Gościnność niejednoznaczna. Analiza wybranych przypadków na przykładzie powieści Lalka i filmu Green Book


Abstrakt

The subject of this article falls within the sociology of art. By analyzing selected aspects of a novel (Bolesław Prus’s The Doll) and a film (the Oscar-winning Green Book directed by Peter Farrelly), the author raises the problem of what he calls “ambiguous hospitality.” His point of departure and theoretical basis are George Ritzer’s concept of “inhospitality” and Jacques Derrida’s idea of “hostipitality.”
The author treats each artistic depiction of reality as a source of situations to be read in light of elements of Erving Goffman’s reflections. He uses the ideas of symbolic interactionism, the interactive ritual, and the metaphor of the performance as tools for interpreting a film or literary situation that illustrates cultural attitudes and practices. In conclusion, he states that hosting someone could result from something other than a sincere desire to react to another human being in a friendly manner. However, this does necessarily undermine the sincerity of openness toward strangers. Realization of the maxim to “have dignity and respect others,” even if enforced by social sanction, can be a way to maintain or build relationships between those who are “one’s own” and “other,” “one’s own” and “strangers,” and finally, between a guest and host.


Słowa kluczowe

gościnność; socjologia literatury; socjologia sztuki; swoi i obcy; segregacja rasowa

Andrews Sudhir, 2007, Introduction to Tourism and Hospitality Industry, Tata McGraw-Hill Education, New Delhi.

Bańkowski Andrzej, 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Barska Anna, 2018, Gościnność w kulturze/kulturach Maghrebu, „Przegląd Orientalistyczny” nr 1–2, s. 3–13.

Bell David, 2007, Hospitality and Urban Regeneration, w: Conrad Lashley, Paul Lynch, Alison Morrison (red.), Hospitality: A Social Lens, Elsevier, Oxford–Amsterdam.

Berger Peter L., Luckmann Thomas, 2010, Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, tłum. Józef Niżnik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Błądek Zenon, Tulibacki Tadeusz, 2003, Dzieje krajowego hotelarstwa. Od zajazdu do współczesności, Albus, Poznań.

Botterill David, 2000, Social Scientific Ways of Knowing Hospitality, w: Conrad Lashley, Alison Morrison, Search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates, Routledge, New York.

Cekiera Rafał, 2017, Między gościnnością a misoksenią — reperkusje kryzysu migracyjnego w Polsce, „Political Preferences”, nr 17, s. 237–250.

Cieślińska Barbara, 2017, Hospitality and the Migration Crisis, „Rocznik Teologii Katolickiej”, t. 16/1, s. 93–110.

Ćwikła Paweł, 2006, Kilka uwag o związku socjologii z literaturą, „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 127–158.

Derrida Jacques, 2000, Foreigner Question: Coming from Abroad / from the Foreigner, w: Of Hospitality. Anne Dufourmantelle invites Jacques Derrida to respond, Stanford University Press, Stanford.

Derrida Jacques, 2004, Gościnność nieskończona, tłum. Paweł Mościcki, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, nr 3, s. 257–261.

Derrida Jacques, 2011, Wrogościnność, tłum. Anastazja Dwulit, w: Jarosław Jakubiak (red.) Wrogościnność: podejmowanie obcych, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, s. 4–23.

Doukhan Abi, 2014, Emmanuel Levinas: A Philosophy of Exile, Bloomsbury, London.

Dufourmantelle Anne, 2000, Invitation, w: Of Hospitality. Anne Dufourmantelle invites Jacques Derrida to respond, Stanford University Press, Stanford.

Durkheim Émile, 2000, Zasady metody socjologicznej, tlum. Jerzy Szacki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Florkowska Marzena, Florkowski Marek, 2010, Moje Bielany. O pustelniczej gościnności, przekraczaniu furty i niezwykłych przeżyciach, Wydawnictwo Benedyktynów, Tyniec.

Franz Kathleen, 2011, African-Americans Take to the Open Road, w: Kathleen Franz, Susan Smulyan (red.), Major Problems in American Popular Culture, Wadsworth Cengage Learning, Boston.

Gennep van Arnold, 2006, Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, tłum. Beata Biały, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Germann Moltz Jennie, Gibson Sarah, 2016, Introduction: Mobilizing and Mooring Hospitality, w: Jennie German Moltz, Sarah Gibson (red.), Mobilizing Hospitality: The Ethics of Social Relations in a Mobile World, Routledge, London–New York.

Goffman Erving, 2000, Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. Helena Datner-Śpiewak, Paweł Śpiewak, KR, Warszawa.

