Obcość jako kategoria analityczna w badaniach nad polską emigracją artystyczną
Abstrakt
Biographical interviews conducted among Polish émigré artists have revealed several key categories. One of them is the feeling of otherness, which turns out to be a complex and multifaceted category. In the artists’ ‘mythologies’ their sense of foreignness, otherness, and even awareness of the hostility of the outside world appears very often and becomes part of their biographies and artistic ethos. Emigration generally exacerbates this condition. In the emigrant experience, the foreignness of the new place of residence and prolonged absence from the home country has its consequences. Very often emigré artists experience a dual sense of otherness: in the home country that they have left and in the new place of residence. However, this does not mean that the feeling is connected solely with suffering. Many artists are able to use this feeling to find subject matter and stimulation for creative work. These artists continually derive inspiration from being an outsider. The author uses biographical material to show the different trajectories of foreignness and the various creative strategies used by emigré artists. Otherness is shown to be a key category of their experience but not an entirely unambiguous one.
Słowa kluczowe
obcość; emigracja; artyści; badania biograficzne; kariera artystyczna
Bibliografia
Bauman Zygmunt, 1995, Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna, tłum. Janina Bauman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bauman Zygmunt, 2007, Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, tłum. Jacek Łaszcz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Becker S. Howard, 2009, Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji, tłum. Olga Siara, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bokaszański Zbigniew, 1989, Tożsamość, interakcja, grupa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Brożek Anna, 2007, O kategoriach i kategoryzacjach, „Roczniki Filozoficzne”, nr 1.
Budakowska Elżbieta, 2007, Współczesny migrant: nomada czy lokalny współkreator?, w: Jan E. Zamojski (red.), Migracje i społeczeństwa współczesne, „Migracje i Społeczeństwo”, t. 12, Instytut Historii PAN–MWSHP w Łowiczu–Neriton, Warszawa.
Burszta Wojciech J., 1992, Wymiary antropologicznego poznania kultury, Wydawnictwo UMK, Poznań.
Burszta Wojciech J., 1998, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Zysk i S-ka, Poznań.
Chutnik Monika, 2007, Szok kulturowy: przyczyny, konsekwencje, przeciwdziałanie, Universitas, Kraków.
Ferenc Tomasz, 2012, Artysta jako Obcy. Socjologiczne studium polskich artystów na emigracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego–Wydawnictwo PWSFTiTv, Łódź.
Foucault Michel, 2000, Choroba umysłowa a psychologia, tłum. Piotr Mrówczyński, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Garfinkel Harold, 2007, Studia z etnometodologii, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Goffman Erving, 2005, Piętno. Rozważania o zranionej duszy, tłum. Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Grabias Sławomir, 2013, Analityczne kategorie obcości, „Studia Socjologiczne”, nr 1.
Kitliński Tomasz, 2001, Obcy jest w nas. Kochać według Julii Kristevej, Aureus, Kraków.
Kristeva Julia, 1991, Stranger to Ourselves, Columbia University Press, New York.
Kundera Milan, 2003, Niewiedza, tłum. Marek Bieńczyk, PIW, Warszawa.
Leach Edmund, 1982, Social Anthropology, William Collins Sons, Glasgow.
Marks Karol, 1960, Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 roku, tłum. Konstanty Jażdżewski, Książka i Wiedza, Warszawa.
Matsumoto David, Juang Linda, 2007, Psychologia międzykulturowa, tłum. Agnieszka Nowak-Młynikowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Montaigne Michel de, 1957, Próby, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, cytaty łac. tłum. Edmund Cięgielewicz, PIW, Warszawa.
Mostwin Danuta, 1995, Trzecia wartość. Wykorzenienie i tożsamość, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.
Mrożek Sławomir, 2006, Baltazar. Autobiografia, Noir sur Blanc, Warszawa.
Mrożek Sławomir, 2010, I tylko Mrożka brak, wywiad, przygotowanie Joanna Sobolewska, „Polityka”, nr 26.
Park E. Robert, 1967, Human Migration and the Marginal Man, w: On Social Control and Collective Behavior. Selected Papers, Phoenix Books–The University of Chicago Press, Chicago.
Połeć Wojciech, 2009, Migracje powrotne jako źródło powstania zróżnicowania społecznego, w: Wojciech Muszyński, Ewa Sikora (red.), „Pod wielkim dachem nieba”. Granice, migracje i przestrzeń we współczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Scheffer Paul, 2010, Druga ojczyzna. Imigranci w społeczeństwie otwartym, tłum. Ewa Jusewicz-Kalter, Czarne, Wołowiec.
Schütz Alfred, 2008, O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej, tłum. Barbara Jabłońska, Nomos, Kraków.
Simmel Georg, 2006a, Mentalność mieszkańców wielkich miast, w: Georg Simmel, Mosty i drzwi, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Simmel Georg, 2006b, Obcy, w: Georg Simmel, Mosty i drzwi, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Waldenfels Bernhard, 2002, Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego, tłum. Janusz Sidorek, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Waśkiewicz Andrzej, 2008, Obcy z wyboru. Studium filozofii aspołecznej, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Wieczorkiewicz Anna, 2002, Kolonizacja dzikich ciał, „Teksty Drugie”, nr 5.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-0748-889X
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
