Od dyktatury ekspertów do demokracji nieliberalnej
Podejście systemowe do demokracji deliberacyjnej i jego braki
Abstrakt
Brak transparentności procesów decyzyjnych typowy dla demokracji liberalnych oraz związany z nim kryzys zaufania obywateli wobec instytucji politycznych to jedne z głównych przyczyn sukcesów odnoszonych przez stronników demokracji nieliberalnej. Zdaniem krytyków liberalizmu zbyt wiele decyzji współcześnie delegowanych jest do ciał nienadzorowanych demokratycznie. Zwolennicy koncepcji demokracji deliberacyjnej formułują różne remedia na tę sytuację. Nie czynią tego jednak stronnicy najpopularniejszej obecnie z wersji demokracji deliberacyjnej – podejścia systemowego do deliberacji. Autor artykułu twierdzi, że podejście to może legitymizować „niedemokratyczny liberalizm” – jedną z przyczyn kryzysu demokracji liberalnej. Celem artykułu jest prezentacja i ocena stosunku zwolenników podejścia systemowego do roli odgrywanej w procesie politycznym przez nienadzorowane demokratycznie gremia eksperckie.
Bibliografia
Anderson E., Democracy: Instrumental vs. Non-Instrumental Value, w: T. Christiano, J. Christman (red.): Contemporary Debates in Political Philosophy, Malden (MA) 2009, s. 213–227
Beck U., World Risk Society as Cosmopolitan Society? Ecological Questions in a Framework of Manufactured Uncertainties, „Theory, Culture & Society” 1996, t. 13, nr 4, s. 1-32
Best J., Bring Politics Back to Monetary Policy, “Foreign Affairs”, 6 grudnia 2017 (źródło: https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2017-12-06/bring-politicsback-monetary-policy, dostęp: 30.03.2020)
Best J., Technocratic Exceptionalism, “International Political Sociology”, t. 12, nr 4, 2018, s. 328-345
Bijker W.E., R. Bal, R. Hendricks, The Paradox of Scientific Authority, Cambridge (MA)–London 2009
Bobbio N., Liberalizm i demokracja, przekład P. Bravo, Kraków-Warszawa 1998
Brennan J., Against Democracy, Princeton 2016
Breyer S., Breaking the Vicious Circle. Toward Effective Risk Regulation, Cambridge (MA) 1993
Bruff I., The Rise of Authoritarian Neoliberalism, “Rethinking Marxism”, 2014. 26(1), s. 113-129
Callon M., P. Lascoumes, Y. Barthe, Acting in an Uncertain World, Cambridge, Mass. 2009
Chalmers A.W., Getting a Seat at the Table: Capital, Capture and Expert Groups in the European Union, “West European Politics”, 37:5, 2014, s. 976-992
Christiano T., Rational deliberation among experts and citizens, w: J. Parkinson, J. Mansbridge (red.): Deliberative Systems, Cambridge 2012, s. 27-51
Coleman J., J. Ferejohn, Democracy and Social Choice, „Ethics” 1986, t. 97, nr 1, s. 6-25
Collins H., Czy wszyscy jesteśmy ekspertami?, przekład E. Bińczyk, J, Grygieńć, Warszawa 2018
Collins H., R. Evans, Third Wave of Science Studies, „Social Studies of Science” 2002, t. 32, nr 2, s. 235–296
Collins H., R. Evans, Why Democracies Need Science, Cambridge 2017
Warren M.E. (red.): Democracy and Trust, Cambridge 1999
Diggins J.P., Iluzje pragmatyzmu: modernizm oraz kryzys poznania i autorytetu, przekład M. Filipczuk, Warszawa 2010
Dryzek J., Deliberative Democracy and Beyond, Oxford 2000
Epstein S., The Construction of Lay Expertise: AIDS Activism and the Forging of Credibility in the Reform of Clinical Trials, „Science, Technology, & Human Values” 1995, t. 20, nr 4, s. 408–437
Eseje polityczne federalistów, przekład B. Czarska, Warszawa-Kraków 1999
Esterling K. M., The Political Economy of Expertise. Information and Efficiency in American National Politics, Ann Arbor 2004