Goffman Erving, 2006, Porządek interakcyjny, tłum. Aleksander Manterys, w: Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 1, Scholar, Warszawa.

Goffman Erving, 2008, Zachowanie w miejscach publicznych. O społecznej organizacji zgromadzeń, tłum. Olga Siara, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Goffman Erving, 2010, Spotkania. Dwa studia z socjologii interakcji, tłum. Paweł Tomanek, Nomos, Kraków.

Goffman Erving, 2012, Rytuał interakcyjny, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Hajdu David, 2019, Dr Funky Butt and Me: My Friendship with the Real Donald Shirley, „New York Times”, 10 marca.

Hall Michael Ra-Shon, 2014, The Negro Traveller’s Guide to a Jim Crow South: Negotiating Racialized Landscapes During a Dark Period in United States Cultural History, 1936–1967, „Postcolonial Studies”, nr 17, s. 307–314.

Herzfeld Michael, 2012, Afterword: Reciprocating the Hospitality of These Pages. „Journal of the Royal Anthropological Institute (N.S.)”, t. 18(S1), s. 210–217.

Horolets Anna, 2016, Badacz jako gość, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 12, nr 3, s. 54–69.

Józefowicz Anna, 2016, Gościnność jako wartość w rozwoju młodego człowieka na przykładzie współczesnej literatury polskiej dla dzieci i młodzieży, „Kultura – Społeczeństwo – Edukacja”, nr 2, s. 137–150.

Kmieć Michał, 2018, Staropolski model gościnności, w: Polski model gościnności. Ramy nowej polityki migracyjnej opartej na dobru wspólnym (praca zbiorowa), Fundacja Republikańska, Warszawa.

Kopka Aleksander, 2014, Pytanie o gościnność w filozofii Jacques’a Derridy, „Folia Philosophica”, t. 32, s. 319–334.

Kowalski Zbigniew, 2013, Gościnność usługowa jako innowacyjny model biznesowy, w: Piotr Dominik (red.), Innowacyjne rozwiązania we współczesnym hotelarstwie, Almamer Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa.

Kuklik Mirosław, 2010, Tryptyk Helski, Maszoperia Literacka, Gdańsk.

Kuntsman Adi, 2007, Hospitality in Flames: Queer Immigrants and Melancholic Be/longing, w: Jennie German Moltz, Sarah Gibson (red.), Mobilizing Hospitality: The Ethics of Social Relations in a Mobile World, Routledge, London–New York.

Lashley Conrad, 2000, Towards and Theoretical Understanding, w: Conrad Lashley, Alison Morrison (red.), In Search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates, Butterworth-Heinemann, Oxford.

Leder Andrzej, 2018, Rachunek myśli – audycja radiowa z udziałem Andrzeja Ledera w II Programie Polskiego Radia, prowadzenie: Michał Nowak (emisja: 29.12.2018).

Lippman Walter, 1997, Public Opinion, Free Press Paperbacs, New York.

Lynch Paul A., 2005, Sociological Impressionism in a Hospitality Context’, „Annals of Tourism Research”, t. 32(3), s. 527–548.

Lynch Paul, Mac Whannell Doreen, 2011, Home and Commercialized Hospitality, w: Conrad Lashley, Alison Morrison, Search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates, Routledge, New York.

Łęcki Krzysztof, 2012, Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Marci Tito, 2013, Social Inclusion in Terms of Hospitality, „International Review of Sociology”, t. 23(1), s. 180–199.

Meijer-van Wijk Kim, 2017, Levinas, Hospitality and the Feminine Other, w: Conrad Lashley (red.), The Routledge Handbook of Hospitality Studies, Routledge, New York.

Mennel Stephen, Murcott Anne, Otterloo van Anneke H., 1992, The Sociology of Food: Eating, Diet and Culture, Sage, London.

Nigal Gedalyah, 2008, The Hasidic Tale, Liverpool University Press, Littman Library of Jewish Civilization, Liverpool.

O’Gorman Kevin D., 2007, Dimensions of Hospitality. Exploring Ancient and Classical Origins, w: Conrad Lashley, Paul Lynch, Alison Morrison (red.), Hospitality: A Social Lens, Elsevier, Oxford–Amsterdam.

Pilkington Ed, 2018, From the Green Book to Facebook, How Black People Still Need to Outwit Racists in Rural America, „The Guardian”, 11 lutego.

Pisarek Adam, 2010, Przekroczyć gościnność. O granicach domu i państwa, „Anthropos”, nr 14–15, s. 27–33.

