Abstrakt
Artykuł poświęcony jest problematyce formy podejmowanej przez teorię krytyczną. Autor twierdzi, że specyficzna dla myślicieli związanych ze szkołą frankfurcką krytyka teorii ze względu na formę wymagała kroku komplementarnego, czyli przemyślenia samej formy teorii krytycznej. Za punkt wyjścia autor obiera teorię konstelacji Benjamina, która pozwala zwrócić uwagę na formę prezencji filozoficznej treści. Model ten służy zdaniem autora za punkt wyjścia zarówno dla dalszej teorii Benjamina, jak i pism Adorna. W artykule przeanalizowane zostają takie dzieła, jak Pasaże, Minima moralia i Esej jako forma oraz teoretyzowane w nich formy filozoficznego pisania: cytat, aforyzm i esej. Różne formy, które przybierała teoria krytyczna, miały zdaniem autora służyć próbom zmierzenia się filozofii z danym momentem historycznym. Pod koniec artykułu próbuje on zastosować opisane zagadnienia do współczesnej problematyki publikacji akademickich.
Bibliografia
- Adorno Th., Die Aktualität der Philosophie, [w:] Th. Adorno, Gesammelte Schriften, Bd. 1, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1972.
- Adorno Th., Charakterystyka Waltera Benjamina, [w:] Sztuka i sztuki. Wybór esejów, przeł. K. Krzemień-Ojak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
- Adorno Th., Czas wolny, [w:] Th. Adorno, Przemysł kulturalny, przeł. M. Bucholc, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2019.
- Adorno Th., Dialektyka negatywna, przeł. K. Krzemieniowa, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1986.
- Adorno Th., Esej jako forma, [w:] Sztuka i sztuki. Wybór esejów, przeł. K. Krzemień-Ojak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
- Adorno Th., Gesammelte Schriften, Bd. 1, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1972; Bd. 20.1, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1986.
- Adorno Th., O literaturze, przeł. A. Wołkowicz, Czytelnik, Warszawa 2005.
- Adorno Th., Próba zrozumienia „Końcówki” Becketta, [w:] Th. Adorno, Sztuka i sztuki. Wybór esejów, przeł. K. Krzemień-Ojak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
- Adorno Th., Przemysł kulturalny, przeł. M. Bucholc, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2019.
- Adorno Th., Sztuka i sztuki. Wybór esejów, przeł. K. Krzemień-Ojak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
- Adorno Th., Wstęp do Pism Benjamina, [w:] Th. Adorno, O literaturze, przeł. A. Wołkowicz, Czytelnik, Warszawa 2005.
- Adorno Th.W., Erinnerungen, [w:] Th. Adorno, Gesammelte Schriften, Bd. 20.1, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1986.
- Adorno Th.W., Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia, przeł. M. Łukasiewicz, posłowie M.J. Siemek, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
- Adorno Th.W., Notes to Literature, vol. 1–2, Columbia University Press, New York 1991–1992.
- Adorno Th.W., Benjamin W., The Complete Correspondence 1928–1940, trans. N. Walker, Polity Press, Cambridge 1999.
- Benjamin W., Anioł Historii, przeł. K. Krzemieniowa, J. Sikorski, H. Orłowski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996.
- Benjamin W., The Correspondence of Walter Benjamin 1910–1940, trans. M.R. Jacobson, E.M. Jacobson, The University of Chicago Press, Chicago–London 1994.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226279572.001.0001
- Benjamin W., Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, [w:] W. Benjamin, Anioł Historii, przeł. K. Krzemieniowa, J. Sikorski, H. Orłowski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996.
- Benjamin W., Karl Kraus, [w:] W. Benjamin, Konstelacje, przeł. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
- Benjamin W., Konstelacje, przeł. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
- Benjamin W., O języku w ogóle i języku człowieka, [w:] W. Benjamin, Konstelacje, przeł. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
- Benjamin W., Pasaże, przeł. I. Kania, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
- Benjamin W., Surrealizm. Ostatnie migawki z życia europejskiej inteligencji, [w:] W. Benjamin, Anioł Historii, przeł. K. Krzemieniowa, J. Sikorski, H. Orłowski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996.
- Benjamin W., Twórca jako wytwórca. Eseje i rozprawy, przeł. R. Reszke, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 2011.
- Benjamin W., Ulica jednokierunkowa, przeł. A. Kopacki, Wydawnictwo „Sic!”, Warszawa 1997.
- Benjamin W., Źródło dramatu żałobnego w Niemczech, przeł. A. Kopacki, Wydawnictwo „Sic!”, Warszawa 2013.
- Benjamin W., Scholem G., The Correspondence of Walter Benjamin and Gershom Scholem 1932–1940, trans. G. Smith, A. Lefevere, Schocken Books, New York 1989.
