Bohdan Osadczuk jako rzecznik europejskiego dialogu cywilizacyjnego
Abstrakt
The life and activity of the publicist, journalist and researcher Bohdan Osadchuk is a meaningful example of activities for the inter-civilisation dialogue. He was born in Galicia, which belonged to the Second Polish Republic, and he always treated Polish and Ukrainian cultures as his own. Osadchuk’s efforts to strengthen Polish-Ukrainian relations and understanding, as well as his cooperation with Jerzy Giedroyc, editor-in-chief of the Paris-based journal Kultura [Culture], which was unique in terms of content and influence, were of particular importance. The author of this article has collected and analysed little-known and so far undiscovered facts and previously unavailable archival documents. Bohdan Osadchuk grew up in a multicultural environment. Professing liberal values, he condemned all chauvinism. He managed to combine the identity of a Ukrainian emigrant with that of a European democrat. For seventy years, he lived in Berlin (1941–2011), where he graduated from the university and became recognised as a journalist Alexander Korab. He was known under this pseudonym to readers of German newspapers and the oldest Swiss daily newspaper Neue Zürcher Zeitung for decades. For over half a century, he wrote for this authoritative newspaper about the events in the Soviet Union, Poland, Ukraine and the countries of the socialist bloc. Moreover, when actively cooperating with German radio and television, he introduced Polish and Ukrainian issues to the media discourse. The communist special services of the People’s Republic of Poland and the Soviet Union hunted Bohdan Osadchuk, watched him and tried to recruit him. But he was playing his own game and was not fooled. This article also describes Osadchuk’s scientific achievements that he gained as a professor at the Free University of Berlin (Freie Universität Berlin) and the Ukrainian Free University in Munich, as well as the author of fundamental publications. Moreover, the circumstances of the last years of Osadchuk’s life, which ended in Poland, are presented for the first time.
Bibliografia
BEO, Kronika polsko-ukraińska, „Kultura” 1952, nr 5, s. 125–132.
Bakuła B., Polska i Ukraina w działalności „Kultury”, „Eurazja” 1995, nr 1.
Berdychowska B., Od nacjonalisty do lewicowca (Przypadek Borysa Łewyckiego), „Zeszyty Historyczne” 2003, nr 145(524), s. 214–230.
Berdychowska B., Giedroyc i Ukraińcy, w: J. Giedroyc, Emigracja ukraińska, Listy 1950–1982, wybór, wstęp i przyp. B. Berdychowska, Czytelnik, Warszawa 2004, s. 26.
Berdychowska B., Bohdan Osadczuk w świetle materiałów archiwalnych IPN, w: Ukraiński polonofil. Pamięci Bohdana Osadczuka, red. I. Hofman, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012, s. 17, 18, 20, 21.
Bubke H., Der Einsatz des Stasi- und KGB-Spions Otto Freitag im Müchen der Nachkriegszeit, Verlag Dr. Kovać, Hamburg 2004, s. 114–120.
Buharin N.I., žborovskaâ I.S., Vladislav Gomulka: na povorotah istorii, „Novaâ i novejšaâ istoriâ” 2011, nr 4, s. 146–168.
Czyżewski K., Linia powrotu, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2008, s. 14.
Čeh M., Rozkriĭ mo karti, panove! – rozmova z prof. Vìl′nogo unìversitetu v Berlìnì Bogdanom Osadčukom, „Zustrìčì” 1990, nr 1–2, s. 24–32.
Čeh M., Vìdìjšov ostannìj otaman. Pam`âtì Profesora Bogdana Osadčuka, „Naše slovo”, 28 X 2011, https://www.nasze-slowo.pl/vidiyshov-ostanniy-otaman/ [dostęp: 23 lipca 2020].
Ein ukrainischer Kosmopolit mit Berliner Adresse. Gespräche mit Bohdan Osadczuk (Alexander Korab), Fibre Verlag, Osnabrück 2004.
Eisler J., Październik 1956. Radzieckie czołgi szły na Warszawę, „Newsweek Historia” 2014, nr 5
Evropa – minule ì maĭ butnê – vìzìì′ ta revìzìì′: Materìâli mìžnarodnoì′ konferencìì′ pam`âtì Êži G′edroĭ câ, Kiïv, 24–26 XI 2006 r., red. O. Gnatûk, A. Mokrousov, Kritika, Kiïv 2009, s. 27–28, 61–62, 162–163, 228.
Gaj-Nižnik P., Âroslav Pelens′kij. Etapi žittêvogo ì naukovogo šlâhu, „Kiïvs′ka starovina” 2004, nr 1, s. 155–162.
Gedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, opr. i posł. opatrzył K. Pomian, wyd. 4, Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, Warszawa 2006, s. 188.
Giedroyc J., Słowo wstępne, w: B. Osadczuk, Ukraina, Polska, świat, wybrał i przedmową opatrzył A. St. Kowalczyk, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2000, s. 5.
Giedroyc J., Małaniuk J., Listy 1948–1963, oprac., wstęp, przyp. H. Dubyk, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, Warszawa 2014.
