Główni producenci, eksporterzy i importerzy energii — przejście na źródła odnawialne i dywersyfikacja dostawców w latach 2000–2019

Abstrakt

Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części: teoretycznej i empirycznej. W pierwszej z nich przedstawiono opinie autorów reprezentujących Międzynarodową Ekonomię Polityczną, którzy poddają w wątpliwość założenie, że transformacja sektora energetycznego może opierać się tylko na mechanizmie rynkowym. Uzasadniają, że najkorzystniejsze warunki do przeprowadzania zmian strukturalnych idących w kierunku stopniowego ograniczania paliw kopalnych i zwiększania udziału źródeł alternatywnych w produkcji energii istnieją w krajach demokratycznych, w których państwo realizuje funkcje społeczno-ekonomiczne i zaangażuje się w promowanie  czystych technologii w sektorze energii. Analiza empiryczna zawiera ocenę zaawansowania zmian strukturalnych w produkcji energii wymiarze globalnym i w grupie 15 największych producentów według udziału wykorzystywanych surowców w latach 2000-2019. Badaniem zostały objęte również zmiany w strukturze podmiotowej i przedmiotowej eksportu i importu surowców energetycznych. Z analizy wynika, że dywersyfikacja źródeł energii postępowała, ale dotyczyła głównie udziału w jej produkcji węgla, ropy i gazu. Negatywnym zjawiskiem był wzrost udziału węgla w produkcji energii w gospodarce globalnej z 22,8 do 27,1%. Przyczyniły się do tego: Chiny, Australia, Indonezja, Indie i Rosja. W UE wyniki transformacji sektora energii, na tle innych krajów, były wyjątkowo dobre. Udział surowców odnawialnych w produkcji energii wzrósł z 11,0 do 33,4%.

            Autorki odnosząc się do wpływu transformacji sektora energii i zmian na rynkach energii na globalny układ sił gospodarczych uznały, że kopalne zasoby surowcowe, które są skoncentrowane w niewielkiej grupie krajów dają im duże możliwości bezpośredniego oddziaływania na kształtowanie ich cen światowych, na sytuację na innych rynkach i ogólną sytuację w gospodarce globalnej w skutek transmisji inflacji, wahań kursów walutowych i nierównowagi w bilansach płatniczych. W latach 2000-2019 swoją dominację na globalnych rynkach surowców energetycznych umocniła Rosja zwiększając udział w światowym eksporcie z 10 do 12,7%, wobec 9,1% USA, 8,8% UE-28, 7,5% Arabii Saudyjskiej i 6,05% Australii. Ważnymi atutami Rosji jako energy power są: dobrze rozwinięta infrastruktura przesyłowa ropy i gazu obejmująca Europę i Azję, mocna monopolistyczna pozycja Gazpromu i innych spółek na rynkach paliw kopalnych i duża zależność UE od importu surowców energetycznych z Rosji. Nowa sytuacja geopolityczna ma zasadniczy wpływ na zmianę priorytetów polityki energetycznej UE i USA oraz krajów uzależnionych od importu surowców z Rosji. Proces transformacji sektora energetycznego może być zdynamizowany, co osłabi pozycję  Rosji.