Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Civitas baner

Tom 33 (2023)

Numer specjalny

Materializm i melancholia: Lektury na marginesach Maxa Horkheimera i Waltera Benjamina

DOI: https://doi.org/10.35757/CIV.2023.33.04
Przesłane: 2 lutego 2025
Opublikowane: 3 października 2025

Abstrakt

Artykuł stanowi pogłębioną analizę jak dotąd pomijanej wymiany intelektualnej między Maxem Horkheimerem a Walterem Benjaminem, dotyczącej związków doktryny materialistycznej z melancholią. Autor podejmuje próbę rekonstrukcji i kontekstualizacji pojęcia melancholii materialisty, wskazując na jego etyczno-polityczny potencjał w ramach teorii materialistycznej. Punktem wyjścia dla tej refleksji są z jednej strony Horkheimerowska krytyka nowoczesnej teodycei, rozwinięta w odniesieniu do twórczości niemieckiego eseisty Theodora Haeckera, z drugiej – długoletnia fascynacja Benjamina dziełami szwajcarskiego pisarza Gottfrieda Kellera. Analiza obejmuje m.in. napięcie między jednostkowym życiem materialisty a historią, relacje humoru melancholijnego ze śmiechem, hedonizmem i przemijalnością, a także zarzucony program frankfurckich badań nad materializmem. Tekst otwiera nowe perspektywy dla interpretowania myśli Horkheimera i Benjamina oraz współczesnych debat nad filozofią materialistyczną.

Bibliografia

  • Abromeit J., Max Horkheimer and the Foundations of the Frankfurt School, Cambridge University Press, Cambridge 2011. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511977039
  • Benjamin W., Gesammelte Briefe, Bd. 2, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 1966.
  • Benjamin W., Gottfried Keller, [w:] W. Benjamin, Selected Writings, vol. 2, p. 1, ed. M.W. Jennings, H. Eiland, G. Smith, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge 2005.
  • Benjamin W., Left-Wing Melancholy, [w:] The Weimar Republic Sourcebook, ed. A. Kaes, M. Jay, E. Dimendenberg, University of California Press, Berkeley–Los Angeles 1994.
  • Benjamin W., Pasaże, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
  • Benjamin W., Selected Writings, vol. 2, p. 1, ed. M.W. Jennings, H. Eiland, G. Smith, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge 2005.
  • Brzeźniak F., Left-Wing Melancholia Today: Overview of a Concept, „Argument. Biannual Philosophical Journal” 2024, vol. 14, No. 1.
  • Burton R., Anatomia melancholii, tłum. M. Tabaczyński, Korporacja „Ha!art”, Kraków 2020.
  • Gottfried Keller Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, Hrsg. U. Amrein, Metzler, Stuttgart 2016.
  • Haecker T., Der Christ und die Geschichte, Regner, Leipzig 1935.
  • Horkheimer M., Gesammelte Schriften, Bd. 15, Hrsg. G. Schmid Noerr, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1995.
  • Horkheimer M., A Life in Letters: Selected Correspondence, ed. M.R. Jacobson, E.M. Jacobson, University of Nebraska Press, Lincoln 2007.
  • Horkheimer M., Zu Theodor Haecker: Der Christ und die Geschichte, „Zeitschrift für Sozialforschung” 1936, Jg. 5, H. 3. DOI: https://doi.org/10.5840/zfs1936533
  • Kafka F., Aforyzmy z Zürau, tłum. J. Ekier, Wydawnictwo „EMG”, Kraków 2007.
  • Larue A., Une vie de Démocrite, Éditions Talus d’approche, Belgique 2004.
  • Marcuse H., Brief vom 6. Mai 1936 an Theodor W. Adorno und andere, [w:] M. Horkheimer, Gesammelte Schriften, Bd. 15, Hrsg. G. Schmid Noerr, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1995.
  • Nietzsche F., Pożyteczność i szkodliwość historii dla życia, [w:] F. Nietzsche, Niewczesne rozważania, tłum. L. Staff, Jakób Mortkowicz, Warszawa 1912.
  • Pensky M., Melancholy Dialectics: Walter Benjamin and the Play of Mourning, University of Massachusetts Press, Amherst 1993.
  • Schmid Noerr G., Alfred Schmidt und das Projekt einer Geschichte des Materialismus, „Zeitschrift für Kritische Theorie” 2013, Jg. 19, H. 36/37. DOI: https://doi.org/10.28937/9783866746664_9
  • Sebald W.G., Opis nieszczęścia. Eseje o literaturze, Ossolineum, Wrocław 2020.
  • Sebald W.G., Śmierć idzie – uchodzi czas. Uwagi o Gottfriedzie Kellerze, [w:] W.G. Sebald, Opis nieszczęścia. Eseje o literaturze, Ossolineum, Wrocław 2020.
  • Tomko H.M., Beyond Exile and Inner Emigration: Rereading Max Horkheimer on Theodor Haecker’s Der Christ und die Geschichte (1935), „The German Quarterly” 2017, vol. 90, No. 2. DOI: https://doi.org/10.1111/gequ.12030
  • Tomko H.M., Word Creatures: Theodor Haecker and Walter Benjamin between Geschwätz and Pure Language in the Late Weimar Republic, „New German Critique” 2018, vol. 45, No. 1 (133). DOI: https://doi.org/10.1215/0094033X-4269838
  • Walter Benjamin and Theology, ed. C. Dickinson, S. Symons, Fordham University Press, New York 2016.
  • The Weimar Republic Sourcebook, ed. A. Kaes, M. Jay, E. Dimendenberg, University of California Press, Berkeley–Los Angeles 1994.

Downloads

Download data is not yet available.