Rząd tymczasowy RP wobec problemów terytorialnych w relacjach z Czechosłowacją
Część I: styczeń–maj 1945 r.
Abstrakt
The aim of this article is to describe the difficult beginnings of post-war Polish-Czechoslovak relations. Its chronological framework starts with the establishment of the Provisional Government of the Republic of Poland, which, in addition to the Polish Committee of National Liberation, was another stage in imposing the so-called left-wing alternative to the solution of the Polish question. The provisional government was established despite the fact that the Polish government-in-exile in London, recognised by the states of the anti-fascist coalition (the United Nations), still functioned. The chronological framework ends with the war in Europe. Under pressure from Moscow, the Czechoslovak authorities were forced to recognise the government. Thus, they exposed themselves to a conflict with the Western Allies, risking that their position would be weaker at the future peace conference. Polish-Czechoslovak relations in the first months of the year were largely focused on border conflict over Cieszyn Silesia, Spiš and Orava. The conflict dated back to the interwar period, when Czechoslovakia in January 1919 and the Second Polish Republic in October 1938 by force asserted their rights to the disputed territories. The end of the war with Germany changed the context of the dispute over the demarcation line, but did not affect the parties’ willingness to find a compromise. The temperature of the conflict soon increased significantly as discussed in the second part of this article.
Bibliografia
Baka I., Udział Słowacji w agresji na Polskę w 1939 roku, tłum. J. Bakalarz, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
Bílek J., Kyselá tĕšinská jablička. Československo-polské konflikty o Tĕšinsko 1919, 1938, 1945, Epocha, Praha 2018.
Československo-sovetské vztachy v diplomatických jednánķch 1939–1945. Dokumenty, Dil 2: (červenec 1943 – březen 1945), red. J. Nĕmeček et al., Státní ústřední archiv, Praha 1999.
Diplomatické pozadi uznání polské lublinské vlády. Dokumenty, red. I. Šťoviček, „Sbornik archivních praci” 43, č. 1, Praha 1993.
Dokumienty i matieriały po istorii sowietsko-czechosłowackich otnoszenij, t. 4, kn. 1: mart 1939 g. – diekabr’ 1943 g., red. Č. Amort et al., Izdatielstwo „Nauka”, Moskwa 1981; kn. 2: diekabr’ 1943 g. – maj 1945 g., red. Č. Amort et al., Izdatielstwo „Nauka”, Moskwa 1983.
Frič D., Těšínská otázka v československé politice v letech 1918–1920 a 1945–1947, Univerzita Karlova, Praha 2016.
Fierlinger Z., Ve službach ČSR. Pameti z druhého zahraničního odboje, Díl druhý, Svoboda, Praha 1948.
Friedl J., Z. Jirásek, Rozpačité spojenectví. Československo-polské vztahy v letech 1945–1949, Aleš Skřivan ml., Praha 2008.
Historia dyplomacji polskiej, t. 6: 1944/1945–1989, red. W. Materski, W. Michowicz, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
Kamiński M.K., Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne 1945–1948, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Kaplan K., Československo v poválečné Evropĕ, Univerzita Karlova, Praha 2004.
Kastory A., Rewanż za Monachium. Z dziejów czechosłowackiej polityki wobec sąsiadów w latach 1945–1947, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1996.
Materski W., Dyplomacja Polski „lubelskiej” lipiec 1944 – marzec 1947, Rytm, Warszawa 2007.
Materski W., Jałta jako kluczowy etap finalizacji ładu powojennego, w: Gra o świat. W stronę nowej Jałty?, red. J. Fiszer, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2018.
Materski W., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego – narzucona władza, w: W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917–1945), red. E. Kowalczyk, K. Rokicki, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2019.
Materski W., ZSRR wobec polsko-czechosłowackiego sporu terytorialnego (1944–1947), w: Nad Bałtykiem. W kręgu polityki, gospodarki, problemów narodowościowych i społecznych w XIX i XX wieku, red. Z. Karpus, J. Kłaczkow, M. Wołos, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2005.
Michniak P.J., Kilka uwag nad problematyką Górnego Spiszu i Górnej Orawy w latach 1945–1947, „Dzieje Najnowsze” 2013, nr 2.
Mika N., Wkroczenie Armii Czerwonej na ziemię raciborską oraz represje wobec miejscowej ludności, w: Ziemia Raciborska. Postacie. Zjawiska historyczne. Gospodarka, red. N. Mika, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2014.
Mrowczyk S., Sztab Zaolziański. Wspomnienie z działalności grupy powołanej w 1945 r. mającej poczynić przygotowania do przejęcia Zaolzia przez Polskę, „Przegląd Historyczny” 1993, nr 2.
Pekárková D., Československo-polské hospodářské vztahy po roce 1945 se zamĕřením na zahraniční obchod, Vysoká škola ekonomická v Praze, Praha 2013.
Sobór-Świderska A., Jakub Berman. Biografia komunisty, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2009.
Sokolovič P., Hlinkova Garda 1938–1945, Ústav pamäti národa, Bratislava 2009.
Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, t. 1: Europa 1918–2006, red. K. Szczepanik, A. Herman-Łukasik, B. Janicka, Wydawnictwo Askon, Warszawa 2007.
Stosunki gospodarcze polsko-czechosłowackie w latach 1945–1947. Zbiór dokumentów, oprac. J. Skodlarski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015.
Szymkowicz P., Polsko-czechosłowacki konflikt graniczny na odcinku Śląska Opolskiego i Opawskiego w latach 1945–1947, Wydawnictwo Instytut Śląski Sp. z o.o., Opole 2002.
Teczka Specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944–1946, oprac. T. Cariewska et al., Instytut Studiów Politycznych PAN, Instytut Historyczny UW. Oficyna Wydawnicza RYTM. Archiwum Państwowe Federacji Rosyjskiej, Warszawa 1998.
Wnieszniaja politika Sowietskogo Sojuza w pieriod Otieczestwiennoj wojny. Dokumienty i matieriały, t. 2, Gosudarstwiennoje izdatielstwo politiczeskoj litieratury, Moskwa 1946.
Wostocznaja Jewropa w dokumientach rossijskich archiwow 1944–1953 gg., t. 1: 1944–1948, red. G.P. Muraszko et al., Sibirskij Chronograf, Moskwa–Nowosibirsk 1997.
Instytut Studiów Politycznych PAN Polska
https://orcid.org/0000-0002-2040-362X
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
