Praca w pamięci zbiorowej mieszkańców górnośląskiej wsi na tle procesów przemian obszarów wiejskich


Abstrakt

The subject of the article is collective memory of the concept of work among the inhabitants of the Upper Silesian village of Bojszowy. The author of the study employs the classic understanding of collective memory, while simultaneously pointing to the importance of the communication process and the diversity of information sources shaping it. Empirical data was collected during research conducted in 2018 using in-depth interview techniques. The research sample consisted of 30 rural residents. Analysis of the functioning of collective memory about work revealed the development processes – especially industrialization and deagrarianization – taking place in Bojszów. The analysis clearly shows the specificity of the Upper Silesian village, where these processes began relatively early, and work was associated not only with agriculture, but also with industry and trade.


Słowa kluczowe

pamięć zbiorowa; praca; wieś; Górny Śląsk; industrializacja; dezagraryzacja

Assmann Jan, 1995, Collective Memory and Cultural Identity, „New German Critique”, nr 65, s. 125–133.

Assmannn Jan, 2009, Kultura pamięci, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków, s. 59–99.

Babbie Earl, 2003, Badania społeczne w praktyce, tłum. Witold Betkiewicz i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bierwiaczonek Krzysztof, Nawrocki Tomasz, 2020, Pomiędzy traumą wojny a codziennością. Pamięć zbiorowa mieszkańców górnośląskiej wsi Bojszowy, Scholar, Warszawa.

Bierwiaczonek Krzysztof, Tyrybon Małgorzata, Nawrocki Tomasz, 2001, Lędziny 2000 – portret miasta, MegaPress II, Lędziny.

Bukowska-Floreńska Irena, 2007, Rodzina na Górnym Śląsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Bukraba-Rylska Izabela, 2013, Socjologia wsi polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Coman Alin, Brown Adam D., Koppel Jonathan, 2009, Collective Memory from a Psychological Perspective, „International Journal of Politics, Culture, and Society”, t. 22 (2), s. 125–141.

Duś Edward, 2014, Rolnictwo województwa śląskiego, w: Encyklopedia Województwa Śląskiego. Tom I (2014) (http://ibrbs.pl/mediawiki/index.php/Rolnictwo_województwa_śląskiego [dostęp: 22.07.2019]).

Eyerman Ron, Madigan Todd, Ring Magnus, 2017, Cultural Trauma, Collective Memory and the Vietnam War, „Croatian Political Science Review”, t. 54 (1–2), s. 11–31.

Gerlich Marian Grzegorz, 2016, Pamięć zbiorowa a transformacja symboliczna. Przypadek górnośląski, w: Marian Grzegorz Gerlich, Śląski witraż. Prawdy. Złudzenia. Mity, Wydawnictwo Śląsk, Katowice, s. 177–203.

Giddens Anthony, 2006, Nowoczesność i tożsamość, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Gorlach Krzysztof, 2004, Socjologia obszarów wiejskich. Problemy i perspektywy, Scholar, Warszawa.

Gorlach Krzysztof, Starosta Paweł, 2018, Rodzinne gospodarstwa rolne w społecznościach wiejskich. Zmiany organizacji życia społecznego wsi w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym, „Roczniki Nauk Społecznych”, t. 46, nr 4, s. 17–42.

Halamska Maria, 2016, Struktura społeczno-zawodowa ludności wiejskiej w Polsce i jej przestrzenne zróżnicowanie, „Wieś i Rolnictwo”, nr 1, s. 59–85.

Halamska Maria, 2018, Meandry pamięci i niepamięć, w: Sylwia Michalska, Maria Halamska, Marek Kłodziński (oprac.), Sto lat mojego gospodarstwa. Pamiętniki mieszkańców wsi, Polskie Wydawnictwo Rolnicze–Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Poznań–Warszawa, s. 49–66.

Halbwachs Maurice, 2008, Społeczne ramy pamięci, tłum. Marcin Król, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Hewer Christofer J., Roberts Ron, 2012, History, Culture and Cognition: Towards a Dynamic Model of Social Memory, „Culture and Psychology”, t. 18(2), s. 167–183.

Kaczmarek Ryszard, 2018, Bojszowy na skrzyżowaniu wielkiej i małej historii, w: Maria Lipok-Bierwiaczonek (red.), Bojszowy. W kręgu badań nad przeszłością i dziedzictwem kulturowym, Gmina Bojszowy, Bojszowy, s. 15–32.

Kaźmierska Kaja, 2012, Współczesna pamięć komunikacyjna i kulturowa. Refleksja inspirowana koncepcją Jana Assmanna, w: Elżbieta Hałas (red.), Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości, Nomos, Kraków, s. 43–62.

