Doświadczenie czarnego łabędzia, mity logistyczne i okręt Tezeusza: trzy mechanizmy wytwarzania i wzmacniania zbiorowej tożsamości kibiców


Abstrakt

This text provides a critical discussion of the dominant concepts used to identity soccer fans and proposes new ways of analyzing the fan phenomenon. The two most widespread interpretative frameworks divide fans into ‘traditional’ supporters and ‘consumer’ fans. The authors indicate that this division is not the only possible frame for viewing fans’ identity. The examples provided demonstrate that fans’ individual and collective identities do not develop solely on the basis of events associated with the soccer field. Among other things, their identities can be shaped by unexpected human or non-human factors or catastrophes, or by struggles to preserve the past or the club’s heritage. Such instances prove that the formation of identity involves more than the dichotomy between a traditional fan and a consumer fan. This text also contributes to expanding the interpretative realm in contemporary research into group identities.


Słowa kluczowe

piłka nożna; kibice; zbiorowa tożsamość; socjologia sportu

Ames Nick, Petrak Michal, 2015, Zbrojovka Brno Fans and the Remarkable Rebuilding of Their Za Luzankami Stadium, „The Guardian” (https://www.theguardian.com/football/blog/2015/sep/08/petr-svancara-zbrojovka-brno-za-luzankamy-luzanky [12.12.2016]).

Anderson Benedict, 1997, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. Stefan Amsterdamski, Znak, Kraków.

Antonowicz Dominik, 2011, Niewidzialna religia i ryk motocykli, w: Tomasz Sahaj (red.), Od fana do chuligana, AWF, Poznań.

Antonowicz Dominik, Kossakowski Radosław, Szlendak Tomasz, 2015, Aborygeni i konsumenci. O kibicowskiej wspólnocie komercjalizacji futbolu i stadionowym apartheidzie, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

Antonowicz Dominik, Wrzesiński Łukasz, 2009, Kibice jako wspólnota niewidzialnej religii, „Studia Socjologiczne”, nr 1.

Appadurai Arjun, 1996, Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization, University of Minnesota Press, Minneapolis.

Bauman Zygmunt, 1993, Ponowoczesne wzory osobowe, „Studia Socjologiczne”, nr 2.

Bauman Zygmunt, 1995, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Wydawnictwo UMK, Toruń.

Bauman Zygmunt, 2006, Płynna nowoczesność, tłum. Tomasz Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Bauman Zygmunt, 2009, Sztuka życia, tłum. Tomasz Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Beck Ulrich, 2002, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. Stanisław Cieśla, Scholar, Warszawa.

Bell Paul, Baum Andrew, Greene Thomas, 2004, Psychologia środowiskowa, tłum. Anna Jurkiewicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

Bokszański Zbigniew, 1989, Tożsamość, interakcja, grupa. Tożsamość jednostki w perspektywie teorii socjologicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Bokszański Zbigniew, 2005, Tożsamości zbiorowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bokszański Zbigniew, 2007, Indywidualizm a zmiana społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Brentin Darion, 2016, Ready for the Homeland? Ritual, Remembrance, and Political Extremism in Croatian Football, „The Journal of Nationalism and Ethnicity”, t. 44(6), s. 860–876.

Chauchan Elisha, 2015, The Twelfth Men (http://www.sportbusiness.com/sportbusiness-international/twelfth-man [12.12.2016]).

Cleland Jamie A., 2010, From Passive to Active: The Changing Relationship between Supporters and Football Clubs, „Soccer and Society”, t. 11(5), s. 537–552.

Conner Neil, 2014, Global Cultural Flows and the Routes of Identity: The Imagined Worlds of Celtic FC, „Social and Cultural Geography”, t. 15(5), s. 525–546.

Crabbe Tim, Brown Adam, Mellor Gavin, O’Connor Kath, 2006, EA Sports Research — Football: An All Consuming Passion? (http://www.ea.com/sport [02.01.2017]).

Critcher Chas, 1979, Football Since The War in Working Class Culture: Studies in History and Theory, Hutchinson, London.

Czyżewski Marek, Kowalski Sergiusz, Piotrowski Andrzej (red.), 1997, Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Wydawnictwo Aureus, Kraków.

Dixon Kevin, 2014a, The Role of Lateral Surveillance in the Construction of Authentic Football Fandom Practice, „Surveillance and Society”, t. 11(4), s. 424–438.

Dixon Kevin, 2014b, Football Fandom and Disneyisation in Late-modern Life, „Leisure Studies”, t. 33(1), s. 1–21.

Doidge Mark, 2013, ‘The birthplace of Italian Communism’: Political Identity and Action Amongst Livorno Fans, „Soccer and Society”, t. 14(2), s. 246–261.

Drozdowski Rafał, 2014, Mity logistyczne, w: Marek Krajewski (red.), Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa.

Drozdowski Rafał, Szlendak Tomasz, 2013, Socjologia wobec złożoności współczesnego świata, „Studia Socjologiczne”, nr 4.

Duran Anne, 2006, Flash Mobs: Social Influence in the 21st Century, „Social Influence”, t. 1(4), s. 301–315.

