Tekst zawiera próbę ujęcia dziejów nowoczesnej myśli politycznej w Polsce przez pryzmat sporu o definicję podstaw tożsamości narodowej. Historyczną osią tego sporu jest zarysowująca się w XIX wieku opozycja dwóch konkurencyjnych stanowisk w tym zakresie: idealistycznego – opartego na koncepcji narodu jako duchowej wspólnoty idei, oraz realistycznego – odwołującej się do założeń pragmatycznie pojętej, materialnej wspólnoty interesu narodowego. Celem rozważań jest krytyczne zbadanie filozoficzno-historycznego tła powstania i rozwoju drugiego z tych stanowisk, uważanego współcześnie za wolną od wszelkiej deformacji ideologicznej, obiektywną wykładnię nowoczesnego pojęcia narodowości. Czy tak jest rzeczywiście?