Pisarek Adam, 2013, Wybrane wzory gościnności wobec wzorów praktyk turystycznych powstałych wokół zjawiska couchsurfingu, „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 5–17.

Pisarek Adam, 2016. Gościnność polska. O kulturowych konkretyzacjach idei, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Grupakulturalna.pl, Katowice.

Pitt-Rivers Julian A., 1968, The Stranger, the Guest and the Hostile Host: Introduction to the Study of the Laws of Hospitality, w: John G. Peristiany (red.), Contributions to Mediterranean Sociology: Mediterranean Rural Communities and Social Change, Mouton Paris, s. 13–30.

Prus Bolesław, b.r. wyd., Lalka; publikacja zrealizowana w ramach projektu „Wolne lektury”, Fundacja Nowoczesna Polska, Warszawa; edycja oparta na wydaniu z roku 1975 (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa) (http://wolnelektury.pl).

Pytel Jan, 1977, Pojęcie gościnności w literaturze biblijnej i greckiej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, t. 30, nr 4, s. 172–181.

Rababah Hiussein M., 2016, Rules and Ethics of Hospitality in Islam, „Journal of Culture, Society and Development”, t. 20, s. 44–56.

Rademacher Magdalena, 2010, Bernharda Waldenfelsa rozważania o granicach obcości, „Fenomenologia” nr 8, s. 150–153.

Ritzer George, 2007, Inhospitable Hospitality?, w: Conrad Lashley, Paul Lynch, Alison Morrison (red.), Hospitality: A Social Lens, Elsevier, Oxford–Amsterdam.

Ritzer George, 2015, Hospitality and Prosumption, „Research in Hospitality Management”, t. 5(1), s. 9–17.

Rivera Manuel A., Upchurch Randall S., 2008, The Role of Research in the Hospitality Industry: A Content Analysis of the „IJHM” Between 2000 and 2005, „International Journal of Hospitality Management”, t. 27(4), s. 632–640.

Rosello Mireille, 2001, Postcolonial Hospitality: The Immigrant as Guest, Stanford University Press, Stanford.

Rusnak Renata, 2017, Czy polska gościnność istnieje? Tradycje honorowania gości (renatarusnak.com, publikacja: 13.02.2017 [dostęp: 22.07.2019]).

Selwyn Tom, 2000, An Anthropology of Hospitality, w: Conrad Lashley, Alison Morrison, Search of Hospitality. Theoretical Perspectives and Debates, Routledge, New York.

Skowrońska Marta, 2014, Przyjmowanie gości w przestrzeni domowej jako problem granicy między publicznym a prywatnym, w: Magdalena Łukasiuk, Marcin Jewdokimow (red.), Socjologia zamieszkiwania, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa.

Skowrońska Marta, 2015, Jak u siebie. Zamieszkiwanie i komfort, Nomos, Kraków.

Stanczewski Radosław, 2019, Gościnność w językach świata. Projekt „Rozmawiajmy o uchodźcach”, realizowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej w ramach programu Obywatele dla Demokracji [dostęp: 01.08.2019].

Szczesiul Anthony, 2017, The Southern Hospitality Myth: Ethics, Politics, Race, and American Memory, University of Georgia Press, Athens.

Telfer Elizabeth, 2000, The Philosophy of Hospitableness, w: Conrad Lashley, Alison Morrison (red.), In Search of Hospitality: Theoretical Perspectives and Debates, Butterworth-Heinemann, Oxford.

Waldenfels Bernhard, 1992, Doświadczenie Innego: między zawłaszczeniem a wywłaszczeniem, w: Helena Kozakiewicz, Edmund Mokrzycki, Marek J. Siemek (red.), Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Weber Bruce, 2013, Donald Shirley, a Pianist with His Own Genre, Dies at 86, „New York Times”, 28 kwietnia.

Wood Roy C., 2017, Sociological Perspectives on Hospitality, w: Conrad Lashley (red.), The Routledge Handbook of Hospitality Studies, Routledge, New York.

Zalewski Wojciech, 2016, Gościnność zmitologizowana?, „Znak”, nr 1(728), s. 136.

Pobierz

Opublikowane : 2020-01-30


Ćwikła, P. (2020). Gościnność niejednoznaczna. Analiza wybranych przypadków na przykładzie powieści Lalka i filmu Green Book. Kultura I Społeczeństwo, 64(1), 129-148. https://doi.org/10.35757/KiS.2020.64.1.6

Paweł Ćwikła  pawel.cwikla@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach  Polska
https://orcid.org/0000-0001-6912-0324




Inne teksty tego samego autora