Durkheim Émile, 2015, O podziale pracy społecznej, tłum. Krzysztof Wakar, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Dziuban Agata, 2013, Gra w tożsamość, Wydawnictwo UMK, Toruń.

Edensor Tim, 2004, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, tłum. Agata Sadza, Wydawnictwo UJ, Kraków.

Elias Norbert, 2008, Społeczeństwo jednostek, tłum. Janusz Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Eller Jack, 2012, Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, tłum. Anna Gąsior-Niemiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Giddens Anthony, 2010, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Giddens Anthony, Lash Scott, Beck Ulrich, 2009, Modernizacja refleksyjna. Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności, tłum. Jacek Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Giulianotti Richard, 1999, Football: A Sociology of the Global Game, Polity Press, Cambridge.

Giulianotti Richard, 2002, Supporters, Followers, Fans and Flaneurs: A Taxonomy of Spectator Identities in Football, „Journal of Sport and Social Issues”, t. 26(1), s. 25–46.

Giulianotti Richard, Armstrong Gary, 2001, Constructing Social Identities: Exploring the Structured Relations of Football Rivalries, w: Gary Armstrong, Richard Giulianotti (red.), Fear and Loathing in World Football, Berg, Oxford–New York.

Giulianotti Richard, Robertson Roland, 2007, Recovering the Social: Globalization, Football and Transnationalism, „Global Networks”, t. 7(2), s. 166–186.

Giulianotti Richard, Robertson Roland, 2009, Globalization and Football, Sage, London.

Gońda Marcin, 2013, Supporters’ Movement “Against Modern Football” and Sport Mega Events. European and Polish Contexts, „Przegląd Socjologiczny”, nr 3.

Harvey David, 2004, „Space as a Key Word”. Paper for Marx and Philosophy Conference, 29 maja, Institute of Education, London.

Hognestad Hans, 2009, Transglobal Scandinavian? Globalization and the Contestation of Identities in Football, „Soccer and Society”, t. 10(3–4), s. 358–373.

Jacyno Małgorzata, 2007, Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Kaufmann Jean-Claude, 2013, Kiedy „Ja” jest innym. Dlaczego i jak coś się w nas zmienia, tłum. Alina Kapciak, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Kennedy Peter, Kennedy David, 2016, Football in Neo-Liberal Times: A Marxist Perspective on the European Football Industry, Routledge, London.

Keoghan Jim, 2016, Futbolowa rewolucja. Kibice wkraczają do gry, tłum. Janusz Zołociński, Wydawnictwo Magnus, Warszawa.

King Anthony, 1997, The End of the Terraces: The Transformation of English Football in the 1990s, Leicester University Press, London.

Kłonkowska Anna (red.), 2017, W poszukiwaniu kobiecości. Zbiór rozważań socjologicznych, Wydawnictwo UG, Gdańsk.

Kossabucka Anna, Kossakowski Radosław, 2015, Dwa sety komercjalizacji. Studium porównawcze siatkówki w Hiszpanii i Polsce, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, nr 2.

Kossakowski Radosław, 2012, Wspólnota kibiców jako środowisko socjalizacji wtórnej — na przykładzie fanów Lechii Gdańsk, w: Agata Bachórz, Olga Biezrukowa, Lesław Michałowski, Walentin Siemionow (red.), Dobrobyt społeczny młodzieży Sankt Petersburga i Gdańska, Wydawnictwo „Skifia-print”, Sankt Petersburg.

Kossakowski Radosław, 2013, Football Fandom as a ‘Mechanical Solidarity’ — the Theory of Émile Durkheim and Contemporary Phenomenon’s, w: Jerzy Kosiewicz, Kazimierz Obodyński (red.), Social Sciences of Sport: Assumption and Perspectives, University of Rzeszów–Warsaw Academy of Physical Education, Rzeszów–Warszawa.

Kossakowski Radosław, 2016, An Unprecedented Civilizing Process? Social Evaluation of the ‘Supporters United’ Programme in Poland, Final Report, UEFA, Nyon.

Kossakowski Radosław, 2017a, Kibice, w: Honorata Jakubowska, Przemysław Nosal (red.), Socjologia sportu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Kossakowski Radosław, 2017b, From the Bottom to the Premiership: The Significance of Supporters’ Movement in the Governance of Football Clubs in Poland, w: Borja Garcia, Jinming Zheng (red.), Football and Supporter Activism in Europe. Whose Game Is It?, Palgrave Macmillan, Basingstoke.

Kowalski Radosław, 2002, Szalikowcy — potomkowie hooligana. Społeczno-kulturowe źródła agresji widowni sportowych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Krajewski Marek, 2013, Przeciwzłożoność. Polityki prostoty, „Studia Socjologiczne”, nr 4.

Krajewski Marek, 2016, Incydenty. Badając gęste społeczeństwo, „Studia Socjologiczne”, nr 2.