- Bielik-Robson A., Granice ironii, „Teksty Drugie” 2002, nr 3.
- Borzym S., Novalisa filozofia życia, „Sztuka i Filozofia” 1998, nr 15.
- Buck-Morss S., The Flâneur, the Sandwichman and the Whore: The Politics of Loitering, [w:] Walter Benjamin and the Arcades Project, ed. B. Hanssen, Continuum, New York 2006.
- Buck-Morss S., The Origin of Negative Dialectics: Theodor W. Adorno, Walter Benjamin, and the Frankfurt Institute, The Free Press, New York 1977.
DOI: https://doi.org/10.3817/1277034184
- Caygill H., Walter Benjamin: The Colour of Experience, Routledge, London 1998.
- Cohen M., Profane Illumination: Walter Benjamin and the Paris of Surrealist Revolution, University of California Press, Berkeley 1993.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520916524
- Ferber I., Philosophy and Melancholy: Benjamin’s Early Reflections on Theater and Language, Stanford University Press, Stanford 2013.
- Friedlander E., Walter Benjamin: A Philosophical Portrait, Harvard University Press, Cambridge 2012.
DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674063020
- Goethe J.W., Refleksje i maksymy, przeł. J. Prokopiuk, Vis-à-Vis, Kraków 2019.
- Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, przeł. Ś.F. Nowicki, Aletheia, Warszawa 2010.
- Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, t. 1, przeł. A. Landman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1963.
- Horkheimer M., Teoria tradycyjna a teoria krytyczna, przeł. J. Łoziński, [w:] Szkoła frankfurcka, t. 2, cz. 1, red. J. Łoziński, Kolegium Otryckie, Warszawa 1987.
- Kierkegaard S., O pojęciu ironii. Z nieustającym odniesieniem do Sokratesa, przeł. A. Djakowska, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 1999.
- Kracauer S., Kult dystrakcji. O berlińskich kinoteatrach, przeł. M. Karkowska, [w:] Rekonfiguracje modernizmu. Nowoczesność i kultura popularna, red. T. Majewski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
- Krawczyk F., Geopolityka drapieżnych czasopism: pozorne centra w globalnym systemie produkcji wiedzy, „Nauka” 2020, nr 1.
DOI: https://doi.org/10.24425/nauka.2020.132626
- Kulczycki E., Punktoza jako strategia w grze parametrycznej w Polsce, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 2017, nr 1 (49).
DOI: https://doi.org/10.14746/nisw.2017.1.4
- Leder A., Rysa na tafli. Teoria w polu psychoanalitycznym, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2016.
- Lipszyc A., Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina, Universitas, Kraków 2012.
- Lipszyc A., Uzmysłowienie platonizmu, „Literatura na Świecie” 2024, nr 7–8.
- Lukács G., Historia i świadomość klasowa, przeł. M. Siemek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
- Lukács G., Teoria powieści, przeł. J. Goślicki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1968.
- Marks K., Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 1: Proces wytwarzania kapitału, przeł. P. Hoffman, B. Minc, E. Lipiński, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 23, Książka i Wiedza, Warszawa 1968.
- Mościcki P., Trzy próby o eseju, [w:] Prognoza niepogody. Literatura polska w XXI wieku, red. M. Jakubowiak, S. Kloska, Wydawnictwo „Czarne”, Wołowiec 2020.
- Müller-Doohm S., Adorno: A Biography, trans. R. Livingstone, Polity Press, Cambridge 2005.
- Novalis, Auswahl und Einleitung: Walther Rehm, Frankfurt am Main 1956.
- Prognoza niepogody. Literatura polska w XXI wieku, red. M. Jakubowiak, S. Kloska, Wydawnictwo „Czarne”, Wołowiec 2020.
- Rekonfiguracje modernizmu. Nowoczesność i kultura popularna, red. T. Majewski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
- Rose G., The Melancholy Science: An Introduction to the Thought of Theodor W. Adorno, Verso, London 2014.
- Schlegel F., Prosaische Jugendschriften, Bd. 2, Hrsg. J. Minor, Verlag von Carl Konegen, Wien 1882.
- Szadkowski K., Capital in Higher Education: A Critique of the Political Economy of the Sector, Palgrave Macmillan, Cham 2023.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-38441-7
- Szadkowski K., Uniwersytet jako dobro wspólne. Podstawy krytycznych badań nad szkolnictwem wyższym, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
- Szkoła frankfurcka, t. 2, cz. 1, red. J. Łoziński, Kolegium Otryckie, Warszawa 1987.
- Žižek S., Wzniosły obiekt ideologii, przeł. J. Bator, P. Dybel, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
Downloads
Download data is not yet available.
