994, The Established and the Outsiders, Sage, London.
Giulianotti Richard, 1989, A Critical Overview of British Sociological Investigations into Soccer Hooliganism in Scotland and Britain, „Working Papers on Football Violence”, nr 1.
Giulianotti Richard, 1999, Football: A Sociology of the Global Game, Polity Press, Cambridge.
Giulianotti Richard, 2005, Sport: A Critical Sociology, Polity Press, Cambridge.
Giulianotti Richard, 2011, Sport Mega Events, Urban Football Carnivals and Securitised Commodification: The Case of English Premier League, „Urban Studies”, nr 15.
Giulianotti Richard, Armstrong Gary, 2002, Avenues of Contestation: Football Hooligans Running and Ruling Urban Spaces, „Social Anthropology”, nr 2.
Jacyno Małgorzata, 2008, Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kamiński Andrzej, 2012, Typologia kibiców piłkarskich, w: Wiesław Pływaczewski, Bernard Wiśniewski (red.), Przestępczość stadionowa. Diagnoza i przeciwdziałanie zjawisku, WSPol, Szczytno.
Kennedy David, Kennedy Peter, 2010, Towards a Marxist Political Economy of Football Supporters, „Capital and Class”, nr 2.
Kerr John H., 1999, Understanding Soccer Hooliganism, Open University Press, Buckingham.
King Martin, Knight Martin, 2008, Hoolifan, Trolsen communicate!, b.m.w.
Kossakowski Radosław, 2011, Biało-zielona Solidarność, w: Karolina Ciechorska-Kulesza, Radosław Kossakowski, Paweł Łuczeczko (red.), Kultura Solidarności. Socjologiczno-antropologiczne analizy kulturowego dziedzictwa „Solidarności”, Orbis Exterior, Pszczółki.
Kossakowski Radosław, 2014a, Performans na trybunach. O kulturowo–dramaturgicznym aspekcie kibicowania, „Przegląd Humanistyczny AGH”, nr 1.
Kossakowski Radosław, 2014b, Stadiony piłkarskie — bezpieczne świątynie futbolu czy bastiony chuligaństwa?, w: Artur R. Kozłowski, Ewa Polak (red.), Międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania bezpieczeństwa w Polsce, Prace Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku, t. 33.
Malcolm Dominic, 2012, Sport and Sociology, Routledge, London.
Marsh Peter i in., 1978, The Rules of Disorder, Routledge & Kegan Paul, London.
Peisert Arkadiusz, 2013, Socjogeneza sportu według Norberta Eliasa, w: Radosław Kossakowski, Krzysztof Stachura, Anna Strzałkowska, Magdalena Żadkowska (red.), Futbol i cała reszta. Sport w persspektywie nauk społecznych, Orbis Exterior, Pszczółki.
Pearson Geoff, 2012, An Ethnography of Football Fans: Cans, Cops and Carnivals, Manchester University Press, Manchester.
Pennant Cass, 2009, Congratulations: You have just met the I.C.F., Trolsen communicate!, b.m.w.
Spaaij Ramón, 2006, Understanding Football Hooliganism: A Comparison of Six Western European Football Clubs, Amsterdam University Press, Amsterdam.
Taylor Ian, 1971, Football Mad: A Speculative Sociology of Football Hooliganism, w: Eric Dunning (red.), The Sociology of Sport: A Selection of Readings, Frank Cass, London.
Tetłak Karolina, 2012, Podatkowe aspekty piłkarskich mistrzostw Europy UEFA EURO 2012, „Rocznik Naukowy AWFiS w Gdańsku”, t. 22.
Tsoukala Anastassia, 2009, Football Hooliganism in Europe: Security and Civil Liberties in the Balance, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-4150-9730
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