Giedroyc a Ukraina. Ukraińska perspektywa Jerzego Giedroycia i środowiska paryskiej „Kultury”, red. M. Semczyszyn i M. Zajączkowski, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa–Lublin–Szczecin 2014.
Gluchowski L.W., Nalepa E.J., The Soviet-Polish confrontation of October 1956: the Situation in the Polish Internal Security Corps, Woodrow Wilson Internat. Center for Scholars, Washington, D.C. 1997.
Gnatûk O., Pol′s′ko-ukraì′ns′kiĭ dìalog: časopis „Kul′tura” ta ĭ ogo spadŝina, Centr gumanìtarnih doslìdžen′ LNU, L′vìv, Smoloskip, Kiïv 2007.
Golubničij V., Rozvitok podìj v Pol′ŝì (kvìten′-žovten′ 1956 r.), „Vpered” (Monachium) 1956, nr 11 (72), s. 5–7.
Grèmion P., Konspiracja wolności. Kongres Wolności Kultury (1950–1975), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Gricak Â., Džentl′men z Kolomiï. Pam`âtì Bogdana Osadčuka, Ìstorična pravda, 20 X 2011, http://www.istpravda.com.ua/columns/2011/10/20/59875/ [dostęp: 23 lipca 2020].
Hnatiuk O., Nazywali go Atamanem..., w: Ukraiński polonofil. Pamięci Bohdana Osadczuka, red. I. Hofman, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012, s. 32, 33.
Hofman I., Tematy polsko–ukraińskie Bohdana Osadczuka w paryskiej „Kulturze”, „Przegląd Politologiczny” 2011, r. 16, nr 3, s. 185–194.
J. Giedroyc – B. Osadczuk, Listy 1950–1970, w: J. Giedroyc, Emigracja ukraińska, Listy 1950–1982, wybór, wstęp i przyp. B. Berdychowska, Czytelnik, Warszawa 2004.
Jaruczyk W., Zmarł ukraiński Giedroyc, „Monitor Wołyński”, 27 X 2011, s. 11 i in.
Kabačìj R., Kul′tovij dìâsporânin. Profesor Bogdan Osadčuk dìlit′sâ mìrkuvannâmi pro nìmec′ko-rosìjs′ku družbu, ukraïns′kij nacìonalìzm ì zgaduê burhlivu molodìst′, „Ukraïns′kij tižden′” 2008, nr 50, http://tyzhden.ua/Publication/2413 [dostęp: 23 lipca 2020].
Kalìberda G.Û., Naukovo-doslìdnic′ka ta osvìtnâ dìâl′nìst′ Ukraïns′kogo naukovogo ìnstitutu u Berlìnì (1926–1945), www.rusnauka.com, http://www.rusnauka.com/5_NITSB_2009/Istoria/41208.doc.htm [dostęp: 23 lipca 2020].
Kerski B., Z Kołomyi w świat, „Nowa Europa Wschodnia” 2010, nr 3–4, s. 182, 183.
Kers′kij B., Koval′čik A. St., Rozmovi z Bogdanom Osadčukom, per. z pol., Duh ì Lìtera, Kiïv 2009) i in.
Kodačigov V. (Kramar V.), „Smert′ špionam!”, „Nezavisimaâ gazeta”, 25 IV 2003.
Korab A., Die Entwicklung der kommunistischen Parteien in Ost- und Mitteleuropa. 1. Teil: Polen, Ungarn, Tschechoslowakei, Terrapress, Hamburg 1962.
Kubìjovìč V., Ukraïncì v G′eneral′nìj Gubernìï (1939–1941), Vidavnictvo Mikoli Denisûka, Čìkag′o 1975.
Kubìjovìč V., Menì 85, Molode žittâ, Pariž – Mûnhen 1985.
Lapan T., Dìâl′nìst′ ukraïns′kih gromads′kih organìzacìj na zahist stanoviŝa deportovanih ukraïns′kih robìtnikìv u ÌÌÌ Rajhu, Ìstoričnij fakul′tet L′vìvs′kogo nacìonal′nogo unìversitetu ìm. Ì. Franka, http://clio.lnu.edu.ua/wp-content/uploads/2015/02/3-1.pdf [dostęp: 23 lipca 2020].
Lodin P.Z., Podolannâ neg′ativnih mìfìv ì stereotipìv ukraïns′ko-pol′s′kih vìdnosin u polìtičnìj dìâl′nostì Bogdana Osadčuka, „Gìleâ: naukovij vìsnik” 2015, nr 103, s. 347–351 i in.
Lubânka. Organy VČK-OGPU-NKVD-NKGB-MGB-MVD-KGB. 1917–1991: Spravočnik, red. akad. A.N. Âkovlev, MFD, Moskva 2003 i in.
Mieroszewski J., Rosyjski „kompleks polski” i obszar ULB, „Kultura” 1974, nr 89, s. 7.
Miłosz Cz., Słowo wstępne, w: B. Osadczuk, Ukraina, Polska, świat, wybrał i przedmową opatrzył A. St. Kowalczyk, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2000, s. 7.
Mlečin L., KGB. Predsedateli organov gosbezopasnosti. Rassekrečennye sud′by, 3-e izd., dop., ZAO Izd-vo Centrpoligraf, Moskva 2001.