Kijonka Justyna, 2016, Tożsamość współczesnych Ślązaków. Studium socjologiczne, Wydawnictwo Śląsk, Katowice.

Kończal Kornelia, Wawrzyniak Joanna, 2018, Provincializing Memory Studies: Polish Approaches in the Past and Present, „Memory Studies”, t. 11(4), s. 391–404.

Lipok-Bierwiaczonek Maria, 2018, Słowo wstępu. Bojszowy pod lupą badaczy, w: Maria Lipok-Bierwiaczonek (red.), Bojszowy. W kręgu badań nad przeszłością i dziedzictwem kulturowym, Gmina Bojszowy, Bojszowy, s. 7–14.

Lowenthal David, 1991, Przeszłość to obcy kraj, tłum. Irena Grudzińska-Gross, Maciej Tański, „Res Publica”, nr 3, s. 7–21.

Lysko Alojzy, 2002, Bojszowy w XX wieku, Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne, Bojszowy.

Mayntz Renate, Holm Kurt, Hübner Peter, 1985, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, tłum. Wanda Lipnik, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Martini Natalia, 2017, Praktykowanie czasu wolnego w sytuacji niedoboru i nadmiaru, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 13, nr 4, s. 94–112.

Mrozek Wanda, 1972, Problemy socjologiczne województwa katowickiego, Śląski Instytut Naukowy, Katowice.

Nawrocki Tomasz, 2006, Trwanie i zmiana lokalnej społeczności górniczej na Górnym Śląsku. Na przykładzie Murcek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Nijakowski Lech M., 2008, Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.

Nowak Jacek, 2011, Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Nomos, Kraków.

Podedworna Hanna, 2006, Przemiany zbiorowości wiejskich, w: Jacek Wasilewski (red.), Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, Scholar, Warszawa, s. 199–230.

Rajewski Adam, 2013, Rozważania na temat Assmannowskiej teorii pamięci, „Rocznik Antropologii Historii”, t. 3, nr 1(4), s. 187–202.

Robotycki Czesław, 1997, Historia, tradycja, antropologia (tezy), „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 1–2, s. 44.

Rosner Andrzej, Stanny Monika, 2018, Rozważania o pojęciu i procesie dezagraryzacji polskiej wsi, „Wieś i Rolnictwo”, nr 2, s. 281–292.

Runge Anna, 2017, Zróżnicowanie demograficzne obszarów wiejskich województwa śląskiego, w: Krzysztof Gasidło, Agata Twardoch (red.), Na wsi, czyli gdzie? Architektura, środowisko, społeczeństwo, ekonomia współczesnej wsi, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, s. 42–60.

Saryusz-Wolska Magdalena, 2011, Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Swadźba Urszula, 2001, Śląski etos pracy. Studium socjologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Swadźba Urszula, 2012, Wartości – pracy, rodziny i religii – ciągłość i zmiana. Socjologiczne studium społeczności śląskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Szacka Barbara, 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Scholar, Warszawa.

Szczepański Jan, 2003, Korzeniami wrosłem w ziemię, Muzeum Hutnictwa i Kuźnictwa, Urząd Miasta w Ustroniu, Ustroń.

Szmeja Maria, 2017, Śląsk bez zmian. Ludzie, kultura i społeczność Śląska w perspektywie postkolonialnej, Nomos, Kraków.

Szpak Ewelina, 2013, Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian, Scholar, Warszawa.

Welzer Harald, 2010, Re-Narrations: How Pasts Change in Conversational Remembering, „Memory Studies”, t. 3(1), s. 5–17.

Wesołowska Henryka, 1991, Więzi rodzinne i sąsiedzkie, w: Dorota Simonides (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Volumen, Wrocław–Warszawa, s. 213–227.

Zagała Zbigniew, 2006, Samodzielni, samorządni, gospodarni. Bojszowy i Wyry – ocena pierwszej dekady, Śląskie Wydawnictwa Naukowe WSZNS, Tychy.

Pobierz

Opublikowane : 2020-01-30


Nawrocki, T., & Bierwiaczonek, K. (2020). Praca w pamięci zbiorowej mieszkańców górnośląskiej wsi na tle procesów przemian obszarów wiejskich. Kultura I Społeczeństwo, 64(1), 197-221. https://doi.org/10.35757/KiS.2020.64.1.9

Tomasz Nawrocki  tomasz.nawrocki@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach  Polska
https://orcid.org/0000-0001-5988-8006
Krzysztof Bierwiaczonek 
Uniwersytet Śląski w Katowicach  Polska
https://orcid.org/0000-0002-8375-2800




Inne teksty tego samego autora