Surowce energetyczne poradzieckich państw Azji Centralnej w polityce gospodarczej Chin
Abstrakt
China s interest in the energy resources of Central Asian has been growing since the end of the 20th century. During the twenty years of the 21st century, China became the most important trading partner Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan and Turkmenistan. Eksport from Central Asia to China are raw materials, mainly gas and crude oil, and imports are finished products of the mining sector, transmission and communication infrastructure. The opening in 2009 of the gas pipeline from Turkmenistan to China via Uzbekistan and Kazakhstan was a turning point for the strengthening of Beijing s influence in the region. The gas pipeline broke Russia s monopoly on intermediation in trade in energy resources from Central Asian states and created a completely new system of economic relations. Despite the conflicting interests with the Russian Federation, both countries are demonstrating their will to cooperate politically in the region.
Słowa kluczowe
China; Kazakhstan; Turkmenistan; Uzbekistan; gas; oil; gas pipelines
Bibliografia
Ajtbajewa Cz., Intieriesy Kitaja w Centralnoj Azii, Biszkiek 2017, s. 23: <https://www.nashvek.kg/wp-content/uploads/2017/08/Китай-в-ЦА_Ф.pdf> [dostęp: 10 IV 2021].
Astapienko I., Wnieszniaja politika Rossii: wyzowy, stratiegija, prognoz, Centr striatiegiczeskich ocenok i prognoz [online], 5 XI 2015 [dostęp: 12 V 2021]: <http://csef.ru/ru/politica-i-geopolitica/326/vneshnyaya-politika-rossii-vyzovy-strategiya-prognoz-6429>.
Aszymbajew D., Winogradow A., Winokurow A., Kaukienow A., „Biez uczastija RF”. Czto znaczit dla Kitajacentralnaja Azija i sposobien li on potiesnit zdiesʹ Rossiju?, „Miediazona. Centralnaja Azija”, [online], 4 I 2021 [dostęp: 9 III 2021]: <https://mediazona.ca/article/2021/01/04/tianxia>.
Czżuanczży S., Centralnoj Azii słożno było «otorwatʹsia» ot SSSR, russian.people.com [online], 30 XII 2020 [dostęp: 30.12.2020]: <http://russian.people.com.cn/95181/7692578.html>.
Dunay P., China’s influence in Central Asia. Implications for the Euro-Atlantic World, per Concordiam [online], 2 X 2020 [dostęp: 6 IV 2021]: <https://perconcordiam.com/chinas-influence-in-central-asia/>.
Falkowski K., Polityka surowcowa wybranych krajów poradzieckich a ich konkurencyjność w handlu międzynarodowym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie”, 2019, nr 3(981), s. 71, DOI: 10.15678/ZNUEK.2019.0981.0304.
Gacek Ł., Azja Centralna w polityce energetycznej Chin, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Głumskow B., Intieriesy Podniebiesnoj, Istocznik: Żurnała „Ekspiert-Kazachstan”: <https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30051039#pos=4;-116> [dostęp: 29 III 2021].
Jakóbik W., Gra o Turkmenistan. Gra o gaz dla Europy, Biznes Alert [online], 13 VIII 2019 [dostęp: 30.03.2021]: <https://biznesalert.pl/turkmenistan-kaspijskie-forum-ekonomiczne-rosja-chiny-unia-europejska-korytarz-poludniowy-gazociag-transkaspijski-gaz/>.
Jakóbowski J., Marszewski M., Kryzys w Turkmenistanie. Test dla polityki Chin w regionie, Komentarze OSW [online], 31 VIII 2013 [dostęp: 30 III 2021]: <https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2018-08-31/kryzys-w-turkmenistanie-test-dla-polityki-chin-w-regionie>.
Jarosiewicz A., Strachota K., Chiny a Azja Centralna. Dorobek dwudziestolecia, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2013, (Prace OSW, nr 45) s. 13: <https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/prace_45_cina_a_asia_pl-net.pdf> [dostęp: 8 III 2021].
Jarosiewicz A., Tadżycki gaz zmieni układ sił w Azji Centralnej?, Ośrodek Studiów Wschodnich [online], 26 VI 2013 [dostęp: 23 III 2021]: <https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2013-06-26/tadzycki-gaz-zmieni-uklad-sil-w-azji-centralnej>.
Jujsin C., Interesy Chin, Rosji i USA w Azji Środkowej, portal geopolityka.org [online], 17 VIII 2013 [dostęp: 1 XII 2020]: <http://www.geopolityka.org/analizy/czzan-jujsin-interesy-chin-rosji-i-usa-w-azji-srodkowej>.
Kaczmarski M: Nowy Jedwabny Szlak i Eurazjatycka Unia Gospodarcza: chińska i rosyjska praktyka budowy wpływów w Azji Centralnej, „Stosunki Międzynarodowe” 2016, nr 3(52).
Kłaczyński R., Surowce energetyczne postradzieckiej Azji Centralnej: zasoby, produkcja, polityka energetyczna, „Nowa Polityka Wschodnia” 2017, nr 4(15), s. 77-95, DOI: 10.15804/npw2017405.
Kochanek E., Azja Centralna – rosnący w siłę dostawca surowców energetycznych, „Zeszyty Naukowe Akademii Sztuki Wojennej”, 2017, nr 4 (109), s. 99-127.
Legieć A., Perspektywy polityki Chin wobec Azji Centralnej, „Biuletyn PISM”, nr 184 (2116) [online], 8 września 2020, [dostęp: 24 III 2021]: <https://www.pism.pl/publikacje/Perspektywy_polityki_Chin_wobec_Azji_Centralnej>.