Kręcidło Jakub, 2014, Mecz Serbia–Albania przerwany po zadymie. Dron z flagą nad murawą!, „Przegląd Sportowy” (http://www.przegladsportowy.pl/el.-euro-2016-mecz-serbia-albania-przerwany-dron-nad-murawa-,artykul,510460,1,12341.html [12.12.2016]).

Lanham Richard, 2006, The Economics of Attention: Style and Substance in the Age of Information, University of Chicago Press, Chicago.

Ligarski Sebastian, Majchrzak Grzegorz (red.), 2012, Nieczysta gra. Tajne służby a piłka nożna, Videograf, Chorzów.

Maffesoli Michel, 2008, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Marody Mirosława, 2015, Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna, Scholar, Warszawa.

Marody Mirosława, Giza-Poleszczuk Anna, 2004, Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej, Scholar, Warszawa.

Mieżejewski Jakub, 2015, „Cała Polska to widziała”, czyli historia pewnego mistrzostwa (http://igol.pl/ekstraklasa/cala-polska-to-widziala-czyli-historia-pewnego-mistrzostwa/ [12.12.2016]).

Millward Peter, 2011, The Global League: Transnational Networks, Social Movements and Sport in the New Media Age, Palgrave Macmillan, Basingstoke.

Nosal Przemysław, 2014a, Przerwany mecz, w: Marek Krajewski (red.), Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa.

Nosal Przemysław, 2014b, Roberto Rojas — zabójca Chile, samobójca (http://numer10.blox.pl/2014/09/Roberto-Rojas-zabojca-Chile-samobojca.html [12.12.2016]).

Olcoń-Kubicka Marta, 2009, Indywidualizacja a nowe formy wspólnotowości, Scholar, Warszawa.

Pikora Marta, 2013, Aktorzy, kreatorzy, konsumenci widowiska sportowego. Rzecz o polskich klubowych kibicach piłkarskich, „Studia Socjologiczne”, nr 3.

Piotrowski Przemysław, 2012, Chuligani a kultura futbolu w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Plutarch, 2004, Żywoty równoległe, t. 1, tłum. Kazimierz Korus, Wydawnictwo Pruszyński i S-ka, Warszawa.

Robson Gary, 2000, No One Likes Us, We Don’t Care: The Myth and Reality of Millwall Fandom, Bloomsbury Publishing, London.

Ryan Michelle, Haslam Alex, 2005, The Glass Cliff: Evidence that Women are Over-represented in Precarious Leadership Positions, „British Journal of Management”, t. 16(2), s. 81–90.

Sidnam William, 2015, The Arsenalisation of Space: The Imagined Community of a Football Club, „New Zealand Journal of Research on Europe”, t. 9(1), s. 134–189.

Siuda Piotr, 2012, Mechanizmy kultury prosumpcji, czyli fani i ich globalne zróżnicowanie, „Studia Socjologiczne”, nr 4.

Stone Chris, 2008, The Role of Football in Everyday Life, w: Sean Brown (red.), Football Fans Around the World: From Supporters to Fanatics, Routledge, Abingdon.

Szacki Jerzy, 2002, Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Szlendak Tomasz, Antonowicz Dominik, Kossakowski Radosław, Sipińska-Małaszyńska Maria, 2014, Stadiony piątej generacji jako „maszyny do życia”, „Prakseologia”, nr 155.

Szmatka Jacek, 1989, Małe struktury społeczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Sznajderman Monika, 2016, Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna, Czarne, Wołowiec.

Szymanowski Arkadiusz, 2015, Brutalna Częstochowa 1980 (http://kkslech.com/2015/04/14/finaly-lecha-brutalna-czestochowa-1980-i/ [12.12.2016]).

Taleb Nassim Nicholas, 2014, Czarny łabędź. O skutkach nieprzewidywalnych zdarzeń, tłum. Olga Siara, Kurhaus Publishing, Warszawa.

Tönnies Ferdinand, 2008, Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Webber David M., 2014, No Longer the People’s Game: Karl Polanyi and the Double Movement ‘Against Modern Football’. Tekst przedstawiony na konferencji „Whose Game Is It?”, Loughborough University, 24–25 października 2014.

Wojnowski Konrad, 2016, Pożyteczne katastrofy, Universitas, Kraków.

Woźniak Wojciech, 2011, Najlepsi na świecie? O fenomenie siatkówki i jej kibiców w Polsce, w: Łukasz Rogowski, Radosław Skrobacki (red.), Społeczne zmagania ze sportem, UAM, Poznań.

Pobierz

Opublikowane : 2017-04-24


Nosal, P., & Kossakowski, R. (2017). Doświadczenie czarnego łabędzia, mity logistyczne i okręt Tezeusza: trzy mechanizmy wytwarzania i wzmacniania zbiorowej tożsamości kibiców. Kultura I Społeczeństwo, 61(2), 3-28. https://doi.org/10.35757/KiS.2017.61.2.1

Przemysław Nosal  pnosal@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu  Polska
https://orcid.org/0000-0002-4794-1479
Radosław Kossakowski 
Uniwersytet Gdański  Polska
https://orcid.org/0000-0002-4150-9730




Inne teksty tego samego autora