Osadczuk B., Wyznania i zeznania ukraińskiego polonofila, „Kultura” 1977, nr 7–8, s. 205.
Osadczuk B., Weisser Adler, Kreuz und rote Fahne. Chronik der Krisen des kommunistischen Herrschaftssystems in Polen, 1956–1982, Verlag Neue Zürcher Zeitung, Zürich 1982.
Osadczuk B., Ukraina, Polska, świat, wybrał i przedmową opatrzył A. St. Kowalczyk, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2000.
Osadczuk B., Włoch z Kolomei, rozm. przepr. R. Januszewski i J. Strękowski, „Rzeczpospolita – Plus Minus”, 5 VIII 2000, nr 182 (5652), s. 2–3.
Osadczuk B., Rola Jerzego Giedroycia w stosunkach polsko-ukraińskich, w: Jerzy Giedroyc – Redaktor, Polityk, Człowiek, red. K. Pomian, Lublin 2001, s. 159, 162, 163, 167.
Osadczuk B., Niepodległa Ukraina: wybór szkiców, artykułów i rozmów (1991–2006), Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2006.
Osadčuk B., Na perehrestâh časìv, w: Ukraïns′ka ìstorična didaktika. Mìžnarodnij dìalog (fahìvcì rìznih kraïn pro sučasnì ukraïns′kì pìdručniki z ìstorìï), vìdp. red. M. Telus, Û. Šapoval, Geneza, Kiïv 2000, s. 11–14.
Osadčuk B., Ukraïna, Pol′ŝa, svìt. Vibranì reportažì ta stattì, Smoloskip, Kiïv 2001.
Pančuk M.Ì., „Bìlì plâmi” geroïčnogo lìtopisu: Ìz ìstorìï Komunìstičnoï partìï Zahìdnoï Ukraïni, Polìtvidav Ukraïni, Kiïv 1989.
Polìkovs′ka Û., Ukraïna na špal′tah pariz′koï „Kul′turi” v 1950-h rokah, „Mandrìvec′” 2014, nr 2, s. 43–47.
Polska. Ukraina. Osadczuk, red. B. Berdychowska, O. Hnatiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
Polska i Ukraina. Rozmowy z Bohdanem Osadczukiem, rozm. przepr. B. Kerski, A.St. Kowalczyk, współpraca K. Zastawny, Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wrocław 2008.
Prohas′ko Û., Don Kìhot ìz Kolomiï, w: Ukraiński polonofil. Pamięci Bohdana Osadczuka, red. I. Hofman, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012, s. 61.
Prostìr svobodi: Ukraì′na na špal′tah pariz′koì′ “Kul′turi”, vid. pìdg. B. Berdihovs′ka, per. z pol., Kritika, Kiïv 2005.
Radomski J.A., Misje wojskowe na Zachodzie z ramienia komunistycznych władz z Polski i ich zadania 1945–1948, „Zeszyty Historyczne”, t. 12: Si vis pacem, para bellum: bezpieczeństwo i polityka Polski: księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Tadeuszowi Dubickiemu, red. R. Majzner, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2013, <http://dlibra.bg.ajd.czest.pl:8080/Content/1749/22.pdf> [dostęp: 23 lipca 2020].
Sikora W., Pożegnanie Bohdana Osadczuka, w: Ukraiński polonofil. Pamięci Bohdana Osadczuka, red. I. Hofman, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012, s. 74.
Slivka Û.Û., Storìnki ìstorìï KPZU, Kamenâr, L′vìv 1989.
Smirnov A., Mstislav (Skripnik): gromads′ko-polìtičnij ì cerkovnij dìâč. 1930–1944, Smoloskip, Kiïv 2008.
Šapoval Û.G., Ìstorizm časopisu „Volin′” (1941–1944; 1991–2009 rr.), L′vìv 2010.
Šaruga L., „Kul′tura” i ukrainskij vopros, „Novaâ Pol′ša” 2006, nr 2, s. 19, 20.
Ukraiński polonofil. Pamięci Bohdana Osadczuka, red. I. Hofman, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012.
Voznâk T., Vìdomij ìstorik Bogdan Osadčuk pomer u Pol′ŝì, Gazeta.ua, 20 X 2011, https://gazeta.ua/articles/life/_vidomij-istorik-bogdan-osadchuk-pomer-u-polschi/405613 [dostęp: 23 lipca 2020].
Wiek ukraińsko-polski. Rozmowy z Bohdanem Osadczukiem, red. B. Kerski, A.S. Kowalczyk, współpraca K. Zastawny, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001.
Wojciechowski M., Zmarł prof. Bohdan Osadczuk. Ukraiński Polak, polski Ukrainiec, „Gazeta Wyborcza”, 20 X 2011.
Zvarič O., Ukraïnocentričnij kosmopolìt, „Ukraïna moloda”, 25 X 2011, <http://www.umoloda.kiev.ua/number/1967/188/69984/> [dostęp: 23 lipca 2020].
Instytut Studiów Politycznych i Narodowościowych NANU Ukraina
https://orcid.org/0000-0002-2883-6403
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