Marinow M., Цели и интересы России в Центральной Азии: настоящее и будущее, Политическое обозрение [online], 5 III 2006 [dostęp: 18.11.2020]: <http://politobzor.net/show-14486-celi-i-interesy-rossii-v-centralnoy-azii-nastoyaschee-i-buduschee.html>.
Mencel M., Uwarunkowania stosunków chińsko-rosyjskich na początku XXI wieku, „Gdańskie Studia Międzynarodowe”, 2018, t. 16, nr 1-2, s. 126-149, DOI: 10.5604/01.3001.0012.7628.
Mironowicz E., Azja Centralna – rola regionu w geopolityce rosyjskiej, „Studia Politologiczne”, 2019, nr 53, s. 82-96, DOI: 10.33896/SPolit.2019.53.5..
nowaja ugroza ili nowaja wozmożnostʹ dla Rossii?, „Centralnaja Jewazija”, I 2011: <http://www.ceasia.ru/biblioteka.html> [dostęp: 3 III 2021].
Nurlan Aitkaliuly N., Prospects for the Regional Cooperation in Central Asia, “Eurasian Journal of Business and Economics” 2020, vol. 13, no. 26, p. 1-22, DOI: 10.17015/ejbe.2020.026.01.
Ochman K., Turkmenistan: dużo gazu, mało chętnych, Kierunek Kaukaz [online], 6 II 2021 [dostęp: 3 IV 2021]: <https://kierunekkaukaz.pl/2021/02/06/turkmenistan-duzo-gazu-ale-malo-chetnych/>.
Ostianová N., Changes in Russia's Approach Towards Central Asia, Univerzita Palackého v Olomouc, Olomouc 2011, pp. 40-45: <https://theses.cz/id/8lgiiz/DP_KPES_ostianova.pdf> [dostęp: 24 XI 2020].
Paramonow W., Kitaj i Centralnaja Azija: Sostojanije i pierspiektiwy ekonomiczeskich otnoszenij, „Centralnaja Jewrazija”, Defence Academy of the United Kingdom, 2005 (Russkaja sierija, 05/25[R]), s. 9-12: <http://ceasia.ru/biblioteka/> [dostęp: 1.02.2021].
Paramonow W., Rossija i Kitaj w Centralnoj Azii: konceptualnyj aspiekt, „Rossija i nowyje gosudarstwa Jewrazii”, 2018, № 4, s. 122-131.
Paramonow W., Strokow A., Stołpowskij O., Kitajskoje prisutstwije w eniergietikie Centralnoj Azii:
Paramonow W., Strokow A., Этапы внешней политики России в Центральной Азии, „Центральная Евразия”, Defence Academy of the United Kingdom, 2008, (Русская серия, 08/21[R]), s. 2: <http://ceasia.ru/biblioteka/> [dostęp: 11 XII 2020].
Poliwacz A., Torgowla stran Centralnoj Azii s Rossijej i Kitajem, „Rossija i nowyje gosudarstwa Jewrazii” 2019, vol. 4 (45), p. 136-147, tabela 1, DOI: 10.20542/2073-4786-2019-4-136-147.
Potulski J., Rosja i Chiny w Azji Środkowej – historyczne wzorce współpracy i rywalizacji, „Nowa Europa Wschodnia”, 2017, nr 3(14), s. 76-81.
Strokow A., Paramonow W., Rossija, Kitaj i Jewropa w Centralnoj Azii: istorija politiki i wzaimodiejstw, easttime.ru [online], data publikacji tekstu??, [dostęp: 27 XII 2020]: <http://www.easttime.ru/analytics/tsentralnaya-aziya/rossiya-kitai-i-evropa-v-tsentralnoi-azii-istoriya-politiki-i-vzaimodei>.
Szczurowski M., Polityka bezpieczeństwa energetycznego Chińskiej Republiki Ludowej, „Nowa Europa Wschodnia”, 2013, nr 1(4), s. 250-262.
Umarow T., Na puti k Pax Sinica, IPG [online], 8 IV 2020 [dostęp: 6 IV 2021]: <https://www.ipg-journal.io/regiony/azija/na-puti-k-pax-sinica-1035/>.
Umarow T., Opasnyye svyaziyu: Kak Kitay priruchayet elity Tsentral'noy Azii, „Moskovskiy Tsentr Karnegi” [online], 22 I 2020 [dostęp: 11 IV 2021]: <https://carnegie.ru/commentary/83701>.
Weitz R., Why Russia and China have not formed an anti-American alliance, „Naval War College Review” 2003, vol. 56, no. 4, s. 39-61.
Wiszniakowa W., Poczemu JES proigrajet Rossii i Kitaju w Centralnoj Azii. Nowaja stratiegija Jewrosojuza w riegionie połna słabych miest, news.ru [online], 17 V 2019 [dostęp: 6 III 2021]: <https://news.ru/cis/pochemu-es-proigraet-rossii-i-kitayu-v-centralnoj-azii/>.
Za 25 let towarooborot Kitaja so stranami Centralnoj Azii wyros w 60 raz, „Kazinform” [online], 10 I 2017 [dostęp: 9 III 2021]: <https://www.inform.kz/ru/za-25-let-tovarooborot-kitaya-so-stranami-central-noy-azii-vyros-v-60-raz_a2987699>.
Zhe Geng, Cooperation between China and Central Asia in oil and gas region, “Экономика регионов мирового хозяйства” 2017, №3 (51): <https://eee-region.ru/article/5110/> [dostęp: 29 III 2021].
Uniwersytet w Białymstoku Polska
http://orcid.org/0000-0001-5317-8695
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