Estlund D., Autorytet demokracji, przekład J. Grygieńć, T.S. Markiewka, Toruń 2019
Góra M., C. Holst, M. Warat (red.): Expertisation and Democracy in Europe, New York 2018
Eyal G., The Crisis of Expertise, Cambridge 2019
Filipowicz S., Demokracja: o władzy iluzji w królestwie rozumu, Warszawa 2007
Fishkin J.S., Democracy and Deliberation. New Directions for Democratic Control, New Haven (CT)–London 1991
Fishkin J.S., The Voice of the People. Public Opinion and Democracy, New Haven (CT)–London 1995
Fishkin J.S., Toward Deliberative Democracy: Experimenting with an Ideal, w: S. Elkin, K.E. Soltan (red.): Citizen Competence and Democratic Institutions, University Park, Penn. 1999, s. 279-290
Floridia A., From Participation to Deliberation, przekład S. De Sanctis, Colchester 2017
Fuerstein M., Epistemic Democracy and the Social Character of Knowledge, „Episteme. A Journal of Social Epistemology” 2008, t. 5, nr 1, s. 74-93
Fung A., Empowered Participation, Princeton 2004
Giddens A., Konsekwencje nowoczesności, Kraków 2008
Goldman A., Experts: Which Ones Should We Trust, w: A. Goldman, D. Whitcome (red.): Social Epistemology. Essential Readings, Oxford 2011, s. 109-133
Greenberg J., Crusaders in the Courts, New York 1995
Grygieńć J., Demokracja na rozdrożu, Kraków 2017
Gutmann A., D. Thompson, Why Deliberative Democracy?, Princeton (NJ) 2004
Haas P.M., Ideas, Experts and Governance, w: M. Ambrus, K. Arts, E. Hey, H. Raulus (red.): The Role of ‘Experts’ in International and European Decision-Making Processes, Cambridge 2014, s. 19-43
Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie, przekład A. Romaniuk, A. Marszałek, Warszawa 2005
Habermas J., Teoria i praktyka, przekład M. Łukasiewicz, Z. Krasnodębski, Warszawa 1983
Hardin R., Zaufanie, przekład A. Gruba, Warszawa 2009
Hardwig J., Epistemic Dependence, “The Journal of Philosophy”, t. 82, nr 7, 1985, s. 335-349
Hardwig J., Role of Trust in Knowledge, “Journal of Philosophy”, t. 88, nr 12, 1991, s. 693-708
Haskell J., Direct Democracy or Representative Government? Dispelling the Populist Myth, Oxford 2001
Holzer B., M.P. Sorensen, Rethinking Subpolitics: Beyond the ‘Iron Cage’ of Modern Politics, „Theory, Culture & Society” 2003, t. 20, nr 2, s. 79-102
Irwin A., Citizen Science. A Study of People, Expertise and Sustainable Development, London–New York 1995
Jasanoff S., Design on Nature, Princeton 2005
Jasanoff S., The political science of risk perception, „Reliability Engineering & System Safety” 1998, t. 59, nr 1, s. 91-99
Kitcher P., Science, Truth, and Democracy, Oxford 2001
Klarman M.J., From Jim Crow to Civil Rights, Oxford 2004
Landemore H., Democratic Reason, Princeton 2012
Levitsky S., L. Way, Assessing the Quality of Democracy, “Journal of Democracy”, 2002, vol. 13, nr 2, s. 51–65
Lilla M., Koniec liberalizmu jaki znamy, Ł. Pawłowski, Warszawa 2018
Madalina Busuioc E., Blurred areas of responsibility: European agencies’ scientific ‘opinions’ under scrutiny, w: M. Ambrus, K. Arts, E. Hey, H. Raulus (red.): The Role of ‘Experts’ in International and European Decision-Making Processes, Cambridge 2014, s. 383-402
Mansbridge J., J. Bohman, S. Chambers, T. Christiano, A. Fung, J. Parkinson, D.F. Thompson, M.E. Warren, A systemic Approach to Deliberative Democracy, w: J. Parkinson, J. Mansbridge (red.): Deliberative Systems, Cambridge 2012, s. 1-26
Metz J., The European Commission, Expert Groups, and the Policy Process, Basinstoke 2015
Mounk Y., Lud kontra demokracja, przekład K. Gucio, Warszawa 2019
Muller J.-W., Co to jest populizm?, przekład M. Sutowski, Warszawa 2017
Oreskes N., E.M. Conway, Merchants of Doubt, New York 2010
Owen D., G. Smith, Survey Article: Deliberation & The Systemic Turn, „The Journal of Political Philosophy”, t. 23, nr 2, 2015, s. 213-234
Pabst A., The Demons of Liberal Democracy, Cambridge 2019
Prostak R., Teista w demoliberalnym świecie, Kraków 2014
Radaelli C., The Public Policy of the European Union: Whither Politics of Expertise?', “Journal of European Public Policy”, 6(5), 1999, s. 757-774
Rawls J., Liberalizm polityczny, przekład A. Romaniuk, Warszawa 2012
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, przekład M. Panufiuk, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa 2013
Riker W.H., Liberalism against Populism: A Confrontation between the Theory of Democracy and the Theory of Social Choice, San Francisco 1982
Runciman D., Jak kończy się demokracja, przekład S. Żuchowski, Warszawa 2019
Sadurski W., Albo liberalna, albo żadna. „Nieliberalna demokracja” to polityczny jednorożec, “Gazeta Wyborcza”, 11 maja 2018
Schudson M., The Trouble with Experts – and Why Democracies Need Them, „Theory and Society” 2006, t. 35, s. 491–506
Shapiro I., Stan teorii demokracji, przekład I. Kisilowska, Warszawa 2006
Slovic P., B. Fischhoff, S. Lichtenstein, Facts versus Fears: Understanding Perceived Risk, w: D. Kahneman, P. Slovic, A. Tversky (red.): Judgement under Uncertainty: Heuristics and Biases, Cambridge 1992,, s. 477-489
Stears M., Demanding Democracy. American Radicals in Search of a New Politics, Princeton (NJ) 2010
Sunstein C., Deliberating Groups versus Prediction Markets, w: A. Goldman, D. Whitcomb (red.): Episteme, Oxford 2010, s. 192–213
Sunstein C., Infotopia, przekład K. Bartuzi, Warszawa 2009
Sunstein C.R., Deliberation, Democracy, Disagreement, w: R. Bontekoe, M. Stepaniants (red.): Justice and Democracy. Cross-Cultural Perspectives, Honolulu 1997, s. 93–117
Surowiecki J., Mądrość tłumów, przekład K. Rojek, Gliwice 2010
Sztompka P., Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Kraków 2007
Tam H., Komunitaryzm, przekład A. Szahaj, J. Grygieńć, Toruń 2011
Thompson D., Deliberative Democratic Theory and Empirical Political Science, „Annual Review of Political Science”, 2008, t. 11, nr 1, s. 497–520
Gambetta D. (red.):Trust: Making and Breaking Co-operative Relations, Oxford 1988
Tversky A., D. Kahneman, Judgement under Uncertainty: Heuristics and Biases, w: D. Kahneman, P. Slovic, A. Tversky (red.): Judgement under Uncertainty: Heuristics and Biases, Cambridge 1992, s. 3-20
Weinberg A., Science and Trans-Science, „Minerva” 1972, t. 10, nr 2, s. 209–222
Wynne B., May the Sheep Safely Graze? A Reflexive View of the Expert-Lay Knowledge Divide, w: S. Lash, B. Szerszynski, B. Wynne (red.): Risk, Environment and Modernity: Towards a New Ecology , London 1996, s. 44–83
Zakaria F., Przyszłość demokracji, przekład T. Bieroń, Warszawa 2018
Zakaria F., The Rise of Illiberal Democracy, „Foreign Affairs”, 76, 6, Nov/Dec 1997, s. 22-43
Zielonka J., Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie, przekład J. Bednarek, Warszawa 2018
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-8586-6820
Doktor habilitowany, profesor UMK, filozof i politolog. Autor m.in. monografii Wola powszechna w filozofii politycznej (Toruń 2012) i Demokracja na rozdrożu (Kraków 2017). Jego zainteresowana skupiają się na epistemicznych ujęciach demokracji deliberacyjnej oraz roli ekspertów w demokratycznych procesach decyzyjnych. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
